آیه ۲ نبأ و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | نبأ |
| شماره آیه | ۲ |
| جزء | ۳۰ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | امیرالمؤمنین علیه السلام خبر عظیم الهی |
| ترتیل آیه | |
آیه ۲ سوره نبأ از جمله آیات استفاده‌شده در دعایی مربوط به غدیر که در آن امیرالمؤمنین علی علیه السلام خبر عظیمی دانسته شده که مردم در آن اختلاف می‌کنند.
آیه ۶۷ سوره ص در متن دعايى كه بعد از نماز روز عيد غدير از امام صادق علیه السلام وارد شده آمده است. امیرالمؤمنین علیه السلام در روایاتی خود را خبری عظیم خوانده که روز غدیر داده شده و دین به‌واسطه آن به کمال خود رسید: من هستم آن خبر عظيمى كه خداوند تعالى در روز غدير خم به‌وسيله آن دين را كامل كرد. من كسى هستم كه پيامبر صلى الله عليه و آله درباره‌ام فرمود: هر كس من صاحب اختيار اويم على صاحب اختيار اوست.
آیه‌ای در یک دعای غدیری
به‌گفته برخی محققان آیه ۲ سوره نبأ آیه‌ای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. يكى از جلوههاى قرآنى غدير دعاها و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات -به‌خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است- ناگفتههايى از مسئله غدير به‌چشم مىخورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمىشود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيههاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است.[۱] از جمله اين موارد آیه ۲ سوره نبأ است 
عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ؛ از آن خبر بزرگ 
که به‌صورت معرفه و غايب با تلفیق با آیه بعدی الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ؛ كه در باره آن با هم اختلاف دارند آمده است.[۲]
به‌گزارش برخی محققان، عنوان «نَبَأٌ عَظِيمٌ» در دو جاى قرآن آمده است و هر دو به اميرالمؤمنين عليه السلام تفسير شده است: يكى در آیه ۶۷ سوره ص كه در پى آن مسئله رویگرداندن مردم از اين نبأ عظيم مطرح شده است. ديگرى در آیه ۲ سوره نبأ كه در پى آن سخن از اختلاف مردم درباره آن به‌ميان آمده است.
آیه در متن دعا
آیه ۲ سوره نبأ در متن دعايى كه بعد از نماز روز عيد غدير از امام صادق علیه السلام وارد شده آمده است: «بِمَنِّكَ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّنا، وَ إِنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ نَبِيَّنا، وَ إِنَّ عَلِيّاً اميرَالْمُؤْمِنينَ وَلِيُّنا وَ مَوْلانا، وَ شَهِدْنا بِالْوِلايَةِ لِوَلِيِّنا وَ مَوْلانا مِنْ ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكَ مِنْ صُلْبِ وَلِيِّنا وَ مَوْلانا عَلِىِّ بْنِ أَبى طالِبٍ أَميرِالْمُؤْمِنينَ، عَبْدُكَ الَّذى أَنْعَمْتَ عَلَيْهِ وَ جَعَلْتَهُ»؛ فى أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْكَ عَلِيّاً حَكيماً «وَ جَعَلْتَهُ آيَةً لِنَبِيِّكَ، وَ آيَةً مِنْ آياتِكَ الْكُبْرى وَ»: ...النَّبَإِ الْعَظِيمِ ﴿٢﴾الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ ﴿٣﴾ ، «وَ النَّبَأَ الْعَظيمَ الَّذى هُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ وَ عَنْهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ مَسْؤُولُونَ؛ خدايا به لطف تو شهادت مى‌دهيم كه تو خدايى و جز تو اى پروردگار ما خدايى نيست، و محمد بنده و پيامبر تو و نبى ماست، و على اميرالمؤمنين ولى و صاحب اختيار ماست؛ و شهادت مى‌دهيم به ولايت آنان كه ولى و صاحب اختيار ما از نسل پيامبرت از صلب ولى و مولاى ما على بن ابىطالب هستند. همان بنده تو كه بر او عنايت فرمودى و او را در ام الكتاب (لوح محفوظ) نزد خود سخت والا و پرحکمت قرار دادی و خبر عظيمى قرار دادى كه درباره آن اختلاف دارند و نبأ عظيمى كه از آن اعراض مى‌كنند و روز قيامت درباره او مورد سؤال قرار مىگيرند».[۳]
امام علی علیه السلام خبر بزرگ الهی
برخی محققان استفاده از آیه ۲ سوره نبأ در متن دعای بعد از نماز روز عيد غدير را چنین تحلیل کرده‌اند: ابعادى از موضوع «نَبَأٌ عَظِيمٌ» در بیان اميرالمؤمنين عليه السلام آمده كه نکاتی را روشن می‌کند:
- آن حضرت ارتباط مستقيم «نَبَأٌ عَظِيمٌ» را با غدير چنين بيان فرموده است: «اَنَا النَّبَأُ الْعَظِيمُ، اَلَّذِى اَكْمَلَ اللَّهُ تَعَالَى بِهِ الدِّينَ يَوْمَ غَديرِ خُمٍّ. اَنَا الَّذِى قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَ آلِه: مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ؛ من هستم آن خبر عظيمى كه خداوند تعالى در روز غدير خم به‌وسيله آن دين را كامل كرد. من كسى هستم كه پيامبر صلى الله عليه و آله درباره‌ام فرمود: هر كس من صاحب اختيار اويم على صاحب اختيار اوست».[۴]
- در كلامى ديگر آن حضرت به بيان «هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ» مى‌پردازد و با اشاره به برنامه غدير سزاى اين اختلاف ناروا را به قيامت واگذار مىنمايد: به خدا قسم، منم آن نبأ عظيمى كه درباره آن اختلاف كرديد و بر سر ولايت من به نزاع پرداختيد و پس از آنكه ولايت مرا پذيرفتيد از آن بازگشتيد و با تجاوز خود هلاک شديد بعد از آنكه با شمشير من نجات يافتيد و در روز غدير دانستيد و روز قيامت نتيجه آنچه انجام داديد را خواهيد دانست.[۵]
- در جای دیگر حضرت دامنه «نَبَأٌ عَظِيمٌ» را به قيامت می کشاند: «اَنَا النَّبَأُ الْعَظيمُ؛ اَقِفُ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَ النّارِ وَ اَقُولُ: هَذَا لِى وَ هَذَا لَكَ؛ من خبر عظيم هستم. بين بهشت و جهنم می‌ايستم و (خطاب به آتش) می‌گويم: اين شخص مربوط به من و اين ديگرى متعلق به توست».[۶]
منابع
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- البلد الأمين و الدرع الحصين؛ تقى‌الدين ابراهيم بن على عاملى كفعمى، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
- تفسير فرات الکوفی؛ فرات بن ابراهیم کوفی، تحقیق: محمد الکاظم، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۰ق.
- الصراط المستقيم إلی مستحقی التقديم؛ علی بن محمد نباطی عاملی، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران: مکتبة المرتضوية، ۱۳۸۴ق.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- الفضائل؛ شاذان بن جبرئیل قمی، قم: منشورات الرضی، ۱۳۶۳ش.