آيه ۱۰۸ یوسف و غدیر
يكى از جلوه هاى قرآنى غدير كه مورد غفلت قرار گرفته، فرازهاى دعا و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات - به خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است - ناگفته هايى از مسئله غدير به چشم مى خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى شود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است. از جمله اين موارد است:
قُلْ هذِهِ سَبِيلِى أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى بَصِيرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِى وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ 
[۱]:
«بگو اين راه من است كه با بصيرت به سوى خدا دعوت مى كنم: من و آنان كه پيروان مناند. خدا منزه است و من از مشركين نيستم».
اين آيه و دعاى مربوط به آن از دو بُعد قابل بررسى است:
آیه در متن دعا
به گفته برخی محققان، در دعايى كه بعد از نماز روز عيد غدير خوانده می‌شود چنين آمده است: «رَبَّنا آمَنّا وَ اتَّبَعْنا مَوْلانا وَ وَلِيَّنا وَ هاديَنا وَ داعِيَنا وَ داعِىَ الانامِ، وَ صِراطَكَ السَّوِىَّ الْمُسْتَقيمَ وَ مَحَجَّتَكَ الْبَيْضاءَ، وَ سَبيلَكَ الدّاعِىَ الَيْكَ عَلى بَصيرَةٍ هُوَ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ، وَ سُبْحانَ اللَّهِ عَمّا يُشْرِكُونَ بِوِلايَتِهِ وَ بِامْرِ رَبِّهِمْ وَ بِاتِّخاذِ الْوَلائِجِ مِنْ دُونِهِ؛ پروردگارا، ما ايمان آورديم و از صاحب اختيار و ولىّ و هدايت‌كننده و دعوت‌كننده ما و مردم پيروى نموديم، همان راه درست و مستقيم تو، و جايگاه حجتِ واضح تو، و راه تو كه او و پيروانش با بصيرت به‌سوى تو دعوت مىكنند، و خدا منزه است از آنچه در ولايت على عليه السلام شرک مىورزند و درباره امر پروردگارشان كسى را شريک مىكنند و كسانى را جز او محبوب دل خود قرار مىدهند».[۲]
نتيجه اعتقادى
در اين فراز از دعاى روز غدير شش آيه گنجانده شده، كه يكى آيه قُلْ هذِهِ سَبِيلِى است. در اين آيه به پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داده شده كه اعلام كند:
«اين راه من است كه من و پيروانم با بصيرت به سوى خدا دعوت مى كنيم و از هر چه شرک است خدا را منزه مى دانيم».
در دعاى روز غدير به موشكافى اين راه پرداخته كه اشاره هذِهِ سَبِيلِى به كدام سو است آنجا كه مى فرمايد:«آمَنّا وَ اتَّبَعْنا...»، «سَبيلَكَ الدّاعى الَيْكَ عَلى بَصيرَةٍ هُوَ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ ...» :
خدايا ما ايمان آورده و پيروى مى كنيم از مولايمان...، كه راه توست و او و پيروانش با بصيرت به سوى آن دعوت مى كنند.
آنگاه دو بُعد پذيرش و عدم قبول ولايت را طبق آنچه در آيه آمده به عنوان مظهر توحيد و شرک مطرح كرده است: در بُعد اول ايمان و پيروى از راه با بصيرت پيامبر صلى الله عليه و آله را مطرح مى كند، و در بُعد دوم بيزارى از شرک در ولايت يا شرک در امر پروردگار را مطرح مى كند، و يا شرك با پذيرفتن ولايت و صاحب اختيارى هر كسى جز ائمه عليهم السلام كه مورد اعتماد قرار گيرد.
در اين باره امام باقر علیه السلام مى فرمايد: منظور از قُلْ هذِهِ سَبِيلِى ... پيامبر و اميرالمؤمنين و اوصياء بعد از ايشان است.[۳]
امام صادق علیه السلام درباره همين آيه مى فرمايد: منظور ولايت ما اهلبيت است كه هيچ كس جز گمراه آن را انكار نمى كند.[۴][۵]
پانویس
منابع
- الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ علی بن موسی (ابن‌طاووس)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
- عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله بحرانى اصفهانى، م قرن ۱۲ق، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحى اصفهانى، قم: مؤسسة الإمام المهدى علیه السلام، دوم، ۱۳۸۲ش.