خطبه غدیر امام رضا علیه السلام
تجلى خطبه غديريه امام رضاعليه السلام در عصر ظهور [۱]
سه خطبه تاريخى براى روز غدير خم در تاريخ ثبت شده، كه هر يک داراى فرازهاى مهمى است و همه آنها در عصر ظهور تجلى خواهد نمود.
خطبه رسول اكرم صلى الله عليه وآله در سرزمين غدير خم
خطبه اميرالمؤمنين عليه السلام در يكى از سال هاى خلافت ظاهرى آن حضرت، كه روز غدير با روز جمعه مصادف شده بود.
خطبه حضرت امام رضاعليه السلام به نقل سيد بن طاووس.
حضرت امام رضا عليه السلام در خطبه بسيار پربار خود در غدير [۲]، نكات برجسته اى از ويژگى هاى غدير خم را براى ما بيان فرموده اند. امام هشتم عليه السلام در خطبه غديريه شان ۴۰ ويژگى براى روز غدير بيان فرموده اند ، كه در عصر ظهور تحقق مى يابد.
فرازهايى از اين خطبه در عصر ظهور تجلّى مى كند، كه به برخى از آنها اشاره مى كنيم:
به خاك ماليده شدن بينى شيطان
در فرازى از اين خطبه آمده است: و انه ليوم الكمال و يوم مرغمة الشيطان: آن روز، روز كمال دين و به خاك ماليدن شدن بينى شيطان است.
بىگمان مصداق روشنِ اين معنى در عصر ظهور اتفاق مىافتد؛ كه دوران مهلت ابليس به سر مىآيد و ديگر احدى از او پيروى نمىكند. معارف حقّه به همه مىرسد، و همگان با توحيد كلمه به سوى كلمه توحيد روى مىآورند. اسلام بر همه اديان پيروز مىشود و همگان از عبادت خالص متمكن مىشوند.
۲. روز رهايى از غم و اندوه
امام رضاعليه السلام در فرازى از خطبه غديريه مىفرمايد: و هو يوم تنفيس الكرب؛ غدير روز رها شدن از غم و اندوه است. بىگمان تا رژيمهاى فاسد در روى زمين هستند غم و اندوه بر جاست. تنها هنگامى غم و اندوه از سرتاسر جهان زدوده مىشود كه رهايى بخش جهان ظهور نمايد.
جالب توجه است كه در برخى از احاديث از روز ظهور به عنوان »روز رهايى« و »يوم الخلاص« تعبير شده است. جالبتر اينكه در انجيل نيز همان تعبير در مورد »روز ظهور« آمده است.××× ۱ روزگار رهايى: ج ۱ ص ۵۶۱ ، به نقل از رساله به عبرانيان. ×××
۳. روز نشر دانش
در فراز ديگرى از اين خطبه آمده است: و يوم نشر العلم: آن روز، روز نشر علم است. علم و دانشى كه قرار است در اختيار انسانها قرار بگيرد، به تعبير احاديث ۲۷ حرف است. مجموع علومى كه توسط انبياءعليهم السلام به انسانها تعليم شده و دانشمندان در طول تاريخ با تلاش و تجربه آن را توسعه داده و خواهند داد، دو حرف است. ۲۵ حرف ديگر آن را حضرت بقيةاللَّهعليه السلام مىآورد.××× ۲ الخرائج و الجرائح: ج ۲ ص ۸۴۱ . ××× يعنى دوازده و نيم برابر دانش موجود!
اصلاً براى ما قابل تصور نيست كه چهره دنيا پس از افزوده شدن ۱۲ / ۵ درصد برابر حجم موجود دانش چگونه خواهد بود!؟ امام كاظمعليه السلام فرمود: پسرم! عقلهاى شما از درك آن ناموفق است و مغزهاى شما قدرت ادراك آن را ندارد. بلى، اگر آن روز را درك كنيد خواهيد فهميد.××× ۳ كمال الدين: ج ۲ ص ۳۶۰. ×××
۴. روز بشارت
در فراز ديگرى از اين خطبه در مورد روز غدير »روز بشارت« تعبير شده است. رسول گرامى اسلامعليه السلام در خطبه غدير پيرامون حضرت مهدىعليه السلام مىفرمايد: الا انه قد بُشّر به من سلف بين يديه: آگاه باشيد كه همه پيشينيان از قرنها پيش به او بشارت دادهاند.
جالبتر اينكه در حديث آمده است: به هنگام ظهور مردگان در قبرها به ديدن يكديگر مىروند. به يكديگر بشارت مىدهند كه حضرت ولىعصرعليه السلام ظهور كرده است.××× ۱ كمال الدين: ج ۲ ص ۶۵۳ . ×××
بر اين اساس روشنترين مصداق روز بشارت، روز ظهور موفور السرور آن حضرت است، كه خطبه غدير نيز حاوى چندين بشارت در مورد آن روز است.
۵ . روز خرسندى
در فرازى از خطبه امام رضاعليه السلام از روز غدير به روز خرسندى و خشنودى تعبير شده است: و يوم الرضا: روز رضايتمندى. روز غدير روز رضايتمندى خدا و رسولخداصلى الله عليه وآله و مؤمنان بود، اما روز ظهور روز خرسندى و خشنودى همگان است.
چنانكه در حديث شريف آمده است: اهل زمين و آسمان حتى پرندگان هوا از خلافت او خشنود مى شوند.××× ۲ فردوس الاخبار )بشرويه( : ج ۴ ص ۴۹۶. ×××
و در حديث ديگرى فرمود: زمين را پر از عدل و داد كند، همانگونه كه پر از جور و ستم شده است. ساكنان آسمان و زمين از او خشنود شوند. مال را به طور مساوى تقسيم مىكند، و دلهاى امت محمدصلى الله عليه وآله را آكنده از بىنيازى مىكند.××× ۳ كنز العمال: ج ۱۴ ص ۲۶۲ ح ۳۸۶۵۳. ×××
۲. متن خطبه غديريه امام رضاعليه السلام
امام على بن موسى الرضاعليه السلام حديثى خطبهگونه پيرامون عيد غدير ايراد فرمودهاند، كه در اينجا متن آن همراه با ترجمه آورده مىشود:
رواه عن الرضاعليه السلام، قال: اذا كان يوم القيامة زفّت اربعة ايام الى اللَّه كما تزفّ العروس الى خدرها. قيل: ما هذه الايام؟ قال: يوم الاضحى و يوم الفطر و يوم الجمعه و يوم الغدير. و ان يوم الغدير بين الاضحى و الفطر و الجمعة كالقمر بين الكواكب.
و هو اليوم الذى نجا فيه ابراهيم الخليل من النار، فصامه شكراً للَّه. و هو اليوم الذى اكمل اللَّه به الدين فى اقامة النبىصلى الله عليه وآله علياً اميرالمؤمنينعليه السلام علماً، و ابان فضيلته و وصايته، فصام ذلك اليوم. وانه اليوم الكمال، و يوم مرغمة الشيطان، و يوم تقبّل اعمال الشيعة و محبّى آلمحمد، و هو اليوم الذى يعمد اللَّه فيه الى ما عمله المخالفون فيجعله هباءاً منثوراً.
و هو اليوم الذى يأمر جبرئيل ان ينصب كرسى كرامة اللَّه بازاء بيت المعمور و يصعده جبرئيل، و تجتمع اليه الملائكه من جميع السماوات، و يثنون على محمدصلى الله عليه وآله و يستغفرون لشيعة اميرالمؤمنين و الائمةعليهم السلام و محبيهم من ولد آدمعليه السلام.
و هو اليوم الذى يأمر اللَّه فيه الكرام الكاتبين ان يرفعوا القلم عن محبى اهلالبيت و شيعتهم ثلاثة ايام من يوم الغدير، و لا يكتبون عليهم شيئاً من خطاياهم كرامة لمحمدصلى الله عليه وآله و على و الائمةعليهم السلام. و هو اليوم الذى جعله اللَّه لمحمدصلى الله عليه وآله و آلهعليهم السلام و ذوى رحمه. و هو اليوم الذى يزيد اللَّه فى حال من عبد فيه و وسّع على عياله و نفسه و اخوانه و يعتقه اللَّه من النار. و هو اليوم الذى يجعل اللَّه فيه سعى الشيعة مشكوراً و ذنبهم مغفوراً و عملهم مقبولاً.
و هو يوم تنفيس الكرب، و يوم تحطيط الوزر، و يوم الحباء و العطيّة، و يوم نشر العلم، و يوم البشارة، و العيد الاكبر، و يوم يستجاب فيه الدعاء، و يوم الموقف العظيم، و يوم لبس الثياب و نزع السواد، و يوم الشرط المشروط، و يوم نفى الهموم، و يوم الصفح عن مذنبى شيعة اميرالمؤمنين.
و هو يوم السبقة، و يوم اكثار الصلاة على محمد و آلمحمد، و يوم الرضا، و يوم عيد اهلبيت محمدعليهم السلام، و يوم قبول الاعمال، و يوم طلب الزيادة، و يوم استراحة المؤمنين، و يوم المتاجرة، و يوم التودّد، و يوم الوصول الى رحمة اللَّه، و يوم التزكية، و يوم ترك الكبائر و الذنوب، و يوم العبادة، و يوم تفطير الصائمين؛ فمن فطّر فيه صائماً مؤمناً كان كمن اطعم فئاماً و فئاماً - الى ان عدّ عشراً - . ثم قال: او تدرى ما الفئام؟ قال: لا. قال: مائة الف.
و هو يوم التهنئة - يعنى بعضكم بعضاً - ؛ فاذا لقى المؤمن اخاه يقول: الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسّكين بولاية اميرالمؤمنين و الائمة عليهم السلام، وهو يوم التبسم فى وجوه الناس من اهل الايمان؛ فمن تبسّم فى وجه اخيه يوم الغدير، نظر اللَّه اليه يوم القيامة بالرحمة، و قضى له الف حاجة، و بنى له قصراً فى الجنة من درّة بيضاء، و نضّر وجهه.
و هو يوم الزينة؛ فمن تزيّن ليوم الغدير غفر اللَّه له كل خطيئة عملها؛ صغيرة او كبيرة، و بعث اللَّه اليه ملائكة يكتبون له الحسنات و يرفعون له الدرجات الى قابل مثل ذلك اليوم. فان مات مات شهيداً، و ان عاش عاش سعيداً. و من اطعم مؤمناً، كان كمن اطعم جميع الانبياءعليهم السلام و الصديقين. و من زار فيه مؤمناً، ادخل اللَّه قبره سبعين نوراً، و وسّع فى قبره، و يزور قبره كل يوم سبعون الف ملك و يبشّرون بالجنة.
و فى يوم الغدير عرض اللَّه لولاية علىعليه السلام اهل السماوات السبع. فسبق اليها اهل السماء السابعة، فزيّن بها العرش. ثم سبق اليها اهل السماء الرابعة، فزيّنها بالبيت المعمور. ثم سبق اليها اهل السماء الدنيا، فزيّنها بالكواكب. ثم عرضها على الارضين فسبقت مكة فزيّنها بالكعبة. ثم سبقت اليها المدينة، فزيّنها بالمصطفى محمدصلى الله عليه وآله. ثم سبقت اليها الكوفة فزيّنها باميرالمؤمنينعليه السلام.
و عرضها على الجبال. فاول جبل اقرّ بذلك ثلاثة جبال: جبل العتيق و جبل الفيروزج و جبل الياقوت، فصارت هذه الجبال جبالهنّ و افضل الجواهر. ثم سبقت اليها جبال اخر، فصارت معادن الذهب والفضة. و ما لم يقرّ بذلك و لم يقبل صارت لا تنبت شيئاً.
و عرضت فى ذلك اليوم على المياه، فما قبل منها صار ملحاً اجاجاً. و عرضها فى ذلك اليوم على النبات، فما قبله صار حلواً طيباً، و ما لم يقبل صار مُرّاً. ثم عرضها فى ذلك اليوم على الطير، فما قبلها صار فصيحاً مصوّتاً، و ما انكرها صار اخرس مثل اللكن.
و مَثل المؤمنين فى قلوبهم ولاء اميرالمؤمنينعليه السلام فى يوم غدير خم كمثل الملائكة فى سجودهم لآدم، و مثل من ابى ولايه اميرالمؤمنينعليه السلام فى يوم الغدير مثل ابليس. و فى هذا اليوم انزلت هذه الآيه: »اليوم اكملت لكم دينكم« .××× ۱ مائده / ۶۸ . ××× و ما بعث اللَّه نبياً الا و كان يوم بعثه مثل يوم الغدير عنده و عرف حرمته؛ اذ نصب لامته وصياً و خليفة من بعده فى ذلك اليوم.××× ۲ اقبال الاعمال: ص ۴۶۴. ×××
ترجمه خطبه غديرِ امام رضاعليه السلام:
سيد بن طاووس در كتاب شريف »اقبال الاعمال« از حضرت امام رضاعليه السلام روايت كرده كه حضرت فرمود:
هنگامى كه قيامت فرا مىرسد، چهار روز با فخر و مباهات بر خداوند وارد مىشوند، همانند ورود عروس در شب زفاف بر شوهر.
از حضرت سؤال شد: آن چهار روز كدامند؟
حضرت فرمود: روز قربان، روز فطر، روز جمعه و روز غدير، و همانا روز غدير در بين آنها مانند ماه است در بين ستارگان. و آن روزى است كه حضرت ابراهيم خليلعليه السلام از آتش نجات يافت و به شكرانهاش آن روز را روزه گرفت. و آن روزى است كه خداوند در آن روز دين را كامل كرد، و اين كامل كردن به سبب نصب كردن اميرالمؤمنينعليه السلام به عنوان شاخص توسط پيامبرصلى الله عليه وآله است، و فضيلت و جلوهاى نور آن حضرت را آشكار نمود، و آن روز را روزه گرفت.
و آن روز، روز كمال است، و روز به خاك ماليدن بينى شيطان، و قبولى اعمال شيعيان و دوستان آلمحمدعليهم السلام است، و روزى است كه خداوند به اعمال مخالفين نظر مىكند و آن را نابود مىگرداند )و اين قول خداوند متعال است: »فجعلناه هباءاً منثوراً«××× ۱ فرقان / ۲۳. ×××) .
روز غدير روزى است كه جبرائيل امر كند منبرى از كرامت الهى در مقابل بيت المعمور نصب شود، و در حالى كه ملائكه آسمانها اطراف او گرد آمده و پيامبر اكرمصلى الله عليه وآله را ستايش مىكنند بر منبر رفته و براى شيعيان اميرالمؤمنين و ائمهعليهم السلام و دوستان آنان از فرزندان آدمعليه السلام طلب آمرزش مىكند.
و غدير روزى است كه خداوند متعال به ملائكه خود امر مىكند قلم نگارش اعمال از محبين اهلبيتعليهم السلام و شيعيانش به مدت سه روز - از روز غدير - برداشته شود. و خداوند امر مىكند كه خطاهاى محبين و شيعيان نوشته نشود، به بركت كرامت محمدصلى الله عليه وآله و على و ائمه معصومينعليهم السلام.
و غدير روزى است كه خداوند مخصوص محمدصلى الله عليه وآله و آلمحمدعليهم السلام و صاحبان رحمت )محبين و شيعيان( قرار داده است. و غدير روزى است كه خداوند متعال در حق بنده مؤمنش وسعت مىبخشد؛ در همه انواع رزق براى خانواده و خودش و برادرانش )دينى و نسبى( ، و آنها را از آتش آزاد مىكند. و غدير روزى است كه خداوند در آن روز سعى شيعيان را مشكور و گناهشان را مغفور و عملشان را مقبول قرار داده است.
غدير روز آسايش و رهايى از غم، و روز از بين رفتن گناه، روز عطاى بىعوض و بخشش، روز گسترش علم، روز مژده و عيد اكبر، و روز اجابت دعا، و روز موقف بزرگ، روز پوشيدن لباس نو و در آوردن لباس سياه، روز شرط مشروط، روز دور كردن غمها، و روز گذشتن از گناهان شيعه اميرالمؤمنينعليه السلام است.
غدير روز پيشى گرفتن و روز افزودن صلوات بر محمدصلى الله عليه وآله و آلمحمدعليهم السلام است. روز خرسندى، روز عيد اهلبيت محمدعليهم السلام، روز پذيرفتن اعمال، روز افزونى طلب، روز آسايش مؤمنين، روز فائده بردن، روز اظهار دوستى، روز رسيدن به رحمت الهى، روز پاك شدن و ترك گناهان بزرگ و روز پرستش است.
و روز افطارى دادن به روزهداران است. پس هر كس روزهدار مؤمنى را در اين روز افطارى دهد مانند كسى است كه فئامى را اطعام كرده است. و حضرت شمردند تا ده فئام.
سپس فرمود: مىدانى فئام چيست؟ راوى عرض كرد: خير. حضرت فرمود: صد هزار )هر كس روزهدار مؤمنى را افطار دهد مثل آن است كه يك ميليون نفر را افطار داده است( .
روز غدير روزى است كه بعضى از شما بعض ديگر را شادباش مىگويند. هر گاه مؤمنى برادر مؤمن خود را ديدار كند بگويد: ستايش خداى را كه ما را از متمسكين به ولايت اميرالمؤمنين و ائمه اطهارعليهم السلام قرار داد. غدير روز تبسم در صورت مؤمنين است. پس هر كس روز غدير در چهره برادر خود تبسم كند خداوند رحمان روز قيامت به نظر رحمت به او مىنگرد، و هزار حاجت او را برآورده، و براى او قصرى از درّ ناب در بهشت بنا مىكند و صورتش را شادابى مىبخشد.
روز غدير روز زينت كردن و زيور است. پس كسى كه براى روز غدير تزئين كند، خداوند غفار تمام گناهانش را مىبخشد؛ كوچك باشد يا بزرگ و فرشتگانى بر مىانگيزد تا پيوسته براى او حسنه ثبت كنند و درجات او را بالا مىبرد تا شايسته مثل چنين روزى گردد. پس اگر بميرد شهيد از دنيا رفته، و اگر زنده بماند سعادتمندانه خواهد زيست.
كسى كه در اين روز مؤمنى را اطعام كند مانند آن است كه تمام انبياءعليهم السلام و صديقين را اطعام نموده باشد. و كسى كه در اين روز مؤمنى را ديدار كند خداوند هفتاد نور داخل قبرش قرار مىدهد، و قبرش را وسيع مىگرداند، و هر روز هفتاد هزار فرشته او را زيارت مىكنند و به او مژده بهشت مىدهند.
در روز غدير خداوند ولايت را بر اهل آسمانهاى هفتگانه عرضه كرد. اهل آسمان هفتم از ديگران به سوى ولايت پيشى گرفتند، و به اين جهت آن را به عرش زينت داد. سپس اهل آسمان چهارم از ديگران پيشى گرفتند، و خداوند آن را به بيتالمعمور زيور بخشيد. آنگاه اهل آسمان دنيا سبقت گرفتند، و خداوند آن را به ستارگان آراسته كرد.
سپس خداوند ولايت را بر زمينها عرضه كرد. زمين مكه در قبول آن پيشى گرفت، آن را كعبه زينت داد. سپس مدينه سبقت گرفت، كه آن را به پيامبر اكرمصلى الله عليه وآله مزيّن گردانيد. پس از آن كوفه سبقت گرفت، كه آن به اميرالمؤمنينعليه السلام آراسته شد. سپس به كوهها عرضه شد، كه سه كوه پيشى گرفتند: عقيق، فيروزه و ياقوت، و اينها به اين سه كوه اختصاص يافت و از بهترين جواهرها شدند. پس از آن كوههاى ديگر قبول ولايت كردند و داراى معادن طلا و نقره شدند. هر چه اقرار به ولايت نكرد چيزى از آن نروئيد.
و در اين روز ولايت به آبها عرضه شد. هر آبى كه پذيرفت گوارا و شيرين شد، و آبى كه قبول نكرد شور و تلخ شد. همچنين ولايت بر گياهان عرضه شد. پس هر كدام پذيرفت شيرين و نيكو شد، و آنچه قبول نكرد تلخ گرديد. سپس ولايت در اين روز بر پرندگان عرضه شد. آنها كه قبول كردند خوشآواز و گويا، و هر كدام انكار نمود لال گرديد.
و مثال مؤمنين در پذيرش ولايت اميرالمؤمنينعليه السلام در روز غدير خم مانند ملائكه است در سجودشان بر آدمعليه السلام، و مَثَل كسى كه در غدير خم قبول ولايت نكرد مَثَل ابليس است. در اين روز اين آيه شريفه نازل شد: »امروز دين شما را كامل و نعمت خود را بر شما تمام كردم. خداوند پيامبرى را مبعوث نكرد مگر آنكه روز مبعوث شدنش نزد او مانند روز غدير بوده و حرمت آن را شناخته، زيرا در اين روز براى امت خود جانشين و خليفه بعد از خودش را قرار داده است.