غدیر، حلقه اتصال بعثت رسول و ظهور موعود

  چكيده

1 . سه رخداد مهم بشرى: بعثت ، غدير ، ظهور.

2 . سه تعبير مهم قرآن درباره رخدادهاى فوق به تعابير منّت خدا، اكمال دين ، اشراق ارض.

3 . مقايسه‏اى بين بعثت و ظهور.

4 . جايگاه غدير در اتصال بين بعثت و ظهور.

5 . مقايسه‏اى بين قبل و بعد بعثت و بين قبل و بعد ظهور.

6 . رشد علم و دانش ، عدالتِ جهانشمول.

7 . مشتركات بعثت و غدير و ظهور.

غدير، حلقه اتصالِ بعثت رسول و ظهور موعود

مهدى باقرى سيانى

بعثت، غدير، ظهور، سه رخداد مهم بشرى

سه رخداد مهم بشرى عبارت است از »بعثت«، »غدير« و »ظهور موعود«. خداى هستى بخش در آخرين كتاب هدايت آفرين خويش از اين سه رخداد با سه تعبير مهم ياد مى‏كند:

از بعثت با تعبيرِ »لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى المُؤمِنينَ اِذ بَعَثَ فيهِم رَسولاً مِن اَنفُسِهِم«.××× 1 آل عمران: 164 . ×××

از غدير با تعبيرِ »اليَومَ اَكمَلتُ لَكُم دينَكُم وَ اَتمَمتُ عَلَيكُم نِعمَتى«.××× 2 مائده: 3. ×××

از دوران ظهور موعود منتظَر با تعبيرِ »وَ اَشرَقَتِ الاَرضُ بِنورِ رَبِّها«.××× 3 زمر: 69 . ×××

همچنان كه با تابش نور وجود خاتم الانبياءصلى الله عليه وآله و بعثت آن بزرگوار، تيرگى‏ها رخت بر مى‏بندد و جهان با اشعه حياتبخش محمدى روشن و منور مى‏گردد، با ظهور خاتم اوصياء نيز جهانِ تاريك و ظلمانى پس از فترتى طولانى، به واسطه بارقه الهىِ مهدوى سراسر نور و حيات و تكاپو مى‏گردد، و حلقه اتصال اين دو خيزش و رستاخيزِ عظيم معنوى همانا غدير است. برخى از موضوعاتى كه در اين نوشتار پرداخته شده از اين قرار است:

الف . مقايسه‏اى اجمالى بين بعثت حضرت خاتم‏صلى الله عليه وآله و ظهور منجى عالم‏عليه السلام.

ب . ترسيم جايگاه والاى غدير خم و ولايت و امامت امام اميرالمؤمنين‏عليه السلام در اتصال و ارتباط بخشى بين بعثت و ظهور.

ج . مقايسه‏اى بين دوران قبل و بعد از بعثت با دوران قبل و بعد از ظهور موعود منتظر در موضوعاتى چون رشد علم و دانش پس از بعثت و پس از ظهور؛ تلاش در جهت عدالت گسترى، عام و جهان شمول بودن دعوت رسول اللَّه و دعوت بقية اللَّه‏عليهما السلام.

د . مشتركات بعثت، غدير ، ظهور موعود.

شروع دعوت رسول اللَّه‏صلى الله عليه وآله از مكه و از كنار بيت اللَّه با نداى »قولوا لا اله الا اللَّه« و دعوت عمومى و اعلان ولايت اميرالمؤمنين‏عليه السلام از غدير خم و مكه با جمله »مَن كُنتُ مولاه فهذا علىٌّ مولاه« بوده و دعوت موعود نيز از كنار خانه كعبه و با نداى »اَنَا بقية  اللَّه«××× 1 نور الثقلين : ج 2 ص 392 . ××× خواهد بود؛ و در هر سه تأييد الهى وجود دارد »وَ نَصَرتَهُ بِالرُّعبِ«××× 2 دعاى ندبه . ××× و »وَ اللَّهُ يَعصِمُكَ مِنَ الناسِ«.××× 3 مائده: 67 . ×××

الف . برخى مشتركات بين بعثت و عصر ظهور

وجوه مشترك بين بعثت و ظهور به سه جهت باز مى‏گردد كه ذيلاً به آنها مى‏پردازيم:

اول : حضرت عيسى‏عليه السلام مبشرِ پيامبرصلى الله عليه وآله و مؤيد حضرت مهدى‏عليه السلام

خداوند حكيم در قرآن كريم از زبان حضرت مسيح‏عليه السلام چنين مى‏فرمايد: »اِنّى رَسولُ اللَّهِ اِلَيكُم مُصَدِّقاً لِما بَينَ يَدَىَّ مِنَ التَّوراةِ وَ مُبَشِّراً بِرَسولٍ يَأتى مِن بَعدِى اسمُهُ اَحمَدُ«.××× 4 صف : 6 . ×××

در برخى از كتاب هاى فريقين با اين روايت روبرو مى‏شويم كه حضرت قائم‏عليه السلام پيشنماز حضرت عيسى بن مريم‏عليه السلام مى‏شود، و با اقتداى حضرت عيسى‏عليه السلام به ايشان آن حضرت از ناحيه حضرت مسيح‏عليه السلام تأييد مى‏شود و حجت بر مسيحيان تمام گشته و آنان در زمره گروندگان به امام عصرعليه السلام قرار مى‏گيرند. متن حديث چنين است:

عَن رسولِ اللَّه‏عليه السلام اَنَّه اَخبَرَ الاَئِمَّةَ بِخُروجِ المَهدِىِّ، خاتَمِ الاَئِمَّةِ الَّذى يَمَلأُ الاَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً كَما مُلِئَت ظُلماً وَ جَوراً وَ اَنَّ عيسى‏عليه السلام يَنزِلُ عَلَيهِ وَقتَ خُروجِهِ وَ ظُهورِهِ وَ يُصَلّى خَلفَهُ.

از رسول خداصلى الله عليه وآله منقول است كه آن حضرت امامان را از خروج مهدى‏عليه السلام خبر داد، همان خاتم امامان كه زمين را همان گونه كه از ظلم و جور پر شده از قسط و عدل پر مى‏سازد، و خبر داد كه عيسى‏عليه السلام به هنگام خروج و ظهورش نزد وى فرود مى‏آيد و پشت سر وى نماز مى‏گزارد.

در روايت ديگرى آمده است:

عيسى‏عليه السلام پس از شروع قيام مهدى‏عليه السلام براى نماز فرود آيد و مهدى‏عليه السلام پشت سر مى‏آيد تا عيسى‏عليه السلام پيش افتد، لكن عيسى‏عليه السلام دست خود را ميان كتف‏هاى آن حضرت مى‏نهد و به او مى‏گويد: »پيش باش«.

فرود آمدن او به هنگام نماز بامداد است و پشت سر مهدى‏عليه السلام نماز مى‏گزارد  ....××× 1 نجفى، هادى؛ اندوخته خداوند، ترجمه جويا جهانبخش، تهران، حروفيه، 1382 ش، ص 333 ح 37 . ×××

دوم: تأييد پيامبر و امام زمان‏عليهما السلام با ملائكه

خداوند بخشايشگر بخشاينده درباره پيامبر عزيز خويش‏صلى الله عليه وآله چنين فرمود:

فَأَنزَلَ اللَّه سَكينَتَهُ عَلَيهِ وَ اَيَّدَهُ بِجُنودٍ لَم‏تَرَوها وَ جَعَلَ كَلِمَةَ الَّذينَ كَفَروا السُّفلى وَ كَلِمَةُ اللَّهِ هِىَ العُليا.××× 2 توبه: 40 . ×××

در دعاى افتتاح توصيف حضرت بقية اللَّه‏عليه السلام را چنين مى‏يابيم:

اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلى وَلِىِّ اَمرِكَ القائِمِ المُؤَمَّلِ وَ العَدلِ المُنتَظَرِ ، حُفَّهُ بِمَلائِكَتِكَ المُقَرَّبينَ وَ اَيِّدهُ بِروحِ القُدُسِ يا رَبَّ العالَمينَ.

سوم : تصريح و تلويح به دو نعمت نبوّت و ظهور موعود

قرآن صريحاً نعمت نبوت را و تلويحاً نعمت وجود و ظهور امام عصرعليه السلام را بيان نموده كه در هر دو حاكميت صالحان بر زمين و شكست ستمگران و متمردان محقق خواهد شد. آيات آغازين سوره قصص مى‏فرمايد:

اِنَّ فِرعَونَ عَلا فِى الاَرضِ وَ جَعَلَ اَهلَها شِيَعاً يَستَضعِفُ طائِفَةً مِنهُم يُذَبِّحُ اَبناءَهُم وَ يَستَحيى نِساءَهُم اِنَّهُ كانَ مِنَ المُفسِدينَ. وَ نُريدُ اَن نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ استُضعِفوا فِى الاَرضِ وَ نَجعَلَهُم اَئِمَّةً وَ نَجعَلَهُمُ الوارِثينَ. وَ نُمَكِّنَ لَهُم فِى الاَرضِ«.××× 1 قصص: 6 4 . ×××

ب : نگاهى گذرا به سه رخداد: بعثت، غدير، عصر ظهور

اول : بعثت

بعثت در هنگامه‏اى رخ مى‏نمايد كه انسان‏ها شتابان و با سرعت هر چه بيشتر بيراهه هاى جهل و نادانى را مى‏پيمايند و در مقابل خدايان ساخته شده از سنگ و چوب سجده مى‏كنند و از قتل‏ها و غارت‏ها و بيدادگرى‏ها با افتخار ياد مى‏نمايند. زمانى كه دختران خويش را زنده در گور مى‏نهند و عواطف بشرى در سطح اجتماع در پايين‏ترين مراحل است.

دوم : غدير خم

غدير خم و عظمت آن هنگامى ملموس‏تر خواهد بود كه بدانيم دشمنان نبوت و امامت از سال‏ها قبل دلخوش بودند كه رسول خاتم‏صلى الله عليه وآله را فرزند پسرى نيست و تلاش وى پس از رحلت از اين جهان مادى ناتمام خواهد ماند. جالب اينكه اين پندار موهوم را تنها در دل نهان نداشتند و بر زبان آوردند تا آنجا كه خالق هستى‏بخش پيامبر عزيز خويش را چنين تسلا داد و تأييد نمود: »اِنّا اَعطَيناكَ الكَوثَرَ، فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انحَر، اِنَّ شانِئَكَ هُوَ الاَبتَرُ«.××× 1 كوثر: 3 - 1 . ×××

در دوران آغازين بعثت يگانه بى‏همتا در ترسيم آن روزگاران فرمود: »وَ اِذ يَمكُرُ بِكَ الَّذينَ كَفَروا لِيُثبِتوكَ اَو يَقتُلُوكَ اَو يُخرِجوكَ ...«.××× 2 انفال: 30 . ×××

در زلال جارى غدير، استمرار نبوت سيد الانبياء با امامت سيد الاوصياء تحقق يافت؛ و دين مبين به كمال رسيد و نعمت الهى بر بشريت تمام يافت كه »اليَومَ اَكمَلتُ لَكُم دينَكُم وَ اَتمَمتُ عَلَيكُم نِعمَتى وَ رَضيتُ لَكُمُ الاِسلامَ ديناً«.××× 3 مائده: 3 . ×××

سوم : ظهور موعود منتظر

ظهور موعود در زمانى است كه مردمان از ظلم و جور به ستوه آمده، و همگى يك  دل و يك زبان مصلح هستى را از خداى خويش مى‏طلبند. در آن هنگام است كه از كنار خانه كعبه مولايمان مردمان را به خدا دعوت نمايد، و گلبانگ »اَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ« از بيت  اللَّه به گوش جهانيان رسد و مشام جان همگان را نوازش دهد، و با برافراشتن پرچم فتح و پيروزى قسط و عدل را در سراسر گيتى حاكم سازد.

ج : معرفى »دوران قبل از بعثت« و »"دوران قبل از ظهور«

1 . دوران قبل از بعثت

اميرالمؤمنين‏عليه السلام روزگار عرب پيش از بعثت را چنين ترسيم مى‏نمايد:

اِنَّ اللَّهَ بَعَثَ مُحَمَّداًصلى الله عليه وآله نَذيراً لِلعالَمينَ وَ اَميناً عَلَى التَّنزيلِ؛ وَ اَنتُم مَعشَرَ العَرَبِ عَلى شَرِّ دينٍ وَ فى شَرِّ دارٍ مُنيخونَ بَينَ حِجارَةٍ خُشنٍ وَ حَيّاتٍ صُمٍّ تَشرَبونَ الكَدِرَ وَ تَأكُلونَ الجَشِبَ وَ تَسفِكونَ دِماءَكُم وَ تَقطَعونَ اَرحامَكُم، الاَصنامُ فيكُم مَنصوبَةٌ وَ الآثامُ بِكُم مَعصوبَةٌ.××× 1 نهج البلاغه: خطبه 26 . ×××

خداوند محمدصلى الله عليه وآله را بيم دهنده جهانيان و امين وحى و كتاب خود مبعوث كرد در حالى كه شما گروه عرب در بدترين آيين و بدترين جاها به سر مى‏برديد. در ميان سنگلاخ‏ها و مارهاى ناشنوا اقامت داشتيد. آب‏هاى لجن را مى‏آشاميديد و غذاهاى خشن مى‏خورديد و خون يكديگر را مى‏ريختيد و از خويشاوندان دورى مى‏كرديد. بت‏ها در ميان شما سر پا بود و از گناهان اجتناب نمى‏كرديد«.

سپس روزگار بقيه مردم را پيش از بعثت را چنين ترسيم مى‏نمايد:

وَ اَهلُ الاَرضِ يَومَئِذٍ مِلَلٌ مُتَفَرِّقَةٌ وَ اَهوَاءٌ مُنتَشِرَةٌ، وَ طَرائِقُ مُتَشَتِّتَةٌ بَينَ مُشَبِّهٍ ِللَّهِ بِخَلقِهِ اَو مُلحِدٍ فِى اسمِهِ، اَو مُشيرٍ اِلى غَيرِهِ فَهَداهُم بِهِ مِنَ الضَّلالَةِ وَ اَنقَذَهُم بِمَكانِهِ مِنَ الجَهالَةِ«.××× 2 سيد رضى؛ نهج البلاغه، قم، مؤسسه نشر اسلامى، چاپ پنجم، 1417 ق: ص 3 خ 1 . ×××

مردم آن روز داراى مذهب‏هاى گوناگون و بدعت‏هاى مختلف و طوايف متفرق بودند. گروهى خداوند را به خلقش تشبيه مى‏كردند و برخى در اسم او تصرف مى‏كردند و جمعى به غير او اشاره مى‏كردند. خداوند آنان را به وسيله رسول اكرم‏صلى الله عليه وآله هدايت كرد و به معارف الهى آشنا ساخت.

2 . دوران قبل از ظهور

باب مدينة علم النَّبى‏صلى الله عليه وآله در قسمت هاى گوناگون كلام گهربار خويش و به هنگام بيان ملاحم و فتن به ترسيم دوران جامعه بشرى در عصر قبل از ظهور موعود پرداخته‏اند، كه در اين قسمت تنها به نقل گوشه‏اى از كلام آن حضرت اكتفا مى‏كنيم:

اميرالمؤمنين‏عليه السلام در نهج البلاغه مى‏فرمايد: »حَتّى تَقومَ الحَربُ بِكُم عَلى ساقٍ، بادياً نَواجِذُها، مَملوءَةً اَخلافُها، حُلواً رَضاعُها، عَلقَماً عاقِبَتُها«.××× 1 سيد رضى؛ نهج البلاغه، قم، مؤسسه نشر اسلامى، چاپ پنجم، 1417 ق: ص 60 خ 138 . ×××

حضرت پيش بينى مى‏كند كه قبل از ظهور حضرت مهدى‏عليه السلام آشوب عجيب و جنگ‏هاى بسيار مهيب و خطرناكى در دنيا اتفاق مى‏افتد. مى‏فرمايد: »جنگ روى پاى خودش مى‏ايستد. دندان‏هاى خودش را نشان مى‏دهد مثل يك درنده‏اى كه دندان نشان مى‏دهد. شيرِ پستان خودش را نشان مى‏دهد. يعنى آن ستيزه جويان و آتش افروزانِ جنگ نگاه مى‏كنند مى‏بينند اين پستان جنگ خوب شير مى‏دهد؛ يعنى به نفعشان كار مى‏كند، اما نمى‏دانند كه عاقبتِ اين جنگ به ضرر خودشان است.

د : معرفى دوران پس از بعثت و پس از ظهور

1 . دوران پس از بعثت

خداوند مهربان دوران قبل و بعد از بعثت را به ترتيب چنين بيان مى‏كند: »وَ كُنتُم عَلى شَفا حُفرَةٍ مِنَ النّارِ ...«××× 2 آل عمران: 103 . ×××: »شما در اوج دشمنى با هم و بر لبه پرتگاه آتش بوديد. خداوند به واسطه نعمت بعثت رسول خاتم‏صلى الله عليه وآله عداوت را به اُلفت و ضلالت را به هدايت تبديل نمود«.

با تأملى در اين آيه و فراز پيشينِ كلامِ اميرالمؤمنين‏عليه السلام تصويرى روشن از دوران پس از بعثت نيز به دست مى‏آيد.

2 . دوران پس از ظهور

اميرالمؤمنين‏عليه السلام در ادامه كلامش مى‏فرمايد: »اَلا وَ فى غَدٍ وَ سَيَأتى غَدٌ بِما لاتَعرِفونَ«××× 1 نهج البلاغه: خطبه 138. ××× : »بدانيد كه فردا دنيا آبستن چيزهايى است كه هيچ پيش بينى نمى‏كنيد و نمى‏شناسيد و آگاه نيستيد، ولى بدانيد كه هست و فردا با خود خواهد آورد«.

»يَأخُذُ الوالى مِن غَيرِها عُمّالَها عَلى مَساوى اَعمالِها«××× 2 همان. ××× : »اول كارى كه آن والى الهى مى‏كند اين است كه عُمّال و حكام را يك يك مى‏گيرد، و اعوان خود را اصلاح مى‏كند و دنيا اصلاح مى‏شود«.

»وَ تُخرِجُ لَهُ الاَرضُ اَفاليذَ كَبِدِها«: »زمين پاره‏هاى جگر خود را بيرون مى‏دهد«. يعنى زمين هر موهبتى كه در خود دارد از هر معدنى و هر استعدادى كه شما تصور كنيد، همه را بيرون مى‏دهد.

»وَ تُلقى اِلَيهِ سِلماً مَقاليدَها« : »زمين مى‏آيد مثل يك غلام در حالى كه تسليم است و كليدهاى خود را در اختيار او قرار مى‏دهد«. يعنى سِرّى در طبيعت باقى نمى‏ماند مگر اينكه به دست او كشف مى‏شود و مجهولى در طبيعت باقى نمى‏ماند مگر اينكه در آن دوره مكشوف مى‏گردد.

»فَيُريكُم كَيفَ عَدلُ السّيرَةِ«: »آن وقت او به شما نشان خواهد داد كه عدالت واقعى يعنى چه«؟! نشان خواهد داد كه اين همه كه دم از اعلاميه حقوق بشر و آزادى مى‏زدند همه دروغ بود و اين همه كه دم از صلح مى‏زدند همه‏اش دروغ و نفاق و جُو فروشى و گندم نمايى بود.

»وَ يُحيى مَيِّتَ الكِتابِ وَ السُّنَّة«: »قوانين كتاب و سنت را كه متروك مانده و به حسب ظاهر مرده و از ميان رفته زنده خواهد كرد«.

و نيز فرمود: »اِذا قامَ القائِمُ حَكَمَ بِالعَدلِ ...«. هر يك از امامان ما لقبى دارد و امام زمان‏عليه السلام لقبى مخصوص به خود دارد كه از مفهوم قيام گرفته شده است: »القائم« يعنى آنكه در جهان قيام مى‏كند. ما حضرت مهدى‏عليه السلام را به قيام و عدالت مى‏شناسيم. هر امامى به يك صفت شناخته مى‏شود و اين امام به قيام و عدالت شناخته مى‏شود.

»وَ ارتَفَعَ فى اَيّامِهِ الجَورُ«: »در روزگار او جور و ظلمى در كار نيست«.

»وَ اَمِنَت بِهِ السُّبُلُ«: »همه راه‏ها امن مى‏شود«. چون منشأ اين ناامنى‏ها، ناراحتى ها و بى‏عدالتى‏هاست. وقتى كه عدالت برقرار شود، چون فطرت بشر فطرت عدالت است و دليلى بر ناامنى وجود ندارد.

»وَ اَخرَجَتِ الاَرضُ بَرَكاتِها«: »و زمين تمام بركات خود را بيرون مى‏آورد«.

»وَ لا يَجِدُ الرَّجُلُ مِنكُم يَومَئِذٍ مَوضِعاً لِصَدَقَتِهِ وَ لا بِرِّهِ ... وَ هُوَ قَولُهُ تَعالى: »وَ  العاقِبَةُ لِلمُتَّقينَ«. آيا مى‏دانيد ناراحتى مردمِ آن وقت چيست؟! ناراحتى مردم فقط اين است كه اگر بخواهند صدقه‏اى بدهند و يا كمكى به كسى نمايند، فقير و مستحق پيدا نمى‏كنند.

درباره توحيد الهى مى‏فرمايد: »حَتّى يُوَحِّدوا اللَّهَ وَ لا يُشرِكَ بِهِ شَيئاً«: »تا اينكه همه خدا را يگانه خواهند دانست و ذرّه‏اى به او شرك نخواهند ورزيد«.

درباره »امنيت« مى‏فرمايد: »وَ تَخرُجُ العَجوزَةُ الضَّعيفَةُ مِنَ المَشرِقِ تُريدُ المَغرِبَ لايُؤذيها اَحَدٌ«: »يك پيرزن ناتوان از مشرق تا مغرب دنيا را مسافرت مى‏كند بدون آنكه كسى او را اذيت كند«.××× 1 سيرى در سيره ائمه اطهارعليه السلام: ص 13 . ×××

غدير در زمانى است كه دشمنان براى خاموشى اين چراغ فروزان ترفندها به كار برده و در پى قتل و تبعيد و زندانى كردن برآمده‏اند، اما از اين همه جز رسوايى طرفى بر  نبسته‏اند، كه خالق هستى مى‏فرمايد: »وَ اِذ يَمكُرُ بِكَ الَّذينَ كَفَروا لِيُثبِتوكَ اَو يَقتُلوكَ اَو يُخرِجوكَ وَ يَمكُرونَ وَ يَمكُرُ اللَّهَ ...«.××× 2 انفال: 30 . ×××

پس از گذشت زمانى چند، زبانِ طعنه كينه توزان دراز گشته و جسارت از حد گذرانيده، رسول خاتم را ابتر خوانده و دل در گروِ رفتنِ وى نهاده كه پس از وى به اميال خويش خواهيم رسيد!! اما هستى بخش توانا اين گونه دردانه هستى را مورد مهر و ملاطفت قرار داد كه »ما به تو كوثر ارزانى داشتيم ... و دشمنت را ابتر نموديم«.××× 3 كوثر: 31 . ××× و  نيز فرمود: »با اعلام وصايت و امامت سيد اوصياء، دين را بر تو كامل گردانيده و نعمت را تمام نموده و كينه و كيد دشمنان را خنثى و نقش بر آب نموديم«.××× 4 اشاره به آيه 3 سوره مائده. ×××

ظهور موعود منتظرعليه السلام استمرارِ منويّات رسول اللَّه‏صلى الله عليه وآله در بعثت و فتح مكه و غدير خم و نيز تلاش امامان معصوم‏عليهم السلام در دوران پس از رحلت نبى خاتم‏صلى الله عليه وآله تا فرا رسيدن دوران غيبت كبراى امام عصرعليه السلام و جامه فعليت پوشاندن و عملى ساختن آن منويّات است. كسى درك صحيح و واقعى از موعود و عصر طلايى ظهور دارد كه حلقه اتصال بعثت و ايام پر شكوفه ظهور را در غدير جستجو نمايد.