آيه ۱۰۸ یوسف و غدیر

يكى از جلوه‏ هاى قرآنى غدير كه مورد غفلت قرار گرفته، فرازهاى دعا و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات -  به خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است -  ناگفته ‏هايى از مسئله غدير به چشم مى‏ خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى‏ شود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه‏ هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است. از جمله اين موارد است:

قُلْ هذِهِ سَبِيلِى أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى بَصِيرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِى وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ :

«بگو اين راه من است كه با بصيرت به سوى خدا دعوت مى كنم: من و آنان كه پيروان من‏اند. خدا منزه است و من از مشركين نيستم».

اين آيه و دعاى مربوط به آن از دو بُعد قابل بررسى است:

آیه در متن دعا

به گفته برخی محققان، در دعايى كه بعد از نماز روز عيد غدير خوانده می‌شود چنين آمده است: «رَبَّنا آمَنّا وَ اتَّبَعْنا مَوْلانا وَ وَلِيَّنا وَ هاديَنا وَ داعِيَنا وَ داعِىَ الانامِ، وَ صِراطَكَ السَّوِىَّ الْمُسْتَقيمَ وَ مَحَجَّتَكَ الْبَيْضاءَ، وَ سَبيلَكَ الدّاعِىَ الَيْكَ عَلى بَصيرَةٍ هُوَ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ، وَ سُبْحانَ اللَّهِ عَمّا يُشْرِكُونَ بِوِلايَتِهِ وَ بِامْرِ رَبِّهِمْ وَ بِاتِّخاذِ الْوَلائِجِ مِنْ دُونِهِ؛ پروردگارا، ما ايمان آورديم و از صاحب اختيار و ولىّ و هدايت‌كننده و دعوت‌كننده ما و مردم پيروى نموديم، همان راه درست و مستقيم تو، و جايگاه حجتِ واضح تو، و راه تو كه او و پيروانش با بصيرت به‌سوى تو دعوت مى‏‌كنند، و خدا منزه است از آنچه در ولايت على ‏عليه السلام شرک مى‏‌ورزند و درباره امر پروردگارشان كسى را شريک مى‏‌كنند و كسانى را جز او محبوب دل خود قرار مى‏‌دهند».

نتيجه اعتقادى

در اين فراز از دعاى روز غدير شش آيه گنجانده شده، كه يكى آيه قُلْ هذِهِ سَبِيلِى است. در اين آيه به پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داده شده كه اعلام كند:

«اين راه من است كه من و پيروانم با بصيرت به سوى خدا دعوت مى‏ كنيم و از هر چه شرک است خدا را منزه مى‏ دانيم».

در دعاى روز غدير به موشكافى اين راه پرداخته كه اشاره هذِهِ سَبِيلِى به كدام سو است آنجا كه مى‏ فرمايد:«آمَنّا وَ اتَّبَعْنا...»، «سَبيلَكَ الدّاعى الَيْكَ عَلى بَصيرَةٍ هُوَ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ ...» :

خدايا ما ايمان آورده و پيروى مى‏ كنيم از مولايمان...، كه راه توست و او و پيروانش با بصيرت به سوى آن دعوت مى‏ كنند.

آنگاه دو بُعد پذيرش و عدم قبول ولايت را طبق آنچه در آيه آمده به عنوان مظهر توحيد و شرک مطرح كرده است: در بُعد اول ايمان و پيروى از راه با بصيرت پيامبر صلى الله عليه و آله را مطرح مى ‏كند، و در بُعد دوم بيزارى از شرک در ولايت يا شرک در امر پروردگار را مطرح مى‏ كند، و يا شرك با پذيرفتن ولايت و صاحب اختيارى هر كسى جز ائمه ‏عليهم السلام كه مورد اعتماد قرار گيرد.

در اين باره امام باقر علیه السلام مى ‏فرمايد: منظور از قُلْ هذِهِ سَبِيلِى ... پيامبر و اميرالمؤمنين و اوصياء بعد از ايشان است.

امام صادق‏ علیه السلام درباره همين آيه مى ‏فرمايد: منظور ولايت ما اهل‏بيت است كه هيچ كس جز گمراه آن را انكار نمى‏ كند.

منابع

• الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ علی بن موسی (ابن‌طاووس)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
• عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله‏ بحرانى اصفهانى‏، م قرن ۱۲ق، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحى اصفهانى‏، قم: مؤسسة الإمام المهدى علیه السلام، دوم، ۱۳۸۲ش.