آیه ۲۴ بقره و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | بقره |
| شماره آیه | ۲۴ |
| جزء | ۱ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مدینه |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه‌ای درباره دشمنان غدیر
آیه ۲۴ سوره بقره از جمله آیات مورداستفاده در غدیر برای تبیین مراحل امتحان الهی غدیر درباره دشمنان آن قلمداد شده است. برخی محققان مبنای استفاده از این آیه را چنین تبیین کرده‌اند: بزرگترين امتحان بشریت در غدير امتحانى همه‌جانبه بود كه اتمام حجت آن به نحو کامل انجام گرفت و براى هيچ كس به هيچ دليل و بهانه‌اى راه گريز نماند.
در اين امتحان الهی، هم جهاتى كه مىتوانست سر منشأ آزمايش باشد متعدد بود و هم عللى كه مىتوانست انگيزه شيطانى براى سقوط در امتحان باشد در جلوههاى مختلف به‌ميان آمد. پيامبر صلى الله عليه و آله در خطابه بلند خود، اين شرايط امتحان را براى مردم تبيين کرد تا با آمادگى كامل به استقبال آن بروند. اين آينده تلخِ امتحان را حضرت به اشارت و صراحت پيشبينى کرد و مراحل چنين امتحان بزرگى را با استشهاد به ۱۱ آيه تضمين شده در خطبه غدیر بيان کرد.[۱]
از جمله اين آيات آيه ۲۴ سوره بقره است: 
فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَلَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ ۖ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ؛ و هرگاه چنين نكرده‌ايد -كه هرگز نتوانيد كرد- پس بترسيد از آتشى كه براى كافران مهيّا شده و هيزم آن مردمان و سنگ‌ها هستند 
.[۲]
آیه در متن خطبه
آیه ۲۴ سوره بقره در متن خطبه غدیر، با لحاظ تفاوت نسخه‌ها، چنین گزارش شده است: «مَعاشِرَ النّاسِ، انَّهُ امامٌ مِنَ اللَّه (خ ل: انَّهُ امامُكُمْ بِامْرِ اللَّه)، وَ لَنْ يَتُوبَ اللَّه عَلى احَدٍ انْكَرَ وِلايَتَهُ وَ لَنْ يَغْفِرَ لَهُ، حَتْماً عَلَى اللَّه انْ يَفْعَلَ ذلِكَ بِمَنْ خالَفَ امْرَهُ وَ انْ يُعَذِّبَهُ عَذاباً نُكْراً ابَدَ الْآبادِ وَ دَهْرَ الدُّهُورِ. فَاحْذَرُوا انْ تُخالِفُوهُ فَتَصْلُوا ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرِينَ؛ اى مردم، او از طرف خدا امام است (خ ل: او به امر خدا امام شماست) ، و هركس ولايت او را انكار كند، خداوند هرگز توبهاش را نمىپذيرد و او را نمىبخشد. حتمى است بر خداوند كه با كسى كه با او مخالفت نمايد چنين كند و او را به عذابى شديد تا ابديت و تا آخر روزگار معذّب نمايد. پس بپرهيزيد از اينكه با او مخالفت كنيد و گرفتار آتشى شويد كه هيزم آن مردم و سنگ‌ها هستند و براى كافران آماده شده است».[۳]
موقعيت تاريخى استفاده از آیه
موقعیت تاریخی استفاده از آیه ۲۴ سوره بقره در رخداد غدیر چنین توصیف شده است: در اوايل خطابه غدير، قبل از آنكه پيامبر صلى الله عليه و آله اميرالمؤمنين عليه السلام را بر سر دست بلند كند، براى ورود به مطلب اصلى درباره شئون و مقامات امام بعد از خود مطالبى بيان فرمود. آنگاه به‌عنوان امتحانى سخت كه پيش روى مردم است يادآور شد كه خداوند نسبت به منكران و مخالفان ولی بعد از خود بخششى نخواهد داشت و آنان را دچار عذاب كافران خواهد نمود.
پيامبر صلى الله عليه و آله اين مطلب را با تضمين قسمت آخر آيه ۸ سوره طلاق و بخش دوم آيه ۲۴ سوره بقره در كلام خود، با تغيير مختصرى آورده است.
پانویس
منابع
- اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
- الامالی؛ محمد بن حسن طوسی، قم: دار الثقافة، ۱۴۱۴ق.
- الامالی؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، تحقیق: محمدباقر کمره‌ای، تهران: انتشارات کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- الامالی؛ محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، تحقیق: حسین استاولی و علی‌اکبر غفاری، قم: منشورات جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، ۱۴۱۳ق.
- تفسير فرات الکوفی؛ فرات بن ابراهیم کوفی، تحقیق: محمد الکاظم، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۰ق.
- شواهد التنزيل لقواعد التفضيل فی الآیات النازلة فی أهل البیت صلوات الله و سلامه علیهم؛ عبیدالله بن عبدالله حسکانی، تحقیق: محمدباقر حسکانی، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۱ق.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- المزار الکبیر؛ محمد بن جعفر بن مشهدی، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۹ق.
- المسترشد فی إمامة أمير المؤمنين علی بن أبی طالب عليه السلام؛ محمد بن جریر طبری امامی، تحقیق: احمد محمودی، تهران: مؤسسة الثقافة الإسلامیة لکوشانپور، ۱۴۱۵ق.