الموالاة (کتاب)
كتابِ غدير[۱]
به نقل سيد بن طاووس، از جمله شواهدى كه كثرت طرق حديث غدير و تواتر آن را نشان مى دهد، نگارش كتابى توسط ابن عقده (ت ۲۴۴ يا ۲۴۹ - م ۳۳۲ ق) است درباره طرق حديث غدير؛ شامل حدود صد تن از صحابيان بزرگ و با اسانيد پرشمار، كه به دست حافظ ابوالعباس احمد بن محمد معروف به ابن عقده كوفى تأليف شده و به نام «الموالاة» است.[۲]
اسامى صحابه اى كه ابن عقده حديث غدير را از آنان نقل كرده از اين قرار است:
۱. ابوبكر عبداللَّه بن عثمان
۲. عمر بن خطّاب
۳. عثمان بن عفّان
۴. على بن ابى طالب
۵ . طلحة بن عُبَيداللَّه
۶ . زبير بن عَوّام
۷. عبدالرحمن بن عَوف
۸ . سعد بن مالك (ابن ابى وقّاص)
۹. عباس بن عبدالمطّلب
۱۰. حسن بن على بن ابى طالب
۱۱. حسين بن على بن ابى طالب
۱۲. عبداللَّه بن عباس
۱۳. عبداللَّه بن جعفر بن ابى طالب
۱۴. عبداللَّه بن مسعود
۱۵. عمّار بن ياسر
۱۶. جُندَب بن جُناده غِفارى، ابوذرّ
۱۷. سلمان فارسى
۱۸. اسعد بن زراره انصارى
۱۹. خُزَيمَة بن ثابت انصارى
۲۰. خالد بن زيد انصارى، ابوايّوب
۲۱. سهل بن حُنَيف انصارى
۲۲. عثمان بن حُنَيف انصارى
۲۳. حُذَيفَة بن يمان
۲۴. عبداللَّه بن عمر بن خطّاب
۲۵. بَراء بن عازب انصارى
۲۶. رِفاعَة بن رافع انصارى
۲۷. سَمُرَة بن جُندَب
۲۸. سَلَمَة بن اكوع اسلمى
۲۹. زيد بن ثابت انصارى
۳۰. ابوليلى انصارى
۳۱. ابوقُدامه انصارى
۳۲. سهل بن سعد انصارى
۳۳. عَدىّ بن حاتِم طايى
۳۴. ثابت بن يزيد بن وديعه
۳۵. كعب بن عُجْره انصارى
۳۶. ابوهيثم بن تَيِّهان انصارى
۳۷. هاشم بن عُتبَة بن ابى وقّاص زُهرى
۳۸. مقداد بن عمرو كِندى
۳۹. عمران بن حصين خُزاعى
۴۰. عمر بن ابى سَلَمه
۴۱. عبداللَّه بن ابى عبدالاسد مخزومى
۴۲. بُرَيدَة بن حُصَيب اَسلمى
۴۳. جَبَلَة بن عمر انصارى
۴۴. ابوهُرَيره دَوسى
۴۵. فضلة بن عُبَيد اسلمى، ابوبَرزه
۴۶. ابوسعيد خُدرى
۴۷. جابر بن عبداللَّه انصارى
۴۸. جرير بن عبداللَّه
۴۹. زيد بن ارقم انصارى
۵۰ . ابورافع، غلام رسول اللَّه صلى الله عليه وآله
۵۱ . ابوعمرة بن عمرو بن محصن انصارى
۵۲ . انس بن مالک انصارى
۵۳ . ناجية بن عمر خُزاعى
۵۴ . ابوزينب بن عَوف انصارى
۵۵ . يَعلَى بن مُرَّه ثقفى
۵۶ . سعيد بن سعد بن عُباده انصارى
۵۷ . حُذَيفة بن اسيد غِفارى، ابوسَريحه
۵۸ . عمرو بن حَمِق خُزاعى
۵۹ . زيد بن حارثه انصارى
۶۰ . مالک بن حُوَيرِث
۶۱ . جابر بن سَمُره سوائى، ابوسليمان
۶۲ . عبداللَّه بن ثابت انصارى
۶۳ . حُبشى بن جُناده سلولى
۶۴ . ضميره اسدى
۶۵ . عُبَيد بن عازب انصارى
۶۶ . عبداللَّه بن ابىاَوفى اسلمى
۶۷ . زيد بن شراحيل انصارى
۶۸ . عبداللَّه بن بُسر مازنى
۶۹ . نُعمان بن عجلان انصارى
۷۰. عبدالرحمن بن يَعمُر ديلى
۷۱. ابوالحمراء خادم پيامبرصلى الله عليه وآله
۷۲. ابوفضاله انصارى
۷۳. عطيّة بن بُسر مازنى
۷۴. عامر بن ليلى غِفارى
۷۵. عامر بن واثله كِنانى، ابوالطُّفَيل
۷۶. عبدالرحمن بن عبدربّه انصارى
۷۷. حسّان بن ثابت انصارى
۷۸. سعد بن جُناده عَوفى
۷۹. عامر بن عُمَير نُمَيرى
۸۰ . عبداللَّه بن ياميل
۸۱ . حَبَّة بن جُوَين عُرَنى
۸۲ . عُقبَة بن عامر جُهَنى
۸۳ . ابوذُؤَيب شاعر
۸۴ . ابوشُرَيح خُزاعى
۸۵ . وهب بن عبداللَّه سوائى، ابوجُحَيفَه
۸۶ . صدى بن عجلان باهلى، ابواُمامه
۸۷ . عامر بن ليلى بن ضَمره
۸۸ . جُندَب بن سفيان بَجَلى
۸۹ . اُسامة بن زيد بن حارثه كَلبى
۹۰. وحشى بن حرب
۹۱. قيس بن ثابت بن شماص انصارى
۹۲. عبدالرحمن بن مُدلِج
۹۳. حبيب بن بديل بن ورقاء خُزاعى
۹۴. فاطمه عليها السلام بنت محمدصلى الله عليه وآله
۹۵. عائشه بنت ابى بكر
۹۶. امّ المؤمنين امّ سَلَمَه
۹۷. امّهانى بنت ابىطالب
۹۸. فاطمه بنت حمزة بن عبدالمطّلب
۹۹. اسماء بنت عُمَيس خَثعَميّه
ابن عقده در اين كتاب نام افزوده كه ۲۸ تن از ديگر صحابه از راويان حديث غدير هستند، ولى ذكرى از آنان و نامشان به ميان نياورده است.[۳]
كتابشناسى اين كتاب از اين قرار است:
حديث الولاية[۴]، احمد بن محمد (ابن عقده) ، م ۳۳۳ ق. عربى، خطى. اين كتاب - به طورى كه از منايع به دست مى آيد - كتابى جامع درباره حديث و اسناد غدير و نص بر ولايت اميرالمؤمنين عليه السلام بوده و تا اواسط قرن نهم هجرى در موضوع خود مورد استفاده شيعه و عامه بوده است. چنانچه ابن شهرآشوب در «مناقب آل ابى طالب» و سيد بن طاووس در «الاقبال» گفته اند: در اين كتاب صد و پنج طريق آمده است.
همچنين به نقل علامه امينى از ابن حجر در «تهذيب التهذيب» : ج ۷ ص ۳۳۷، بيش از هفتاد صحابى براى سند حديث غدير آمده است. علامه امينى از «فتح البارى» نيز نقل نموده كه اكثر اسانيد اين كتاب حسن و صحيح هستند. همچنين سيد بن طاووس به صحت نسبت كتاب به مؤلف آن تصريح نموده است.
از اين كتاب با بيش از ده اسم در كتب مختلف شيعه و عامه ياد شده است كه شرح آنها چنين است:
پانویس
- ↑ چكيده عبقات الانوار (حديث غدير) : ص ۳۷ - ۳۴.
- ↑ الاقبال / ۴۵۳.
- ↑ الطرائف فى معرفة مذاهب الطوائف / ۱۴۲ - ۱۴۰. اينک نام ديگر كسانى كه حديث غدير را روايت كرده اند: ۱. اُبَىّ بن كعب انصارى خزرجى. ۲. جُبَير بن مُطعِم بن عدىّ قرشى. ۳. جُندُع بن عمرو بن مازن انصارى، ابوجُنَيده. ۴. رِفاعة بن عبدالمنذر انصارى. ۵ . زيد بن عُبَيداللَّه انصارى. ۶ . سعد بن عُباده انصارى. ۷. سعيد بن زيد قرشى عدوى. ۸ . عبداللَّه بن بديل بن ورقاء. ۹. عبداللَّه بن حنطب قرشى مخزومى. ۱۰. عبداللَّه بن ربيعه. ۱۱. عُماره خزرجى انصارى. ۱۲. عمرو بن شراحيل. ۱۳. عمرو بن عاص. ۱۴. عمرو بن مُرَّه جُهَنى. ۱۵. قيس بن سعد بن عُباده انصارى. ۱۶. وَهب بن حمزه.
- ↑ الفهرست (شيخ طوسى) : ص ۲۸ ش ۷۶. رجال النجاشى: ص ۹۴ ش ۲۳۳. مناقب آل ابى طالب (ابن شهرآشوب) : ج ۳ ص ۲۵. معالم العلماء: ص ۱۷ ش ۷۷. كفاية الطالب: ص ۶۰ . اليقين: ص ۱۸۳ ب ۳۷. الطرائف: ص ۱۴۰. الاقبال بالاعمال: ص ۴۵۳. وسائل الشيعة: ج ۳۰ ص ۱۶۵. بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۸۱ ، ۱۵۷ و ج ۱۰۷ ص ۱۱۶. ايضاح المكنون: ج ۲ ص ۳۵۰. الذريعة: ج ۶ ص ۳۷۸ ش ۲۳۷۶ و ج ۲۵ ص ۱۴۲ ش ۸۳۰ . الغدير فى الكتاب و السنة و الأدب: ج ۱ ص ۱۵۳ ،۱۰۲ ۵۶ ،۲۱ ، ۲۰، ۱۸، ۱۷. فهرست ظاهريّة )الحديث( : ش ۴۵۸۱.