آيه ۴۰ غافر و غدیر
آیه ۴۰ سوره غافر آیهای در خطبه غدیر که در آن پاداش دوستان و جزای دشمنان غدیر در آن توصیف شده است.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | غافر |
| شماره آیه | ۴۰ |
| جزء | ۲۴ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
درباره تحلیل اعتقادی آمدن آیه ۴۰ سوره غافر در متن خطبه غدیر چنین گفته شده است: در این آیه خداوند جزای گناهان را به اندازه آن و با دقتی که جزای عمل از معادل و مثل آن تجاوز نکند قرار داده است؛ ولی خداوند برای ایمانآورندگان به ولایت علی بن ابیطالب علیه السلام، آنگاه که عمل صالحی انجام دهند، پاداش چندین برابر قرار داده است. آن پاداش بهشت و روزی بیحساب در آن است.
این تفسیر به این بازمیگردد که اعمال غیر دوستان اهلبیت علیهم السلام نزد خداوند ارزشی ندارد و سزای آن بهشت نخواهد بود، همانگونه که امام باقر علیه السلام میفرماید: اگر بندهای بین رکن و مقام عبادت کند بهگونهای که چون مشک پوسیده شود، ولی خدا را با محبت و ولایت ما اهلبیت ملاقات نکند، خداوند از او نمیپذیرد.
آیهای تفسیرشده در غدیر بهطور صریح
آیه ۴۰ سوره غافر از جمله آیات تفسیرشده در غدیر دانسته شده است. به گفته برخی محققان، در غدیر ۱۸ آیه قرآن بهصراحت تفسیر شده است؛ به این معنی که پیامبر صلی الله علیه و آله متن آیه را جداگانه در خطبه بیان کرده و قبل یا بعد از آن به تفسیرش پرداخته است. این موارد در مقابل آیاتی است که بهصورت تضمین در کلام و اقتباس در خطابه حضرت آمده است.[۱]
یکی از این آیات، آیه ۴۰ سوره غافر است: 
مَنْ عَمِلَ سَیِّئَةً فَلا یُجْزی إِلاّ مِثْلَها وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ و أُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ یُرْزَقُونَ فِیها بِغَیْرِ حِسابٍ
: «هر کس گناهی انجام دهد جز به اندازه همان جزا داده نمیشود، و هر کس از مرد و زن عمل صالحی انجام دهد و مؤمن باشد چنین کسانی وارد بهشت میشوند و در آن بدون حساب روزی داده میشوند».
متن آیه در خطبه غدیر
متن آیه ۴۰ سوره غافر در متن خطبه غدیر (بنا بر اختلاف نسخ) چنین ترسیم شده است:
- الا انَّ اوْلِيائَهُمُ الَّذينَ قالَ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ:يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسابٍ؛ بدانيد كه دوستان اهلبيت كسانىاند كه خداوند عزوجل مىفرمايد: بدون حساب وارد بهشت مىشوند.[۲]
- الا انَّ اوْلِيائَهُمْ، لَهُمُ الْجَنَّةُ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ؛ بدانيد دوستان اهلبیت علیهم السلام كسانىاند كه بهشت براى آنان است و بدون حساب در آن روزى داده مىشوند.[۳]
این عبارت در قسمتی از خطبه است که پیامبر صلی الله علیه و آله با استناد به قرآن اوصاف دوستان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام را میشمارد و به آخر خطبه نزدیک میشود. دو عبارت بالا نسخه بدل یک فقره از دو منبع است. در دومی بهصورت اقتباس و تضمین آیه ۴۰ سوره غافر در کلام حضرت بیان شده که مطابق متن قرآن است؛ ولی در اولی که بهعنوان نص قرآن آمده کلمه یُرْزَقُونَ فِیها را ندارد. با توجه به اینکه در قرآن آیهای بدون این کلمه نداریم، میتوان اطمینان پیدا کرد که این کلمه در عبارت اول افتاده، بهخصوص آنکه در نسخه بدل وجود دارد.[۴]
جزای دوستان و دشمنان غدیر
درباره تحلیل اعتقادی آمدن آیه ۴۰ سوره غافر در متن خطبه غدیر چنین گفته شده است: در این آیه خداوند جزای گناهان را به اندازه آن و با دقتی که جزای عمل از معادل و مثل آن تجاوز نکند قرار داده است؛ ولی خداوند برای ایمانآورندگان به ولایت علی بن ابیطالب علیه السلام، آنگاه که عمل صالحی انجام دهند، پاداش چندین برابر قرار داده است. آن پاداش بهشت و روزی بیحساب در آن است.
این تفسیر به این بازمیگردد که اعمال غیر دوستان اهلبیت علیهم السلام نزد خداوند ارزشی ندارد و سزای آن بهشت نخواهد بود، همانگونه که امام باقر علیه السلام میفرماید: اگر بندهای بین رکن و مقام عبادت کند بهگونهای که چون مشک پوسیده شود، ولی خدا را با محبت و ولایت ما اهلبیت ملاقات نکند، خداوند از او نمیپذیرد.[۵]
در روایت دیگر خداوند در شب معراج به پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: اگر بندهای از بندگانم مرا عبادت کند تا حدی که طاقتش تمام شود، سپس مرا ملاقات کند در حالی که ولایت اهل بیت علیهم السلام را انکار میکند، او را داخل آتش مینمایم.[۶]
پانویس
منابع
- اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
- شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار؛ نعمان بن محمد (قاضی نعمان مغربی)، تحقیق: محمد حسینی جلالی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۰۹ق.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- الغیبة؛ محمد بن ابراهیم نعمانی، تحقیق: علیاکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق، ۱۳۹۷ق.