شهاب الدین احمد
اعتراف به مفاد حديث غدير[۱]
بسيارى از دانشمندان بزرگ اهل سنت به دلالت حديث غدير به امامت اميرالمؤمنين عليه السلام تصريح كرده، و آشكارا بر مطلوب شيعه تنصيص كرده اند! از جمله شِهاب الدين احمد است.
نصّ سخن شِهاب الدين احمد صاحب «توضيح الدلائل على ترجيح الفضائل» پيشتر نقل شد كه او اين احتمال را كه «مَولى» در حديث غدير از ميان معانى متعدد، به معناى «سيد» باشد بر ديگر احتمالات ترجيح داده، و اين را از بعضى از اهل علم نقل كرده است. وى همچنين افزوده بود كه سخن پيامبرصلى الله عليه وآله در آغاز حديث، يعنى: «آيا نمى دانيد كه من از مؤمنان به خودشان سزاوارترم؟ مؤيّد اين قول است. او در ادامه، كلام شيخ جلال الدين خجندى را آورده و سپس حديثى از كتاب «مرج البحرين» نقل كرده، و از همه اينها دلالت حديث غدير به امامت و اولويت در اطاعت و پيروى را نتيجه گرفته بود.
نزول آيه تبليغ در غدير[۲]
يكى از وجوه دلالت حديث غدير بر امامت اميرالمؤمنين عليه السلام نزول آيه تبليغ (يا ايها الرسول بلّغ...) در غدير است، كه از جمله مشهورترين آيات غدير مى باشد. اختصاص آن به غدير نزد شيعه و غير شيعه از مسلمات بوده و بين مفسرين و محدثين اهل سنت مشهور است. اگر چه بعضى از آنان در صدد انحراف شأن نزول آيه بوده اند.
در كنار شيعه، عده اى از بزرگان اهل سنت نيز نزول اين آيه در غدير را نقل كرده اند. از جمله شهاب الدين احمد است:
شهاب الدين در «توضيح الدلائل على ترجيح الفضائل» احمد ذيل آيات نازل شده درباره اميرالمؤمنين عليه السلام، نزول آيه تبليغ در واقعه غدير خم را روايت كرده است. همچنين از ابوالجارود از حمزه (ابوجعفر) روايت شده كه اين آيه درباره ولايت نازل شده است. در ادامه نيز از عبداللَّه بن مسعود نزول آيه تبليغ را بدون شأن نزول آن نقل كرده است.[۳]
ضمناً شهاب الدين احمد در عنوان بابى كه در آن آيات نازل شده درباره اميرالمؤمنين عليه السلام را آورده، تصريح كرده كه از بين اقوال صحيح ترين را آورده است. همچنين شهاب الدين احمد در خطبه كتابش گفته كه احاديث روايت شده در آن صحيح ترين هاست.
براى توضيح بيشتر مراجعه شود به عنوان: اهل سنت / نقل آيه تبليغ براى غدير.
نقل خطبه غدير در اهل سنت[۴]
يكى از قرائن و ادله دلالت حديث غدير بر امامت و ولايت، خطبه روز غدير به نقل اهل سنت و در كتاب «توضيح الدلائل» اثر شهاب الدين احمد است:
الف. متن خطبه غدير به نقل عامه
سيد شهاب الدين احمد خطبه روز غدير خم را چنين روايت كرده است:
ستايش و سپاس خداى را به سبب نعمت هايش به من و احسانش درباره عترت و خاندانم. در برابر پيشامدهاى بد دنيا و مهلكه هاى آخرت از او يارى مى خواهم. شهادت مى دهم كه معبودى جز خداى يكتاىِ يگانه بى همتا كه در امور مهم آهنگ وى كنند نيست. نه همسرى گرفته است و نه فرزندى و نه شريكى و نه تكيه گاهى. شهادت مى دهم كه من بنده اى از بندگان او هستم كه مرا براى گزاردن پيامش به همه آفريدگانش فرستاد، تا هر كس به گمراهى هلاک مى شود به حجّتى روشن هلاک شود، و هر كس به هدايت زنده مى ماند به حجّتى روشن زنده بماند.
و اينكه او مرا بر همه جهانيان؛ از پيشينيان و پسينيان برگزيد، و كليدهاى گنجينه هايش را به من بخشيد و با فرايضش بر رسالت من تأكيد كرد، و سرّش را به من سپرد، و مرا يارى رساند، و من براى او بينا گشتم. پس من آغاز كننده و به پايان رساننده ام. و هيچ نيرويى جز از جانب خدا نيست.
اى مردم، چنانكه سزاوار پروا كردن از خداست از او پروا كنيد، و جز مسلمان نميريد، و بدانيد كه خدا بر هر چيزى احاطه دارد. و اينكه پس از من مردمانى بر من دروغ خواهند بست و سخنشان پذيرفته خواهد گشت! پناه بر خدا كه درباره خدا جز سخن حق بر زبان آورم، يا اينكه در امر او جز به راستى سخن بگويم.
من تنها شما را به چيزى فرمان مى دهم كه خدا بدان فرمان داده، و شما را فقط به سوى خدا فرا مى خوانم. و آنان كه ستم كرده اند، به زودى خواهند دانست كه به كدام عاقبتى باز خواهند گشت.
پس از اين، عُبادة بن صامت پيامبرصلى الله عليه وآله برخاست و گفت: اين دروغ بستن ها چه زمانى خواهد بود و اين دروغگوها چه كسانى اند؟ آنان را به ما بشناسان تا از ايشان دورى كنيم. رسول خداصلى الله عليه وآله در پاسخ فرمود: گروه هايى كه از نخستين روزشان براى مقابله با ما آماده شدند، و به زودى - آنگاه كه جان به گلو رسد - بر شما چيره گردند.
عباده گفت: اى رسول خدا، چون اين حادثه رخ دهد به چه كسى پناه بريم؟ حضرتش فرمود: بر شما باد كه سخن پيشگامان خاندان و مؤمنان به پيامبرى مرا بپذيريد و از آنان فرمان بريد، زيرا ايشان شما را از گمراهى باز دارند و به خير فرا خوانند. آنان اهل حق و معدن راستى اند. در ميان شما كتاب خدا و سنت را زنده گردانند، و شما را از كجروى و بدعت دور بدارند، و با حق اهل باطل را ريشه كن كنند و درهم كوبند، و به دنبال نادان نروند.
اى مردم، خدا مرا و اهلبيت مرا از طينتى آفريده كه جز ما را از آن نيافريده است. ما نخستين آفريدگان خداييم. چون ما را آفريد، به نور ما هر ظلمتى را روشن ساخت و هر طينتى را به ما زنده گرداند.
سپس افزود: اينان برگزيدگان امت من و حاملان علم من و گنجينه داران سرّ من و سرور مردم زمين اند. به حق فرا مى خوانند و به راستى خبر مى دهند. شک نمى كنند و به ترديد نمى افتند و به پشت سر باز نمى گردند و پيمان نمى شكنند. اينان راهنمايان راهيافته و پيشوايانى اند كه به راه راست مى روند.
هدايت يافته كسى است كه با طاعت و ولايت آنان نزد من آيد و گمراه كسى است كه از آنان منحرف شود و با دشمنى آنان به نزد من آيد. دوست داشتن آنان ايمان و دشمنى شان نفاق است.
آنان امامان هادى و ريسمان هاى استوار احكام اند. كارهاى نيک به سبب آنان به سرانجام مى رسد، و آنان وصيت خدا به پيشينيان و پسينيان اند. آنان ارحامى هستند كه خدا براى پيوستن به آنها از شما پيمان گرفته و فرموده است: «از خدايى كه به نام او از يكديگر درخواست مى كنيد و از بريدن از ارحام پروا كنيد چرا كه خدا همواره مراقب شماست» .[۵]
سپس شما را به دوستى آنان برانگيخت و فرمود: «بگو براى پيامآورىِ خود مزدى از شما نمىخواهم مگر دوستى خويشاوندانم را« .××× ۲ شورى / ۲۳. ××× آناناند كه خدا پليدى را از ايشان دور كرده و از ناپاكى پاكشان ساخته است.××× ۳ اشاره به آيه تطهير است: احزاب / ۳۳. ××× همانان كه چون سخن گويند راست گويند، و چون از ايشان پرسش شود به پاسخ دانايند، و چون امانتى نزدشان نهاده شود امانتدار اند.
ده ويژگى در آنان گرد آمده كه جز در عترت و خاندان من گرد نيامده است: بردبارى و دانش و پيامبرى و شرف و بخشندگى و دليرى و راستى و پاكى و پاكدامنى و حكمت. از اين رو، آنان كلمه تقوى و وسيله هُدى و حجت عظمى و ريسمان استوار اند. ايشان بر پايه سخن خداوندتان اولياى شمايند، و آنچه شما را به آن فرمان مىدهم از قول خداوند شماست.
آگاه باشيد! هر كس من مولاى او هستم على مولاى او است. خدايا، با هر كس با او دوستى كند دوستى كن، و با هر كس با او دشمنى نمايد دشمنى فرما، و هر كس او را يارى كند يارى رسان، و هر كس او را وا نهد رهايش كن. خدا درباره على سه چيز را به من وحى كرده است: او آقاى مسلمانان و امام برگزيدگانِ باتقوى و پيشواى سفيدپيشانيان است. هر آينه، آنچه را مأمور رساندنش بودم از سوى خدا به شما رساندم، و آنان را در ميان شما به خدا مىسپارم و از خدا براى خود و شما آمرزش مىخواهم.
اين متن خطبه بود. پيامبرصلى الله عليه وآله در اين خطبه هم فرموده است: هر كس من مولاى او هستم على مولاى او است، و هم فرموده است: او آقاى مسلمانان و امام برگزيدگان باتقوى و پيشواى سپيدپيشانيان است. معلوم است كه تنها يكى از اين صفات كافى است تا براى اثبات امامت و خلافت اميرالمؤمنينعليه السلام به آن استدلال شود.