مفاهیم پایه ای اندیشه اسلامی در خطبه های حجة الوداع
مفاهيم پايهاى انديشه اسلامى در خطبههاى حجةالوداع××× 2 غدير در آئينه قرآن )كورانى - شمسايى( : ص 120 - 118. ×××
خطبه پيامبر اكرمصلى الله عليه وآله در عرفات سال حجةالوداع، بشارت درباره دوازده امام پس از خود و توصيههاى آنان را در برداشت. حال پرسش اينجاست كه در پنج خطبه ديگر در روز ترويه××× 3 ترويه: روز هشتم ذىحجه. ××× در مكه، روز عيد قربان در منى، ميانه ايام تشريق××× 4 تشريق: به روزهاى دهم، يازدهم و دوازدهم ذىحجه ايام تشريق مىگويند. بعضى معتقدند ايام تشريق، يكى از اين سه روز است. ×××، روز كوچ در مسجد خيف و در غدير خم چه فرموده است؟
در منابع روايى و در روايات متعدد اين خطبهها به مضامين مختلف ديده مىشود، كه پيامبرصلى الله عليه وآله همه امور مهمى را كه امت اسلام پس از شخص ايشان نياز داشتند مطرح است.
سخنان پيامبرصلى الله عليه وآله در اين خطبهها پنج محور يا اصل را شامل مىشود:
1- قانون برابرى انسانها
- اصل ملاحظه روابط اجتماعى از بُعد انسانى بين تمامى بشر و لغو تبعيض نژادى.
- اصل خوشرفتارى با زنان و پرهيز از ظلم به آنان.
2- قانون يگانگى بين مؤمنين
- اصل لغو نشانهها، افتخارات و قوانين جاهلى مخالف اسلام.
- اصل برادرى و برابرى ميان مؤمنين.
- اصل احترام به مالكيت خصوصى و تحريم تجاوز به اموال ديگران )حرمت اموال مردم( .
- اصل احترام به جان و زندگى مسلمانان، و تحريم قتل نفس )حرمت ريختن خون مردم( .
- اصل احترام به آبرو و كرامت مسلمانان و تحريم ريختن آبروى افراد.
- اصل هر كس جمله »لا اله الا اللَّه« بگويد، مال و جانش در امان است.
- اصل امنيت جان و مال هر كس كه به وحدانيت خدا اقرار كند.
- اصل شهادت پيامبرصلى الله عليه وآله بر امت راستين در آخرت و وارد آمدن امت بر او در حوض كوثر.
- اصل ضرورت دقت و پرهيز از رفتارهاى كوچكى كه آدمى را به انحراف مىكشاند.
- اصل پرهيز از نسبت دروغ بر پيامبرصلى الله عليه وآله و تحقيق در روايات او.
3- قانون يگانگى دينى و فرهنگى مؤمنين
- اصل امانتدارى و اداى امانت.
- قوانين ارث.
- قوانين ديات و قصاص.
- قانونگذارىهاى مناسك حج: خذوا عنّى مناسككم: دستورات عباديتان را از من بگيرد.
4- قانون روند خلافت پس از پيامبرصلى الله عليه وآله
- اصل بشارت به دوازده امام از اهلبيت خود.
- اصل تأكيد بر دو چيز گرانبها: قرآن و عترت.
- اصل اعلام حضرت علىعليه السلام به عنوان حاكم پس از خود و اولين امام از دوازده امام.
- اصل اداى واجبات و اطاعت از خلفاى بر حق.
- اصل هميشگى بودن پيمان قريش و كنانه بر حفاظت از بنىهاشم.
- اصل پرهيز دادن قريش از طغيان پس از پيامبرصلى الله عليه وآله.
- اصل پرهيز دادن صحابه از ارتداد پس از پيامبرصلى الله عليه وآله و نهى از جنگ بر سر حكومت.
5 - قانون مجازات مخالفان خط پيامبرصلى الله عليه وآله
- اصل لعن و نفرين بر كسانى كه پدرى غير از پدر حقيقى و يا مولايى جز مولايى حقيقى خود برگزينند.
مجالى نيست تا درباره همه اصول ياد شده به تفصيل سخن گفته شود. لذا به همين اندازه بسنده مىكنيم. البته سخنان پيامبرصلى الله عليه وآله درباره اصول و قوانين ياد شده محدود به همين چند فقره خطبه حجةالوداع نيست. بلكه آن حضرت به جز خطبههاى مذكور، در هر يك از اين موارد سخنان متعددى نيز دارد.
ولى همه بياناتى كه در شش خطبه حجةالوداع توسط پيامبر اكرمصلى الله عليه وآله ايراد شده، معناى واحدى را تشكيل مىدهند؛ به گونهاى كه هيچ كدام را نمىتوان از ديگرى جدا كرد. از آنجا كه همه سخنان آن حضرت از منشأ وحى صادر مىشوند، هر سخنى از ايشان سخن ديگرش را تكميل و تفسير مىكند، و در هر موضوعى نوعى يگانگى اعتقادى و سيستم و قانونگذارى پيشرفته در بستر اسلام اصيل و فراگير شكل مىدهد.