آیه ۲۴ صافات و غدیر

آیه ۲۴ صافات و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	صافات
شماره آیه	۲۴
جزء	۲۳
محتوای آیه
مکان نزول	مکه
ترتیل آیه

آیه‌ای در یک دعای غدیری

به‌گفته برخی محققان آیه ۲۴ سوره صافات آیه‌ای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. يكى از جلوه‏‌هاى قرآنى غدير دعاها و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات -به‌خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است- ناگفته‌‏هايى از مسئله غدير به‌چشم مى‏‌خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى‏‌شود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه‏‌هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است.

از جمله اين موارد آیه ۲۴ سوره صافات است وَقِفُوهُمْ ۖ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ؛ و نگه‌داريدشان، بايد بازخواست شوند که دوبار در متن این دعا مورداستفاده قرار گرفته است؛ در مرتبه اول عيناً آورده شده و بار دوم با تغییر عبارات در متن دعا آمده است.

آیه در متن دعا

آیه ۶۷ سوره ص در متن دعايى كه بعد از نماز روز عيد غدير از امام صادق‏ علیه السلام وارد شده آمده است: «أَللَّهُمَّ فَكَما كانَ مِنْ شَأْنِكَ، يا صادِقَ الْوَعْدِ، يا مَنْ لا يُخْلِفُ الْميعادَ، يا مَنْ هُوَ فى كُلِّ يَوْمٍ فى شَأْنٍ، انْ اتْمَمْتَ عَلَيْنا نِعْمَتَكَ بِمُوالاةِ اوْلِيائِكَ الْمَسْؤُولِ عَنْهُمْ عِبادَكَ، فَانَّكَ قُلْتَ»: ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ ، «وَ قُلْتَ»: وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ ... «بِمَنِّكَ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّنا، وَ إِنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ نَبِيَّنا، وَ إِنَّ عَلِيّاً اميرَالْمُؤْمِنينَ وَلِيُّنا وَ مَوْلانا، وَ شَهِدْنا بِالْوِلايَةِ لِوَلِيِّنا وَ مَوْلانا مِنْ ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكَ مِنْ صُلْبِ وَلِيِّنا وَ مَوْلانا عَلِىِّ بْنِ أَبى‏ طالِبٍ أَميرِالْمُؤْمِنينَ، عَبْدُكَ الَّذى أَنْعَمْتَ عَلَيْهِ وَ جَعَلْتَهُ»؛ فى أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْكَ عَلِيّاً حَكيماً «وَ جَعَلْتَهُ آيَةً لِنَبِيِّكَ، وَ آيَةً مِنْ آياتِكَ الْكُبْرى وَ»: ...النَّبَإِ الْعَظِيمِ ﴿٢﴾الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ ﴿٣﴾ ، «وَ النَّبَأَ الْعَظيمَ الَّذى هُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ وَ عَنْهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ مَسْؤُولُونَ، وَ تَمامَ نِعْمَتِكَ الَّتى عَنْها يُسْأَلُ عِبادُكَ إِذْ هُمْ مَوْقُوفُونَ وَ عَنِ النَّعيمِ مَسْؤُولُونَ؛ خدايا، اى صادق الوعد، اى خدايى كه در وعده‌ات تخلفى نمى‌كنى، اى خدايى كه هر روزى در شأنى هستى، همان‌گونه كه نعمتت را بر ما ارزانى داشتى با پذيرش ولايت اوليائت كه درباره آنان از بندگانت سؤال خواهد شد، چنان كه فرموده‌‏اى: كه در آن روز شما را از نعمت‌هاى دنيوى بازخواست مى‌كنند و فرموده‌اى و نگه‌داريدشان، بايد بازخواست شوند... خدايا به لطف تو شهادت مى‌دهيم كه تو خدايى و جز تو اى پروردگار ما خدايى نيست، و محمد بنده و پيامبر تو و نبى ماست، و على اميرالمؤمنين ولى و صاحب اختيار ماست؛ و شهادت مى‌‏دهيم به ولايت آنان كه ولى و صاحب اختيار ما از نسل پيامبرت از صلب ولى و مولاى ما على بن ابى‏‌طالب هستند. همان بنده تو كه بر او عنايت فرمودى و او را در ام الكتاب بلندمرتبه و استوار قرار دادى، و او را آيتى براى پيامبرت و آيتى از آيات كبراى خويش و خبر عظيمى قرار دادى كه درباره آن اختلاف دارند و نبأ عظيمى كه از آن اعراض مى‌كنند و روز قيامت درباره او مورد سؤال قرار مى‌گيرند. همان كسى كه تمام نعمت توست كه بندگانت درباره او مورد سؤال قرار مى‏‌گيرند، آنگاه كه همه متوقف شوند و درباره نعمت‏‌ها مورد سؤال قرار گيرند».

آیه‌ای درباره سؤال از ولایت در قیامت

آیه ۲۴ سوره صافات از جمله آیاتی است که در دعای بعد از نماز روز عيد غدير به موضوع سؤال از مردم در قیامت اشاره کرده است. به گفته برخی محققان در این قسمت از دعا تصريح شده كه خداوند در روز قيامت درباره نعمت ولايت و ولایت امام علی علیه السلام از مردم سؤال خواهد كرد و همه متوقف خواهند شد و بدون پاسخ به كسى اجازه عبور نخواهند داد.

در منابع در این روابطه روایاتی نقل شده که در آنها به آیه ۲۴ سوره صافات استناد شده است؛ از جمله:

• پيامبر صلى الله عليه و آله: روز قيامت كه مى‌‏شود خداوند دو ملائكه را امر مى‌‏كند تا كنار صراط بنشينند. آنگاه هيچ كس نمى‏‌تواند از آنجا عبور كند مگر با برات اميرالمؤمنين على بن ابى‏‌طالب و هر كس كه برات اميرالمؤمنين همراه او نباشد خداوند گلوى او را گرفته در آتش مى‌اندازد؛ و اين همان كلام خداست كه مى‏‌فرمايد: «و نگه‌داريدشان، بايد بازخواست شوند». پرسيدند: معناى برات اميرالمؤمنين چيست؟ فرمود: «لَا اِلَهَ اِلاَّ اللَّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، اَمِيرُالْمُؤْمِنينَ وَصِىُّ رَسُولِ‏ اللَّهِ».
• پيامبر صلى الله عليه و آله: روز قيامت كه مى‏‌شود من و على بر پل صراط مى‌‏ايستيم در حالى كه در دست هر يک از ما شمشيرى است. هيچ يک از خلق خدا از آنجا عبور نمى‏‌كند مگر آنكه از او درباره ولايت على سؤال خواهيم كرد. اگر چيزى از آن را داشت، نجات مى‏‌يابد و رستگار مى‏‌شود وگرنه گردن او را می‌زنيم و او را در آتش می‌‏اندازيم. سپس پيامبر صلى الله عليه و آله اين آيه را تلاوت کرد: «و نگه‌داريدشان، بايد بازخواست شوند».

منابع

• بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
• البلد الأمين و الدرع الحصين؛ تقى‌الدين ابراهيم بن على عاملى كفعمى، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
• التحصين لاسرار ما زاد من أخبار كتاب اليقين؛ سيد رضی‌الدين علی بن طاووس حلی، قم: مؤسسة دار الكتاب (الجزائری)، ۱۴۱۳ق.
• تفسير فرات الکوفی؛ فرات بن ابراهیم کوفی، تحقیق: محمد الکاظم، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۰ق.
• الصراط المستقيم إلی مستحقی التقديم؛ علی بن محمد نباطی عاملی، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران: مکتبة المرتضوية، ۱۳۸۴ق.
• غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
• الفضائل؛ شاذان بن جبرئیل قمی، قم: منشورات الرضی، ۱۳۶۳ش.