ابن عقده
تأليف كتاب در غدير[۱]
يكى از كتب برگزيده و تأليفات ارزشمند در موضوع غدير، كتاب ابن عقده در موضوع اسناد غدير است. اين كتاب به دو شكل چاپ شده است:
الف) كتاب الولاية، ابن عقده، جمع آورى و تنظيم: عبدالرزاق محمدحسين حرزالدين، عربى، دليل ما، قم، چاپ اول، سال ۱۳۷۹ش، وزيرى، ۳۰۰ ص. در اين كتاب، احاديث احمد بن محمد (ابن عقده) م ۳۳۳ ق، در غدير را از كتب و منابع جمع آورى نموده و با مقدمه اى مفصل در مورد ابن عقده و كتابش آورده و در پايان فهارس مفصل آمده است. البته اين كتاب به عنوان كتاب «حديث الولاية» ابن عقده و با نام «كتاب الولاية» و مؤلف آن به چاپ رسيده، ولى اين درست نيست.
ب) حديث الولاية و من روى غدير خم من الصحابة، ابن عقده، جمع آورى و تنظيم: امير تقدمى (معصومى). عربى، دليل ما، قم، چاپ اول، سال ۱۳۸۰ ش، ۱۴۲۲ ق، وزيرى، ۲۵۶ ص.
در اين كتاب احاديث احمد بن محمد (ابن عقده) م ۳۳۳ ق، در غدير را از كتب و منابع جمع آورى نموده و با مقدمات و تحقيقات آورده است.
اين كتاب به عنوان كتاب «حديث الولاية» و با همين نام و مؤلف به چاپ رسيده ولى كتابى مستقل به شمار مى رود، چرا كه اين كتاب تحقيقى مفصل در مورد حديث غدير است و يافته هاى از كتاب ابن عقده بخش كمى از آن را دربر مى گيرد. و نيز سه كتاب ديگر از مؤلف در غدير است كه دو كتاب با جمع و تحقيق مؤلف تدوين شده و هر دو به نام «طرق حديث الغدير» و يكى به روايت ابن عساكر و ديگرى به روايت سه تن از بزرگان و علماى عامه است و كتاب سوم با نام «نور الأمير فى تثبيت خطبة الغدير» است.
روايت حديث غدير[۲]
يكى از علما و بزرگان اهل سنت كه حديث غدير را نقل كرده احمد بن محمد بن سعيد كوفى، ابوالعباس ابن عقده (ت ۲۴۴ يا ۲۴۹ - م ۳۳۲ق) است.
پيشتر دانسته شد كه ابن عقده كتابى جداگانه در طرق حديث غدير تأليف كرده است. ابن تيميه، ابن حجر عسقلانى، شيخانى قادرى، نورالدين سمهودى، مُناوى و محمد بدخشانى به اين مطلب تصريح كرده اند.[۳]
شرح حال ابن عقده پيشتر گذشت و نيازى به تكرارش نيست.[۴]
نقلِ اسناد حديث غدير[۵]
به نقل سيد بن طاووس، از جمله شواهدى كه كثرت طرق حديث غدير و تواتر آن را نشان مى دهد، نگارش كتابى توسط ابن عقده (ت ۲۴۴ يا ۲۴۹ - م ۳۳۲ ق) است درباره طرق حديث غدير؛ شامل بيش از صد تن از صحابيان بزرگ و با اسانيد پرشمار، كه به دست حافظ ابوالعباس احمد بن محمد معروف به ابن عقده كوفى تأليف شده و به نام «الموالاة» است[۶]:
- ابوبكر عبداللَّه بن عثمان
- عمر بن خطّاب
- عثمان بن عفّان
- على بن ابى طالب
- طلحة بن عُبَيداللَّه
- زبير بن عَوّام
- عبدالرحمن بن عَوف
- سعد بن مالک (ابن ابى وقّاص)
- عباس بن عبدالمطّلب
- حسن بن على بن ابى طالب
- حسين بن على بن ابى طالب
- عبداللَّه بن عباس
- عبداللَّه بن جعفر بن ابى طالب
- عبداللَّه بن مسعود
- عمّار بن ياسر
- جُندَب بن جُناده غِفارى، ابوذرّ
- سلمان فارسى
- اسعد بن زراره انصارى
- خُزَيمَة بن ثابت انصارى
- خالد بن زيد انصارى، ابوايّوب
- سهل بن حُنَيف انصارى
- عثمان بن حُنَيف انصارى
- حُذَيفَة بن يمان
- عبداللَّه بن عمر بن خطّاب
- بَراء بن عازب انصارى
- رِفاعَة بن رافع انصارى
- سَمُرَة بن جُندَب
- سَلَمَة بن اكوع اسلمى
- زيد بن ثابت انصارى
- ابوليلى انصارى
- ابوقُدامه انصارى
- سهل بن سعد انصارى
- عَدىّ بن حاتِم طايى
- ثابت بن يزيد بن وديعه
- كعب بن عُجْره انصارى
- ابوهيثم بن تَيِّهان انصارى
- هاشم بن عُتبَة بن ابىوقّاص زُهرى
- مقداد بن عمرو كِندى
- عمران بن حصين خُزاعى
- عمر بن ابى سَلَمه
- عبداللَّه بن ابى عبدالاسد مخزومى
- بُرَيدَة بن حُصَيب اَسلمى
- جَبَلَة بن عمر انصارى
- ابوهُرَيره دَوسى
- فضلة بن عُبَيد اسلمى، ابوبَرزه
- ابوسعيد خُدرى
- جابر بن عبداللَّه انصارى
- جرير بن عبداللَّه
- زيد بن ارقم انصارى
- ابورافع، غلام رسول اللَّه صلى الله عليه وآله
- ابوعمرة بن عمرو بن محصن انصارى
- انس بن مالک انصارى
- ناجية بن عمر خُزاعى
- ابوزينب بن عَوف انصارى
- يَعلَى بن مُرَّه ثقفى
- سعيد بن سعد بن عُباده انصارى
- حُذَيفة بن اسيد غِفارى، ابوسَريحه
- عمرو بن حَمِق خُزاعى
- زيد بن حارثه انصارى
- مالک بن حُوَيرِث
- جابر بن سَمُره سوائى، ابوسليمان
- عبداللَّه بن ثابت انصارى
- حُبشى بن جُناده سلولى
- ضميره اسدى
- عُبَيد بن عازب انصارى
- عبداللَّه بن ابىاَوفى اسلمى
- زيد بن شراحيل انصارى
- عبداللَّه بن بُسر مازنى
- نُعمان بن عجلان انصارى
- عبدالرحمن بن يَعمُر ديلى
- ابوالحمراء خادم پيامبرصلى الله عليه وآله
- ابوفضاله انصارى
- عطيّة بن بُسر مازنى
- عامر بن ليلى غِفارى
- عامر بن واثله كِنانى، ابوالطُّفَيل
- عبدالرحمن بن عبدربّه انصارى
- حسّان بن ثابت انصارى
- سعد بن جُناده عَوفى
- عامر بن عُمَير نُمَيرى
- عبداللَّه بن ياميل
- حَبَّة بن جُوَين عُرَنى
- عُقبَة بن عامر جُهَنى
- ابوذُؤَيب شاعر
- ابوشُرَيح خُزاعى
- وهب بن عبداللَّه سوائى، ابوجُحَيفَه
- صدى بن عجلان باهلى، ابواُمامه
- عامر بن ليلى بن ضَمره
- جُندَب بن سفيان بَجَلى
- اُسامة بن زيد بن حارثه كَلبى
- وحشى بن حرب
- قيس بن ثابت بن شماص انصارى
- عبدالرحمن بن مُدلِج
- حبيب بن بديل بن ورقاء خُزاعى
- فاطمه عليها السلام بنت محمدصلى الله عليه وآله
- عائشه بنت ابىبكر
- امّ المؤمنين امّسَلَمَه
- امّ هانى بنت ابى طالب
- فاطمه بنت حمزة بن عبدالمطّلب
- اسماء بنت عُمَيس خَثعَميّه
ابن عقده در اين كتاب نام افزوده كه ۲۸ تن از ديگر صحابه از راويان حديث غدير هستند، ولى ذكرى از آنان و نامشان به ميان نياورده است.[۷]
پانویس
- ↑ چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص۳۴-۳۷. چهارده قرن با غدير: ص ۱۵۲. غدير در آئينه كتاب.
- ↑ چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص ۲۴۷.
- ↑ جواهر العقدين (مخطوط).
- ↑ ر.ك: همين كتاب، ذيل عنوان «كسانى كه درباره حديث غدير كتابى نوشته اند».
- ↑ چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص۳۴-۳۷. چهارده قرن با غدير: ص ۱۵۲.
- ↑ الاقبال/۴۵۳.
- ↑ الطرائف فى معرفة مذاهب الطوائف: ص ۱۴۰-۱۵۲. اينک نام ديگر كسانى كه حديث غدير را روايت كردهاند: ۱. اُبَىّ بن كعب انصارى خزرجى. ۲. جُبَير بن مُطعِم بن عدىّ قرشى. ۳. جُندُع بن عمرو بن مازن انصارى، ابوجُنَيده. ۴. رِفاعة بن عبدالمنذر انصارى. ۵ . زيد بن عُبَيداللَّه انصارى. ۶ . سعد بن عُباده انصارى. ۷. سعيد بن زيد قرشى عدوى. ۸ . عبداللَّه بن بديل بن ورقاء. ۹. عبداللَّه بن حنطب قرشى مخزومى. ۱۰. عبداللَّه بن ربيعه. ۱۱. عُماره خزرجى انصارى. ۱۲. عمرو بن شراحيل. ۱۳. عمرو بن عاص. ۱۴. عمرو بن مُرَّه جُهَنى. ۱۵. قيس بن سعد بن عُباده انصارى. ۱۶. وَهب بن حمزه.