آيه ۱۰۸ یوسف و غدیر
مشخصات آیه | |
---|---|
سوره | سوره یوسف (۱۲) |
آیه | ۱۰۸ |
جزء | ۱۳ |
محتوای آیه | |
مکان نزول | مکه |
موضوع | دعوت انبیا و اولیای الهی همراه با بصیرت |
دعاهای قرآنی در غدیر
از نظر برخی محققان، يكى از جلوههاى قرآنى غدير، كه مورد غفلت قرار گرفته، دعا و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات -بهخصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است-ناگفتههايى از مسئله غدير بهچشم مىخورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمىشود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيههاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مطرح شده است.
از جمله اين آیات، آیه ۱۰۸ سوره یوسف دانسته شده است: قُلْ هذِهِ سَبِيلِى أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى بَصِيرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِى وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛ بگو: این طریقه و راه من است که من و هر کس پیرو من است بر پایه بصیرت و بینایی بهسوی خدا دعوت میکنیم و خدا از هر عیب و نقصی منزّه است و من از مشرکان نیستم .[۱] اين آيه و دعاى مربوط به آن از دو بُعد مورد بررسی قرار گرفته است.[۲]
متن آیه در متن دعا
در دعايى كه بعد از نماز روز عيد غدير وارد شده چنين آمده است: «رَبَّنا آمَنّا وَ اتَّبَعْنا مَوْلانا وَ وَلِيَّنا وَ هاديَنا وَ داعِيَنا وَ داعِىَ الانامِ، وَ صِراطَكَ السَّوِىَّ الْمُسْتَقيمَ وَ مَحَجَّتَكَ الْبَيْضاءَ، وَ سَبيلَكَ الدّاعِىَ الَيْكَ عَلى بَصيرَةٍ هُوَ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ، وَ سُبْحانَ اللَّهِ عَمّا يُشْرِكُونَ بِوِلايَتِهِ وَ بِامْرِ رَبِّهِمْ وَ بِاتِّخاذِ الْوَلائِجِ مِنْ دُونِهِ؛ پروردگارا، ما ايمان آورديم و از صاحباختيار و ولىّ و هدايتكننده و دعوتكننده ما و مردم پيروى نموديم. همان راه درست و مستقيم تو و جايگاه حجتِ واضح تو و راه تو كه او و پيروانش با بصيرت بهسوى تو دعوت مىكنند و خدا منزه است از آنچه در ولايت على عليه السلام شرک مىورزند و درباره امر پروردگارشان كسى را شريک مىكنند و كسانى را جز او محبوب دل خود قرار مىدهند».[۳]
نتيجه اعتقادى آیه مندرج در دعا
به گفته برخی محققان، در اين قسمت از دعاى روز غدير شش آيه گنجانده شده كه يكى از آنها آيه ۱۰۸ سوره یوسف است. در اين آيه به پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داده شده كه اعلام كند: «اين راه من است كه من و پيروانم با بصيرت بهسوى خدا دعوت مىكنيم و از هر چه شرک است خدا را منزه مىدانيم». در دعاى روز غدير به موشكافى اين راه پرداخته شده است: اینكه اشاره هذِهِ سَبِيلِى به كدام راه و کدام جانب است؛ در آنجا كه آمده است: «آمَنّا وَ اتَّبَعْنا...»، «سَبيلَكَ الدّاعى الَيْكَ عَلى بَصيرَةٍ هُوَ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ؛ خدايا ما ايمان آورده و پيروى مىكنيم از مولايمان...، كه راه توست و او و پيروانش با بصيرت بهسوى آن دعوت مىكنند».
از نظر برخی محققان، آنگاه دو بُعد پذيرش و عدم قبول ولايت را طبق آنچه در آيه آمده به عنوان مظهر توحيد و شرک مطرح كرده است: در بُعد اول ايمان و پيروى از راه با بصيرت پيامبر صلى الله عليه و آله را مطرح مى كند، و در بُعد دوم بيزارى از شرک در ولايت يا شرک در امر پروردگار را مطرح مى كند، و يا شرك با پذيرفتن ولايت و صاحب اختيارى هر كسى جز ائمه عليهم السلام كه مورد اعتماد قرار گيرد.
در اين باره از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرموده است: منظور از قُلْ هذِهِ سَبِيلِى ... پيامبر و اميرالمؤمنين و اوصياء بعد از ايشان است.[۴]
امام صادق علیه السلام درباره همين آيه مى فرمايد: منظور ولايت ما اهلبيت است كه هيچ كس جز گمراه آن را انكار نمى كند.[۵]
علیّبنحسّان به امام جواد علیه السلام عرض کرد: «مولای من! مردم، کمسن و سال بودن شما را در امر امامت بر شما ایراد میگیرند. فرمود: «وَ مَا یُنْکِرُونَ مِنْ ذَلِکَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لَقَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِنَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله» قُلْ هذِهِ سَبِیلِی أَدْعُوا إِلَی اللهِ عَلی بَصِیرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِی «فَوَ اللَّهِ مَا تَبِعَهُ إِلَّا عَلِیٌّ علیه السلام وَ لَهُ تِسْعُ سِنِینَ وَ أَنَا ابْنُ تِسْعِ سِنِینَ.»:
«آنچه را که میگویند، اهمیّتی ندارد. خداوند متعال به پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده است قُلْ هَذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَی الله عَلَی بَصِیرَةٍ أَنَاْ وَ مَنِ اتَّبَعَنِی به خداوند سوگند که جز علی علیه السلام که نُه سال داشت، کسی از او اطاعت نکرد. و من نُه سال دارم».[۶]