آيه ۸ تکاثر و غدیر

آیه«لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»

از جمله آيات مربوط به ولايت اين آيه است: لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ : «در آن روز از نعمت‏ ها سؤال مى‏ شويد» .

ارتباط اين آيه با آيه الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِى وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً :

«امروز دين شما را كامل كردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دين شما راضى شدم» و اشاره ‏اى كه در هر دو آيه به نعمت شده جالب توجه است.

اين كلام امام ‏عليه السلام كه متعلق نعمت را مخلوقات قرار مى‏ دهد نشانگر ارتباط مستقيم ولايت اهل ‏بیت‏ علیهم السلام با همه موجودات است؛ و انسان را به ياد فرمايش اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در غوغاى سقیفه مى ‏اندازد كه فرمود:

اگر اين امت از زمانى كه خداوند پيامبرش را قبض روح كرده تابع من مى‏ شدند و مرا اطاعت مى ‏كردند، از بالاى سرشان و از زير پايشان تا روز قيامت -  با خوشى و وسعت -  از نعمت‏ هاى الهى استفاده مى ‏كردند.

يعنى اين نعمت تأمين كننده دين و دنيا و آخرت و همه جوانب زندگى است و رشته ناگسستنى نعمت است كه سر رشته آن ذات الهى است.

امام صادق علیه السلام درباره منزلت اين نعمت يادآور مى ‏شود كه روز قيامت اين نعمت مورد سؤال قرار خواهد گرفت:

«نَحْنُ اهْلُ الْبَيْتِ النَّعيمُ الَّذى انْعَمَ اللَّه بِنا عَلَى الْعِبادِ، وَ هُوَ النِّعْمَةُ الَّتى لا تَنْقَطِعُ، وَ اللَّه سائِلُهُمْ عَنِ حَقِّ النَّعيمِ الَّذى انْعَمَ بِهِ عَلَيْهِمْ»

ما اهل ‏بيت آن نعمت خدا هستيم كه خداوند آن را بر بندگانش نعمت حساب كرد...، و آن نعمتى ناگسستنى است كه قطع نمى ‏شود، و خداوند درباره اداى حق اين نعمتى كه به آنان عطا فرموده بازخواست خواهد كرد.

اكنون معلوم شد كه خداوند در فراز دوم آيه اكمال كه مى ‏فرمايد:

أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِى ، از يک سو ولايت دوازده امام ‏علیهم السلام را بزرگ‏ترين نعمت خويش بر مردم اعلام مى‏ كند، و از سوى ديگر به آنان هشدار مى‏ دهد كه اگر بناى قدردانى و سپاسگزارى لسانى و عملى از خداست در رأس همه بايد قدردان نعمت «ولایت» باشيم، و بايد با اطاعت كامل و انقياد مطلق در برابر مقام عصمت عملاً تشكر خود را از اين نعمت عظماى الهى اعلام كنيم.

از همين جاست كه بايد خود را آماده روز سؤال نماييم كه خداوند فرموده: لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ :

«درآن روز از نعمت‏ ها سؤال مى‏ شويد». امام رضا علیه السلام در بيان اين آيه و نعمتى كه مورد سؤال قرار مى‏ گيرد، فرمود:

نعيم محبت و ولايت ما اهل ‏بيت است، كه خداوند بعد از توحيد و نبوت درباره آن از مردم سؤال مى‏ كند» .

از نگاهى ديگر نعمت ولايت آن قدر عظيم است كه به مقدار لياقت و آمادگى هر انسانى، خداوند از اين نعمت به او بيشتر عنايت مى ‏كند، چنانكه فرموده است:

ولايت على نعمتى است كه به هر كدام از بندگانم كه دوست دارم عنايت كرده ‏ام.

هر كس از بندگانم را كه دوست بدارم ولايت و معرفتش را به او عنايت مى‏ كنم، و هر كس را مبغوض بدارم به خاطر فاصله او از معرفت و ولايت على مبغوضش مى ‏دارم.

حنان‌بن‌سدیر از پدرش نقل کرده است: نزد امام باقر علیه السلام بودم فرمود: «ای سدیر! هرگز از غذای خوب و لباس نرم و بوی خوش از شما بازخواست نخواهند کرد. این‌ها برای ما خلق شده است و ما برای استفاده از آن‌ها مأموریم که با استفاده از این نعمت‌ها فرمان‌بردار خدا باشیم». عرض کردم: «پدر و مادرم فدایت! پس نعیم چیست»؟ فرمود: «حبّ امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب علیه السلام و خاندانش علیهم السلام. خداوند روز قیامت بازخواست خواهد کرد چگونه سپاس نعمتی که بر شما ارزانی داشتم از حبّ علی علیه السلام و عترتش علیهم السلام به‌جا آوردید.

از ابوحنیفه نقل شده است: امام صادق علیه السلام فرمود: «شنیده‌ام تو آیه: ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ را به غذای پاک و آب سرد در روز گرم تفسیر نموده‌ای؟ گفتم: «درست است». فرمود: «اگر کسی تو را دعوت کند و غذای پاک و خوبی برایت بیاورد و آب سرد و گوارایی به تو بیاشامد بعد منّت بگذارد بر تو؛ همین‌طورکه این آیه را تفسیر می‌کنی در مورد او چه می‌گویی و از نظر تو چه نوع آدمی است»؟ گفتم: «من او را بخیل می‌دانم». فرمود: «آیا خداوند بخل می‌ورزد»؟ گفتم: «پس نعیم در این آیه چیست»؟ فرمود: «دوستی با ما خانواده پیامبر صلی الله علیه و آله».

عبدالله‌بن‌نجیح یمانی گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: «معنای کلام خداوند عزّ‌وجلّ: ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ چیست»؟ ایشان فرمود: «آن نعمت، نعمتی است که خداوند با ولایت ما و دوستی حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و خاندان ایشان علیهم السلام به شما ارزانی داشت».