آيه ۴۰ غافر و غدیر
«مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلا يُجْزى إِلاّ مِثْلَها وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ و أُنْثى...»[۱]
در غدير ۱۸ آيه قرآن به صراحت تفسیر شده است؛ به اين معنى كه پيامبر صلى الله عليه و آله متن آيه را جداگانه در خطبه بيان فرموده و قبل يا بعد از آن به تفسيرش پرداخته است.
اين موارد در مقابل آياتى است كه به صورت تضمين در كلام و اقتباس در خطابه حضرت آمده است.
يكى از اين آيات، آيه ۲۸ سوره زخرف است:
«مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلا يُجْزى إِلاّ مِثْلَها وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ و أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ»: «هر كس گناهى انجام دهد جز به اندازه همان جزا داده نمى شود، و هر كس از مرد و زن عمل صالحى انجام دهد و مؤمن باشد چنين كسانى وارد بهشت مى شوند و در آن بدون حساب روزى داده مى شوند».
اين آيه از چهار بُعد قابل بررسى است:
متن خطبه غدير
الا انَّ اوْلِيائَهُمُ الَّذينَ قالَ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ: «يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسابٍ»: بدانيد كه دوستان اهلبيت كسانى اند كه خداوند عز و جل مى فرمايد: «بدون حساب وارد بهشت مى شوند».[۲]
الا انَّ اوْلِيائَهُمْ، لَهُمُ الْجَنَّةُ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ: بدانيد دوستان اهل بیت علیهم السلام كسانى اند كه بهشت براى آنان است و بدون حساب در آن روزى داده مى شوند.[۳]
موقعيت قرآنى
دو عبارت فوق نسخه بدل يک فقره از دو منبع است و در دومى به صورت اقتباس و تضمين آيه در كلام حضرت بيان شده كه مطابق متن قرآن است، ولى در اولى كه به عنوان نص قرآن آمده كلمه «يُرْزَقُونَ فِيها» را ندارد.
با توجه به اينكه در قرآن آيه اى بدون اين كلمه نداريم، مىتوان اطمينان پيدا كرد كه اين كلمه در عبارت اول افتاده است، به خصوص آنكه در نسخه بدل وجود دارد.
موقعيت تاريخى
اين عبارت در مراحلى از خطبه است كه پيامبر صلى الله عليه و آله با استناد به قرآن اوصاف و خصوصيات دوستان و دشمنان اهل بيت عليهم السلام را مى شمارد و به آخر خطبه نزديک مى شود، و چه زيباست معرفى دوستان آل محمد عليهم السلام در متن قرآن!
تحليل اعتقادى
در اين آيه خداوند جزاى گناهان را به اندازه آن و با دقتى كه جزاى عمل از معادل و مثل آن تجاوز نكند قرار داده، ولى ايمان آورندگان به ولايت على بن ابى طالب عليه السلام آنگاه كه عمل صالحى انجام دهند خداوند پاداش چندين برابر كه از معادل آن بسيار فراتر است قرار داده، و آن بهشت و روزى بى حسابش است.
اين تفسير باز مى گردد به اينكه اعمال غير اولياى اهلبيت عليهم السلام نزد خداوند ارزشى ندارد و سزاى آن بهشت نخواهد بود، همان گونه كه امام باقر علیه السلام مى فرمايد:
اگر بنده اى بين ركن و مقام عبادت كند به گونه اى كه چون مشک پوسيده شود، ولى خدا را با محبت و ولايت ما اهلبيت ملاقات نكند، خداوند از او نمى پذيرد.[۴]
و در روايت ديگر خداوند در شب معراج به پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: اگر بنده اى از بندگانم مرا عبادت كند تا حدى كه طاقتش تمام شود، سپس مرا ملاقات كند در حالى كه ولايت اهل بيت عليهم السلام را انكار مى كند، او را داخل آتش مى نمايم.[۵]