روزه

افطارى دادن در عيد غدير

از موارد بسيار مهم در مورد روز و عيد غدير، اعمال و آداب عيد غدير است. به علت اهمیت اين روز، اعمال و آدابى ذكر شده كه با هيچ روزى برابرى نمى ‏كند و مختص به قشر خاص و سن معينى نيست، و داراى ابعاد اعتقادى و عبادى مختلفى است. از جمله اعمال عيد غدير افطارى دادن است:

يكى از اعمال نيک در شرع مقدس اسلام افطار دادن به مؤمنين روزه ‏دار است، كه در كتب فريقين ثواب‏ هاى زيادى براى آن ذكر شده است، و معصومين ‏عليهم السلام ما را امر به آن كرده و خود به آن عمل نموده ‏اند، و بزرگان و خيرين و مؤمنين اين عمل صالح را ارج نهاده و مداومت نموده ‏اند. به خصوص در ايام ماه مبارک رمضان و ليالى متبركه ديگر به اين سنت حسنه جامه عمل پوشانده‏ اند.

از كارهاى مستحب در روز غدير افطارى دادن به مؤمنان روزه ‏دار است. همان طورى كه بسيارى از اعمال مستحب در روز غدير ثواب بيشترى دارند، افطارى دادن در اين روز نيز از ثواب فزون‏ترى برخوردار است. چنانكه در برخى از روايات، روز غدير «يوم تفطير الصائمين» يعنى روزى افطارى دادن به روزه داران، نامگذارى شده است.

حضرت امام صادق ‏عليه السلام فرموده است: من فطّر فيه مؤمناً كان كمن اطعم فئاماً و فئاماً؛ فلم يزل يعد الى ان عقد بيده عشراً. ثم قال: اتدرى كم الفئام؟ قلت: لا. قال: مائة الف كل فئام. كان له ثواب من اطعم بعددها من النبيين‏ عليهم السلام و الصديقين و الشهداء فى حرم اللَّه عزوجل و سقاهم فى يوم ذى مسغبة...:

كسى كه در آن شب مؤمنى را افطار دهد مانند كسى است كه اطعام كرده فئام و فئامى را، تا اينكه ده فئام را شمردند. سپس حضرت از راوى پرسيدند: آيا میدانى «فئام» چيست؟ عرض كرد: خير. حضرت فرمود: صد هزار، و براى شخص اطعام كننده ثواب كسى است كه به همان عدد از انبيا عليهم السلام و صديقين و شهدا را در حرم خداوند متعال اطعام كند و سيراب نمايد.

حتى بعضى از معصومين‏ عليهم السلام مانند حضرت رضا عليه السلام، در روز غدير مجلسى براى افطار دادن مى گرفتند. آن حضرت فرمودند: كسى كه مؤمنى را در آن روز اطعام كند مانند كسى است كه جميع انبياء عليهم السلام و صديقين را اطعام كرده باشد.

بيان روزه در غدير

اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در زمان عثمان اتمام حجتى در مسجد داشتند و در ضمن استناد به غدير وجوب روزه را بيان فرمودند. در آنجا زيد بن ارقم و براء بن عازب و ابوذر و مقداد و عمار گفتند: ما شهادت می‏دهيم كه سخن پيامبرصلى الله عليه وآله را به ياد داريم كه بر منبر ايستاده بود و تو در كنار او بودى و مى ‏فرمود:

... اى مردم، خداوند در كتابش شما را به نماز امر كرده و من آن را برايتان بيان نمودم، و به زكات و روزه و حج دستور داده كه آن را هم براى شما بيان و تفسیر نمودم، و به ولايت دستور داده و من شما را شاهد مى‏ گيرم كه ولايت مخصوص اين شخص است -  و حضرت دست مبارک را بر على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام قرار دادند -  و سپس براى دو پسرش بعد از او، و سپس براى اوصياء از فرزندانشان بعد از آنهاست. آنان از قرآن جدا نمى شوند و قرآن از آنان جدا نمى‏ شود تا بر سر حوضم بر من وارد شوند... .

تبليغ غدير با روزه

يكى از شاخص‏ه اى زندگى معصومين‏ عليهم السلام تبليغ غدير به شكل ‏هاى مختلف است. از جمله تبلیغ غدیر با روزه گرفتن در غدير است كه ذيلاً به بيان آن مى‏ پردازيم:

روزه شكرگزارى در روز غدير ثوابى عجيب دارد، كه درباره هيچ روزه گرفتنى وارد نشده است! معادل روزه عمر دنيا و معادل صد حج و عمره! آرى اگر سقيفه، عاشورا را به شكرانه قتل امام حسين‏ عليه السلام روزه مى ‏گيرد، ما با اين تبليغ عملى نشان مى ‏دهيم كه براى حيات حسين بن على ‏عليه السلام روزه مى‏ گيريم.

امام صادق ‏عليه السلام فرمود: اين روز، روزى است كه اميرالمؤمنين ‏عليه السلام به عنوان شكر خداوند روزه گرفت.

همچنين فرمود: روزه اين روز معادل روزه شصت ماه است. و در حديثى فرمود: كفاره شصت سال است.

و در حديثى فرمود: افضل از روزه شصت سال است.

و نيز فرمود: روزه اين روز معادل صد حج و صد عمره مقبول است.

و فرمود: روزه گرفتن در روز غدير خم معادل روزه گرفتن به قدر عمر دنياست.

همچنين امام رضا عليه السلام در روز غديرى روزه گرفت و براى افطار عده‏ اى را دعوت كرد، و براى آنان سخنان مفصلى درباره غدير فرمود، و به منازل آنان هدايايى فرستاد.

روزه عيد غدير در روايات

از موارد بسيار مهم در مورد روز و عيد غدير، اعمال و آداب عيد غدير است. به علت اهميت اين روز، اعمال و آدابى ذكر شده كه با هيچ روزى برابرى نمى‏ كند و مختص به قشر خاص و سن معينى نيست، و داراى ابعاد اعتقادى و عبادى مختلفى است. از جمله اعمال عيد غدير روزه روز غدير است:

روزه گرفتن در روز غدير در روايات فراوان به اين عمل تأكيد شده و ثواب بسيارى به آن اختصاص يافته است.

به چند روايت در فضيلت روزه روز غدير توجه كنيد:

سمعت اباعبدالله الصادق‏ عليه السلام يقول: صيام يوم غدير خم يعدل صيام عمر الدنيا؛ لو عاش انسان ثم صام ما عمرت الدنيا، لكان له ثواب ذلك. و صيامه يعدل عند اللَّه عزوجل فى كل عام مائة حجة، و مائة عمرة مبررات متقبّلات. و هو عيد الله الاكبر ...:

از امام صادق‏ عليه السلام شنيدم كه مى‏ فرمود: (ثواب) روزه روز غدير خم با (ثواب) روزه عمر دنيا برابر است؛ اگر انسان به اندازه عمر دنيا زندگى كند و روزه بگيرد، (ثواب آن) معادل (ثواب) روزه غدير است. روزه روز غدير نزد خداى عزوجل برابر است با ثواب يكصد حج و يكصد عمره مقبول. و آن بزرگ‏ترين عيد خداست... .

حضرت اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام در خطبه ‏اى طولانى در وصف روزه غدير فرمود: ... و صوم هذا اليوم ممّا ندب الله تعالى اليه، و جعل الجزاء العظيم كفاءاً له عنه. حتى لو تعبّد له عبد من العبيد فى الشبيبة من ابتداء الدنيا الى تقضّيها؛ صائماً نهارهاً، قائماً ليلها. اذا اخلص المخلص فى صومه لقصرت اليه ايام الدنيا عن كفائه...:

و روزه اين روز از امورى است كه خداى تعالى به سوى آن فرا خوانده و پاداش بزرگى -  كه در خور آن باشد -  برايش قرار داده است، تا جايى كه اگر بنده‏ اى از بندگان از آغاز تا پايان عمر دنيا خدا را عبادت كند؛ به طورى كه روزها را روزه بدارد و شب‏ها را به نماز بايستد، روزهاى تمام دنيا از هم‏سنگ بودن با روزه غدير ناتوان هستند. اگر روزه‏ دار خالصانه روزه بگيرد.

حضرت امام صادق‏ عليه السلام فرمود: و صوم يوم غدير خم كفارة ستين سنة: روزه روز غدير خم كفاره گناه شصت سال است.

مفضّل از حضرت امام صادق ‏عليه السلام درباره آداب روز غدير پرسيد: ... ما يجب علينا فى ذلک اليوم؟ قال: يحب عليكم صيامه شكراً للَّه و حمداً له، مع انه اهل ان يشكر كل ساعة. و كذلک امرت الانبياء عليهم السلام اوصيائها ان يصوموا اليوم الذى يقام فيه الوصى يتّخذونه عيداً. و من صامه كان افضل من عمل ستين سنة:

در آن روز چه وظيفه ‏اى داريم؟ فرمود: شما براى شكر و ستايش خداوند اين روز را روزه بگيريد، با اينكه شايسته است خداوند هر لحظه سپاسگزارى شود. و همين گونه پيامبران ‏عليهم السلام به جانشينان خود فرمان داده ‏اند تا روزه بدارند؛ روزى را كه وصى (خاتم پيامبران ‏صلى الله عليه وآله) به جانشينى معرفى مى‏ شود، و آن را عيد مى‏ گيرند. و هر كس اين روز را روزه بدارد، ثوابش برتر از عبادت شصت سال است.

عمّار بن حريز عبدى نقل مى‏كند: دخلت على ابى‏ عبدالله ‏عليه السلام فى اليوم الثامن‏ عشر من ذى‏ الحجة فوجدته صائماً. فقال لى: هذا يوم عظيم عظّم الله حرمته -  الى ان قال  : -  فقيل له: ما ثواب صوم هذا اليوم؟ قال: انه يوم عيد و فرح و سرور، و يوم صوم شكراً للَّه، و ان صومه يعدل ستين شهراً من اشهر الحرم:

روز هجدهم ذى ‏الحجه بر امام صادق‏ عليه السلام وارد شدم، ايشان روزه ‏دار بود. به من فرمود: اين روز روز بزرگى است. خدا حرمت آن را بزرگ داشته است. به آن حضرت عرض شد: روزه اين روز چه ثوابى دارد؟ فرمود: غدير روز عيد و شادى و شادمانى است، و روز روزه گرفتن جهت سپاس گزارى از خداوند است، و ثواب روزه‏اش برابر است با عبادت شصت ماه از ماه ‏هاى حرام... .

عن ابى‏اسحاق بن عبداللَّه العلوى العريضى، قال: و حكّ فى صدرى ما الايام التى تصام؟ فقصدت مولانا اباالحسن على بن محمدعليه السلام، و هو بصرياً. و لم ابد ذلك لاحد من خلق اللَّه. فدخلت عليه، فلما بصر بى قال: يا ابااسحاق، جئت تسألنى عن الايام التى يصام فيهنّ؟ و هى اربعة: اولهنّ يوم السابع و العشرين من رجب يوم؛ بعث اللَّه تعالى محمداً صلى الله عليه وآله الى خلقه رحمة للعالمين، ويوم مولده‏صلى الله عليه وآله؛ و هو السابع‏عشر من شهر ربيع‏الاول، و يوم الخامس و العشرين من ذى‏ القعدة؛ فيه دُحيت الكعبة، و يوم الغدير؛ فيه اقام رسول‏ الله ‏صلى الله عليه وآله اخاه علياًعليه السلام علماً للناس و اماماً من بعده. قلت: صدقت جعلت فداك، لذلك قصدت. اشهد انك حجة الله على خلقه:

ابواسحاق عريضى مى ‏گويد: در قلبم افتاد كه چه ايامى از سال روزه گرفته شود. لذا قصد كردم نزد حضرت هادى‏عليه السلام روم، و حضرت در منطقه بصريا بودند. اين امر را به هيچ كس نگفتم، و نزد حضرت رفتم.

وقتى مرا ديد فرمود: اى ابواسحاق، آمدى از من از ايامى سؤال كنى كه در آن ايام روزه گرفته مى‏ شود؟ آنها چهار روز مى ‏باشند: روز بيست و هفتم رجب؛ كه خداوند رسولش‏ صلى الله عليه وآله را بر خلقش مبعوث نمود. روز ميلاد رسول‏ خدا صلى الله عليه وآله؛ كه هفدهم ربيع ‏الاول است. روز بيست و پنجم ذى ‏القعده؛ كه روز گسترده شدن زمين از زير كعبه است. روز غدير كه رسول‏ خدا صلى الله عليه وآله برادرش على‏ عليه السلام را به عنوان پرچم هدايت براى مردم و امام بعد از خودش اقامه كرد. عرض كردم: فدايت شوم، راست فرمودى. من به همين منظور آمده بودم. شهادت مى‏ دهم كه تو حجت خدا بر خلقش مى ‏باشى.

عن المفضل بن عمر، قال: قلت للصادق ‏عليه السلام: يا سيدى، تأمرنى بصيامه؟ قال: اى و الله، اى و الله، اى و الله. انه اليوم الذى تاب الله فيه على آدم ‏عليه السلام. فصام شكراً للَّه تعالى ذلك اليوم. و انه اليوم الذى نجى الله تعالى فيه ابراهيم ‏عليه السلام من النار، فصام شكراً للَّه تعالى على ذلك. و انه اليوم الذى اقام موسى هارون‏ عليهما السلام علماً، فصام شكراً للَّه تعالى ذلك اليوم. و انه اليوم الذى اظهر عيسى‏ عليه السلام وصيه شمعون الصفا، فصام شكراً للَّه عزوجل ذلك اليوم. و انه اليوم الذى اقام رسول‏ الله ‏صلى الله عليه و آله علياً عليه السلام للناس علماً و ابان فيه فضله و وصيه، فصام شكراً للَّه عزوجل ذلك اليوم. و انه ليوم صيام و قيام:

مفضل بن عمر گفت: به حضرت صادق ‏عليه السلام عرض كردم: اى آقاى من، آيا به من امر مى ‏كنيد كه روز غدير را روزه بگيرم؟ فرمود: به خدا سوگند بله، به خدا سوگند بله، به خدا سوگند بله. اين روز همان روزى است كه خداوند توبه حضرت آدم‏ عليه السلام را پذيرفت، و حضرت آدم‏عليه السلام به پاس خداوند اين روز را روزه گرفت. اين روز همان روزى است كه خداوند حضرت ابراهيم‏ عليه السلام را از آتش نجات داد، و حضرت ابراهيم ‏عليه السلام به پاس خداوند اين روز را روزه گرفت.

اين روز روزى است كه حضرت موسى حضرت هارون‏ عليهما السلام را به عنوان پرچم هدايت اقامه كرد، لذا وى به پاس الهى اين روز را روزه گرفت. اين روز همان روزى است كه حضرت عيسى‏ عليه السلام وصى خود شمعون الصفا را معرفى نمود، و وى به پاس الهى اين روز را روزه گرفت. اين روز همان روزى است كه رسول‏ خدا صلى الله عليه وآله على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام را به عنوان پرچم هدايت اقامه نمود و فضيلت و وصايت او را آشكار ساخت، و حضرتش به پاس الهى اين روز را روزه گرفت. اين روز، روز روزه و قيام به عبادت الهى است.

عن زياد بن محمد، عن ابى ‏عبدالله‏ عليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى الله فيه بالصوم. فان الانبياء عليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به: شايسته است كه در روز غدير با روزه به خداوند تقرّب جوييد، زيرا پيامبران‏ عليهم السلام هنگامى كه اوصياى خود را اقامه مى‏ كردند، اين عمل را انجام داده و به آن امر مى‏ كردند.

عن عمارة بن جوين ابى ‏هارون العبدى، قال: دخلت على ابى‏ عبدالله ‏عليه السلام فى اليوم الثامن‏ عشر من ذى ‏الحجه فوجدته صائماً. فقلت له: جعلت فداک، فما صواب صوم هذا اليوم؟ فقال: انه يوم عيد و فرح و سرور و صوم شكراً للَّه عزوجل. فان صومه يعدل ستين شهرا من الاشهر الحرم:

عماره گفت: روز هجدهم ذى ‏الحجه نزد حضرت صادق‏ عليه السلام رفتم و حضرتش را روزه‏دار يافتم. عرض كردم: فدايت شوم، پاداش روزه اين روز چيست؟ فرمود: اين روز به جهت شكر الهى روز عيد و سرور و شادى و روز روزه است. روزه اين روز معادل شصت ماه از ماه‏ هاى حرام مى‏ باشد.

عن المفضل، قال: قلت لابى ‏عبدالله‏ عليه السلام: قلت: ما يجب علينا فى ذلك اليوم؟ قال: يجب عليكم صيامه شكراً للَّه و حمداً له، مع انه اهل ان يشكر كل ساعة. و كذلک امرت الانبياء عليهم السلام اوصياءها ان يصوموا اليوم الذى يقام فيه الوصى، يتخذونه عيداً. و من صامه كان افضل من عمل ستين سنه:

مفضل بن عمر گفت: به حضرت صادق‏ عليه السلام عرض كردم: در روز غدير چه عملى بر ما واجب است؟ فرمود: با آنكه هر زمانى شايسته است شكر الهى به جا آورده شود، اما بر شما لازم است كه روز غدير را به شكرانه و ستايش الهى روزه بگيريد، چنانچه همه پيامبران‏ عليهم السلام به جانشينان خود دستور دادند روزى را كه جانشين شان رسماً معرفى شده است روزه بدارند و عيد بگيرند. هر كس اين روز را روزه بگيرد، ثوابش از عبادت شصت سال برتر است.

شيخ حرّ عاملى در ذيل اين حديث مى ‏نويسد: الوجوب هنا محمول على الاستحباب الموكّد: وجوب در اين حديث بر استحباب موكد حمل مى ‏شود.

عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبدالله جعفر بن محمد الصادق عليه الصلاة و السلام و على آبائه و ابنائه يقول: صوم يوم غدير خم يعدل صيام عمر الدنيا، لو عاش انسان عمر الدنيا. ثم لو صام ما عمرت الدنيا لكان له ثواب ذلك، و صيامه يعدل عند الله عزوجل مائة حجة و مائة عمره:

روزه روز غدير خم معادل روزه عمر دنياست. اگر كسى به ميزان عمر دنيا زندگى كند و در تمام اين مدت روزه بگيرد، ثواب روزه روز غدير با آن برابرى مى‏ كند. روزه روز غدير نزد خداوند معادل صد حج و صد عمره مى ‏باشد.

عن الفيّاض بن محمد بن عمر الطوسى انه شهد اباالحسن على بن موسى الرضا عليه السلام فى يوم الغدير و بحضرته جماعة من خاصته، و هو يذكر فضل اليوم و قدمه. فكان من قوله ‏عليه السلام: حدثنى الهادى ابى، عن آبائه، عن اميرالمؤمنين ‏عليهم السلام انه اتفق فى زمانه الجمعة و الغدير. فصعد المنبر و قال:

صوم هذا اليوم مما ندب الله اليه، و جعل الجزاء العظيم كفالة عنه، حتى لو تعبّد له عبد من العبيد فى الشيبة الشبيبة من ابتداء الدنيا الى انقضائها؛ صائماً نهارها قائماً ليلها. اذا اخلص المخلص فى صومه لقصرت اليه ايام الدنيا عن كفايته:

فيّاض حضرت رضا عليه السلام را به همراه جماعتى از ياران خاص ايشان در روز غدير ديد، در حالى كه حضرتش فضيلت و پيشينه اين روز را بيان مى‏فرمود. حضرت در بخشى از بياناتش فرمود: پدرم از پدران گرامى خويش‏ عليهم السلام نقل فرمود كه در زمان اميرالمؤمنين‏ عليه السلام دو روز جمعه و غدير با هم مصادف شدند.

اميرالمؤمنين‏ عليه السلام به منبر رفت و خطبه ‏اى خواند و در ضمن آن فرمود:

روزه روز غدير از مواردى است كه خداوند به آن فرا خوانده است، و پاداش بزرگى را در قبال آن بر عهده گرفته است؛ به گونه‏ اى كه اگر بنده ‏اى از بندگان الهى از آغاز دنيا تا پايان آن، روزها را روزه گرفته و شب‏ها را به عبادت بپردازد و در روزه ‏دارى خويش اخلاص ورزد، باز به پاداش روزه روز غدير نخواهد رسيد.

روى عن الائمه ‏عليهم السلام انهم قالوا: من صام يوم غدير خم و لم يستبدل به، كتب الله له صيام الدهر: از ائمه ‏عليهم السلام نقل شده است كه فرمودند: هر كس روز غدير خم روزه گيرد و روز ديگرى را (از لحاظ برترى) جايگزين آن نسازد، خداوند براى او ثواب روزه دهر را مى ‏نويسد.

الف) استحباب روزه غدير

روزه اين روز با سندهاى مختلف در كتب ذكر شده، و علماى بزرگ شيعه فتوا به آن داده ‏اند.

در روايتى حضرت آدم، حضرت ابراهيم، حضرت موسى، حضرت عيسى‏ عليهم السلام و حضرت رسول گرامى اسلام‏ صلى الله عليه وآله در اين روز روزه بوده ‏اند. حتى در روايتى در همان كتاب وارد شده است كه دلالت بر روزه بودن حضرات معصومين‏ عليهم السلام در روز عيد غدير مى‏ كند.

به عنوان مثال راوى مى‏ گويد: در روز هيجدهم ذى ‏حجه خدمت امام صادق‏ عليه السلام وارد شدم و آن حضرت را روزه ‏دار يافتم. حضرت به من فرمود: امروز روز عظيمى است.

قال الشيخ الطوسى: قد ورد الخبر عن الصادقين‏ عليهما السلام بفضل صيام اربعة ايام فى السنة... ، الى ان قال: يوم السابع ‏عشر من ربيع ‏الاول؛ و هو اليوم الذى وُلد فيه رسول‏ الله‏ صلى الله عليه وآله. فمن صامه كتب اللَّه له صيام ستّين سنة. و يوم السابع و العشرين من رجب؛ و هو اليوم الذى بُعث فيه رسول‏ الله ‏صلى الله عليه وآله، و من صامه كان صيامه كفّارة ستّين شهراً. و يوم الخامس و العشرين من ذى ‏القعدة؛ فيه دُحيَت الارض. و يوم الغدير فيه نصب رسول‏ الله‏ صلى الله عليه وآله اميرالمؤمنين‏ عليه السلام اماماً:

شيخ طوسى گويد: از امام باقر و امام صادق‏ عليهما السلام در فضيلت روزه چهار روز از ايام سال روايت وارد شده كه آن چهار روز عبارتند از:

روز هفدهم ربيع ‏الاول؛ كه روز ولادت رسول‏ خدا صلى الله عليه وآله است. هر كس اين روز را روزه بگيرد، خداوند روزه شصت سال را براى  وى مى ‏نويسد.

و روز بيست و هفتم رجب؛ كه روزى است كه رسول‏ خدا صلى الله عليه وآله در آن روز مبعوث شد. هر كس اين روز را روزه بگيرد، روزه ‏اش معادل كفاره شصت ماه خواهد بود.

و روز بيست و پنجم ماه ذى ‏القعده؛ كه در آن زمين گسترده شده است.

و روز غدير؛ كه رسول‏ خدا صلى الله عليه و آله حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام را به امامت نصب كرد.

ب) نيت روزه غدير

در غالب روايات اهل ‏بيت‏ عليهم السلام به نيت روزه شكر و سپاس بر نعمت ولايت آمده است.

ج) ثواب روزه عيد غدير

روزه روز غدير ثوابش برابر با روزه عمر دنياست، اگر زنده باشد تا زمانى كه دنيا باشد. همچنين روزه اين روز نزد خداوند متعال با صد حج و صد عمره مقبول و مبرور برابر است. در روايتى ديگر آمده كه روزه روز غدير برابر با روزه ۶۰ ماه است.