رویکردهای سه گانه بزرگان تاریخ اهل سنت به غدیر
چکیده
غدیر خم، بر اساس مستندات تاریخی، بی‌شک یکی از مهم‌ترین و مسلم‌ترین حوادث تاریخ صدر اسلام و دوران رسالت پیامبر اکرم، (صلیالله علیه و آله) و روز اکمال دین و اتمام نعمت است. طی سالیان متمادی، اندیشمندان جهان اسلام به ذکر، بررسی و واکاوی زوایا و ابعاد متعدد این واقعة عظیم پرداخته‌اند. بزرگان شیعه، بر قطعیت وقوع و دلالت آن بر امامت و خلافت بلافصل علی (علیهالسلام) تاکید کرده‌اند؛ اما نویسندگان اهلسنت مواضع متفاوتی گرفته‌اند. آنچه در این مقاله بدان پرداخته شده، بیان دیدگاه‌ها و موضع‌گیری‌های مورخان برجستة اهلسنت در قبال این رویداد قطعی و سرنوشت‌ساز تاریخی، و بررسی و نقد آن است. با مراجعه به منابع معتبر تاریخی عامه، به رویکردهای متفاوت آنها در قبال موضوع غدیر خم برمی‌خوریم: برخی واقعة غدیر را پذیرفته، اما با عقیدة شیعه در دلالت آن بر خلافت و امامت حضرت علی (علیه السلام) مخالف‌اند؛ عده‌ای فقط به ذکر حدیث غدیر یا احتجاج و مناشدة مولا علی (علیه السلام) با تنی چند از صحابه که در غدیر حضور داشتند، بسنده کرده و دربارة چگونگی و کیفیت وقوع آن، مطلبی نگفته‌اند؛ گروه دیگر، یا کاملا سکوت اختیار کرده و از غدیر سخنی به‌میان نیاورده‌اند، یا حتی صراحتا آن را انکار کرده‌اند.
مقدمه
بی شک علی بن ابی طالب (علیهالسلام) پس از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) والامقام ترین انسانی است که پا به عرصة وجود گذاشته، که به‌فرمودۀ نبی مکرم صلی الله علیه و آله، جز خداوند متعال و وجود مبارک حضرتش، کسی او را بهحقیقت نشناخته است. یقیناَ بهترین اوصاف امام را در کلام خداوند متعال و فرستادة برحقش می‌توان یافت؛ کتابی که 
لا یَاتیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِه 
[۱]و سخن رسولی که با عنایت به آیة شریفة وَ مَا یَنطِقُ عَنِ الهَوَی ٭ انْ هُوَ الا وَحْیٌ یُوحَی [۲]کلامش کلام خداوند متعال و فرمودههایش خالی از رای شخصی و حب و بغض نفسانی است.
اکابر عامه به فضایل و مناقب اهلبیت و به ویژه حضرت علی (علیه السلام) اذعان داشته و کتابهای مستقلی دربارة فضایل ایشان نگاشته اند. از جملة این کتاب هاست:
مودة القُربی، تألیف میرسیدعلی همدانی شافعی؛ینابیع المودة لِذَوی القُربی، تألیف شیخسلیمان قُندوزی حنفی؛ رشفة الصادی من بحر فضائل بنی النبی الهادی، تألیف سیدابوبکربنشهابالدین علوی؛ الاتحاف بحب الاشراف، تألیف شیخعبداللهبنمحمدبنعامر شَبراوی؛ احیاء المیت فی الاحادیث الواردة بفضائل ال البیت، تألیف جلالالدین سُیوطی؛فرائد السمطَین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطَین والائمة من ذریتهم، تألیف شیخالاسلام ابو المؤید ابراهیم حَموئی جُوینی شافعی؛ذخائر العُقبی فی مناقب ذَوی القُربی، تألیف احمدبنعبدالله طبری شافعی؛ الفصول المهمة فی معرفة احوال الائمة، تألیف نورالدین ابن‌صباغ مالکی؛تذکرة خواص الامة فی معرفة الائمة، تألیف سبطبنالجوزی حنفی؛مطالب السؤول فی مناقب ال الرسول، تألیف محمدبنطلحه شافعی؛مناقب امیرالمؤمنین، معروف به مناقب خوارزمی، تألیف ابوالمؤید موفق بن احمد حنفی مکی خوارزمی؛خصائص امیرالمؤمنین علی‌بنابیطالب، تألیف حافظ ابوعبدالرحمان احمدبنشعیب نسائی شافعی؛
و دهها کتاب دیگر. افزون بر کتابهای یاد شده، فضایل اهلبیت و مولای متقیان علی(علیهالسلام) بهصورت پراکنده، در بیشتر منابع معتبر حدیثی، تاریخی، تفسیری، کلامی، فقهی و ادبی اهلسنت ذکر شده است.