راویان حدیث غدیر از تابعین

راويان حديث غدير از تابعين

پس از بيان راويان حديث غدير از صحابه، در اينجا راويان حديث غدير از تابعين -  كه ۸۸ نفر هستند -  را همراه با كتاب يا كتبى كه حديث غدير را از آن تابعى نقل كرده ‏اند مى ‏آوريم:

ابوراشد حبرانى (حرانى)

حموينى در «فرائد السمطين» حديث غدير را از ابوراشد حبرانى و او از اميرالمؤمنين ‏عليه السلام نقل كرده است. عجلى و ابن‏ حجر: او را توثيق كرده ‏اند. نام او خضر يا نعمان است.

ابوسلمة بن عبدالرحمن بن عوف زهرى مدنى (م ۹۴ ق)

ابن ‏المغازلى در مناقب خود و ابن‏ بطريق در «العمدة» و ثعلبى در تفسير خود و نيز در «ضياء العالمين» حديث غدير را از ابوسلمة بن عبدالرحمن و او از جابر بن عبداللَّه انصارى نقل كرده ‏اند.

مؤلف كتاب «خلاصه خزرجى» و ابن ‏حجر: از ابن‏ سعد نقل شده كه وى مردى فقيه و مورد وثوق و اعتماد است و حديث بسيار از او نقل شده است. نام او عبداللَّه يا اسماعيل است.

ابوسليمان (ابوسلمان) مؤذّن

ابوسليمان مؤذّن از جمله راويان احتجاج اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در رحبه كوفه به حديث غدير است. مؤلف كتاب «التقريب»: وى را توثيق كرده و ستوده است.

سمان (ذكوان) مدنى، ابوصالح (م ۱۰۱ ق)

ابوصالح از راويان نزول آيه تبليغ در غدير است. ذهبى: او را توثيق كرده است. وى آزاد كرده جويريه بانوى غطفانى است.

ابوعنفوانه مازنى

در «اسد الغابة» حديث غدير را از ابوعنفوانه نقل كرده است.

ابوعبدالرحيم كندى

ابوعبدالرحيم كندى از جمله راويان احتجاج اميرالمؤمنين‏ عليه السلام در رحبه كوفه به حديث غدير است.

اصبغ بن نباته تميمى كوفى، ابوالقاسم

در «اسد الغابة» ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در رحبه كوفه به حديث غدير را از اصبغ بن نباته نقل كرده است. عجلى و ابن‏معين: اصبغ بن نباته را توثيق كرده و ستوده ‏اند.

ابوليلى كندى

احمد بن حنبل در «المناقب» حديث غدير را از ابوليلى كندى نقل كرده است. مؤلف كتاب «التقريب»: وى را توثيق كرده است.

اياس بن نذير

اياس بن نذير از جمله افرادى است كه ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏ عليه السلام در رحبه كوفه به حديث غدير را نقل كرده است. عجلى و ابن‏ معين و ابن‏ حبّان: وى را توثيق كرده و ستوده ‏اند.

جميل بن عماره

ابن‏ جرير طبرى در «كتاب غدير خم» و ابن‏ كثير در «البداية و النهاية» حديث غدير را از جميل بن عماره و او از عمر بن خطاب نقل كرده‏ اند.

حارثة بن نصر

حارثة بن نصر از جمله افرادى است كه ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏ عليه السلام در رحبه كوفه به حديث غدير را نقل كرده است.

حبيب بن ابى ‏ثابت اسدى كوفى (م ۱۱۷ يا ۱۱۸ يا ۱۱۹ ق)

نسايى در «الخصائص» و حاكم در «المستدرک» و ابن ‏كثير در «البداية و النهاية» و احمد بن حنبل در مسند خود حديث غدير را از حبيب بن ابى‏ ثابت و او از زيد بن ارقم نقل كرده ‏اند.

ذهبى و ابن‏ حجر: او را توثيق كرده ‏اند.

حرث بن مالک

گنجى در «كفاية الطالب» حديث غدير را از حرث بن مالک و او از سعد بن ابى ‏وقاص نقل كرده است.

14. حسن بصرى

سليم در »كتاب سليم بن قيس الهلالى« حديث غدير را از وى نقل كرده است.××× 4 كتاب سليم بن قيس الهلالى: ص 111. ×××

15. حسن بن حسن بن على‏عليه السلام

بيهقى در »الاعتقاد« و نيز در كتاب »منتخب تاريخ دمشق« حديث غدير را از وى نقل كرده‏اند.××× 5 الاعتقاد )بيهقى( : ص 182. منتخب تاريخ دمشق: ج 4 ص 161. ×××

16. حسين بن مالك بن حويرث

احمد بن حنبل در »المناقب« و ابن‏عقده در كتاب »الموالاة« حديث غدير را از حسين بن مالك بن حويرث و او از پدرش روايت كرده‏اند. همچنين در مدارك زير حديث غدير را از او نقل كرده‏اند: هيثمى در »مجمع الزوائد« ، طبرانى، جلال‏الدين سيوطى در »تاريخ الخلفاء« ، بدخشانى در »مفتاح النجا« و »نزل الابرار« ، محمد صدر عالم در »معارج العلى« ، وصابى شافعى در »الاكتفاء« ، ابونعيم در »فضائل الصحابة« .××× 6 مجمع الزوائد )هيثمى( : ج 9 ص 108. تاريخ الخلفاء )سيوطى( : ص 114. نزل الابرار: ص 20. ×××

17. حكم بن عيينه )عتيبه( كوفى كندى )م 114 يا 115 ق(

در »حلية الاولياء« حديث غدير را از او نقل كرده است.××× 1 حلية الاولياء: ج 4 ص 356 23. ××× ذهبى××× 2 تذكرة الحفاظ )ذهبى( : ج 1 ص 104. ×××: او را توثيق كرده است.

18. حميد بن عماره خزرجى انصارى

حافظ هيثمى در »مجمع الزوائد« و سيوطى در »تاريخ الخلفاء« و بدخشانى در »مفتاح النجا« و »نزل الابرار« حديث غدير را از حميد بن عماره و او از پدرش نقل كرده است.××× 3 مجمع الزوائد )هيثمى( : ج 9 ص 107. تاريخ الخلفاء )سيوطى( : ص 65 . ×××

19. حميد بن ابى‏حميد بصرى، ابوعبيده، حميد طويل )م 143 ق(

حميد بن ابى‏حميد حديث غدير را در ماجراى تهنيت نقل كرده است. ذهبى××× 4 تذكرة الحفاظ: ج 1 ص 136. ×××: وى را توثيق كرده است.

20. خيثمة بن عبدالرحمن جعفى كوفى )م 80 ق(

حاكم در »المستدرك« خديث غدير را از وى و او از سعد بن ابى‏وقاص نقل كرده است.××× 5 المستدرك: ج 3 ص 116. ××× ابن‏حجر××× 6 التهذيب: ج 3 ص 179. ×××: ابن‏معين و نسائى و عجلى او را توثيق كرده‏اند.

21. ربيعه جرشى )م 60 يا 61 يا 74 ق(

عبداللَّه بن احمد بن حنبل در »العمدة« حديث غدير را از ربيعه و او از سعد بن ابى‏وقاص نقل كرده است.××× 7 العمدة: ص 48. ××× كتاب »التقريب«××× 8 التقريب: ص 123. ×××: او فقيهى است كه دارقطنى و ديگران توثيقش كرده‏اند.

22. رياح بن حارث نخعى كوفى، ابوالمثنى

رياح بن حارث حديث غدير را در ماجراى ركبان نقل كرده است. شهاب‏الدين در »تشنيف الآذان« حديث غدير را از وى نقل كرده است. ابن‏حجر××× 1 التقريب. تهذيب التهذيب: ج 3 ص 299. ×××: مورد وثوق تابعين بوده و عجلى و ابن‏حبان نيز او را توثيق كرده‏اند.

23. زاذان بن عمر كندى كوفى، ابوعمرو بزار )بزاز( )م 82 ق(

زاذان بن عمر ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را نقل كرده است. ذهبى و ابن‏حجر××× 2 ميزان الاعتدال. تهذيب التهذيب: ج 3 ص 303. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

24. زر بن حبيش اسدى، ابومريم )م 81 يا 82 يا 83 ق(

وى ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه و نيز ماجراى ركبان را نقل كرده است. ذهبى و ابن‏حجر و ابونعيم××× 3 تذكرة الحفاظ: ج 1 ص 40. تهذيب التهذيب: ج 3 ص 332. التقريب. حلية الاولياء: ج 4 ص 191  - 181. ×××: وى را توثيق كرده‏اند.

25. زياد بن ابى‏زياد

زياد بن ابى‏زياد ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را نقل كرده است. هيثمى و ابن‏حجر××× 4 مجمع الزوائد. التقريب. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

26. زيد بن على

شيخ صدوق در »الامالى« و »معانى الاخبار« و علامه مجلسى در »بحار الانوار« حديث غدير را از وى نقل كرده‏اند.××× 5 الامالى )صدوق( : ص 107 ح 3. معانى الاخبار: ص 66 ح 3. بحار الانوار: ج 37 ص 223 ح 98. ×××

27. زيد بن يثيع همدانى كوفى

زيد بن يثيع ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را نقل كرده است. ابن‏حجر××× 6 التقريب: ص 136. ×××: وى را توثيق كرده است.

28. سالم بن عبداللَّه بن عمر بن خطاب قرشى عدوى مدنى )م 106 ق(

بخارى در تاريخ خود و ابن‏كثير در »البداية و النهاية« و ابن‏جرير در »كتاب غدير خم« حديث غدير را از سالم بن عبداللَّه نقل كرده‏اند.××× 1 تاريخ بخارى: ج 1 ص 375 قسم اول. البداية و النهاية )ابن‏كثير( : ج 5 ص 213. ××× ذهبى و ابن‏حجر××× 2 تذكرة الحفاظ: ج 1 ص 77. التقريب. ×××: او را توثيق كرده و بسيار ستوده‏اند.

29. سعيد بن جبير اسدى كوفى

ابن‏كثير در تاريخش حديث غدير را از سعيد بن جبير و او از ابن‏عباس نقل كرده است.××× 3 تاريخ ابن‏كثير: ج 7 ص 348. ××× ذهبى و خزرجى و ابن‏حجر××× 4 تذكرة الحفاظ: ج 1 ص 65 . خلاصة تهذيب الكمال )خزرجى( : ص 116. التقريب: ص 133. تهذيب التهذيب: ج 4 ص 13. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

30. سعيد بن ابى‏حُدّان )ذى‏حدّان( كوفى

سعيد بن ابى‏حُدّان ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را نقل كرده است. ابن‏حجر××× 5 تهذيب التهذيب. ×××: ابن‏حبان او را توثيق كرده است.

31. سعيد بن مسيب قرشى مخزومى، داماد ابوهريره )م 94 ق(

ابن‏عقده در كتاب »الموالاة« و ابومحمد عاصمى در »زين الفتى« و گنجى شافعى در »كفاية الطالب« حديث غدير را از سعيد بن مسيب و او از سعد بن ابى‏وقاص نقل كرده‏اند.××× 6 كفاية الطالب: ص 16. ××× ذهبى و ابن‏مدنى و ابونعيم××× 7 تذكرة الحفاظ: ج 1 ص 47. حلية الاولياء: ج 2 ص 161. ×××: احمد بن حنبل و ديگران او را توثيق كرده‏اند.

32. سعيد بن وهب همدانى كوفى )م 76 ق(

بسيارى از پيشوايان ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را از سعيد بن وهب نقل كرده است. ابن‏معين××× 8 خلاصة تهذيب الكمال: ص 122. ×××: او را توثيق كرده است.

33. سلمة بن كهيل حضرمى كوفى، ابويحيى )م 121 ق(

دولابى در »الكنى و الاسماء« و ترمذى در صحيح خود و حاكم در »المستدرك« و ابن عبدالبرّ در »الاستيعاب« و ابن‏كثير در »البداية و النهاية« حديث غدير را از سلمة بن كهيل نقل كرده‏اند.××× 1 الكنى و الاسماء )دولابى( : ج 2 ص 88 . صحيح ترمذى: ج 2 ص 298. المستدرك )حاكم( : ج 3 ص 109. الاستيعاب: ج 7 ص 348. البداية و النهاية: ج 7 ص 348. ××× احمد و عجلى××× 2 خلاصة التهذيب: ص 136. التقريب: ص 154. ×××: او را توثيق نموده‏اند.

34. سليم بن قيس هلالى، ابوصادق )م 90 ق(

سليم بن قيس در مواضع متعدد از كتابش حديث غدير را روايت نموده است. سليم از جمله كسانى است كه به او و كتابش -  كه هم اكنون هم موجود و در دسترس است -  در نزد شيعى و سنى استدلال مى‏شود.

35. سليمان بن مهران اعمش، ابومحمد )م 147 يا 148 ق(

نسايى در »الخصائص« و خوارزمى در »المناقب« و احمد بن حنبل در مسند خود ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه و نيز نزول آيه تبليغ در غدير را از سليمان بن مهران نقل كرده است.××× 3 الخصائص )نسايى( : ص 15. المناقب )خوارزمى( : ص 93. مسند احمد بن حنبل: ج 1 ص 118. ××× ذهبى و ديگران××× 4 تذكرة الحفاظ )ذهبى( : ج 1 ص 138. ×××: او را توثيق كرده و اينكه از شدت راستى و درستى او را مصحف مى‏نامند.

36. سهم بن حصين اسدى

ابن‏عقده در كتاب »الموالاة« حديث غدير را از سهم بن حصين اسدى نقل كرده است.

37. شريط بن انس بن مالك اشجعى

ابن‏عساكر در »تاريخ مدينة دمشق« حديث غدير را از وى نقل كرده است.××× 5 ترجمة الامام على بن ابى‏طالب‏عليه السلام من تاريخ مدينة دمشق: ج 2 ص 72. ×××

38. شهر بن جوشب

شهر بن جوشب نزول آيه اكمال در غدير و نيز حديث تهنيت در غدير و حديث روزه غدير را نقل كرده است.

39. ضحاك بن مزاحم هلالى، ابوالقاسم )م 105 ق(

حموينى در »فرائد السمطين« حديث غدير را از ضحاك بن مزاحم و او از ابن‏عباس روايت كرده است.××× 1 فرائد السمطين )حموينى( : باب دهم. ××× احمد و ابن‏معين و ابوزرعه: او را توثيق كرده‏اند.

40. طاووس بن كيسان يمانى جندى )م 106 ق(

ابونعيم در »حلية الاولياء« و احمد بن حنبل در »الفضائل« و صنعانى در »المصنّف« حديث غدير را از طاووس بن كيسان نقل كرده است.××× 2 حلية الاولياء )ابونعيم( 23  / 4. الفضائل )احمد بن حنبل( : ص 87 ح 129. المصنّف )صنعانى( : ج 11 ص 225 ح 20388. ××× ابونعيم××× 3 حلية الاولياء )ابونعيم( : ج 4 ص 23  - 20. ×××: او را توثيق كرده است.

41. طلحة بن مصرف ايامى )يمامى( كوفى )م 112 ق، يا بعد آن(

طلحة بن مصرف ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را نقل كرده است. ابن‏حجر: وى را توثيق كرده است.

42. عامر بن سعد بن ابى‏وقاص مدنى )م 104 ق(

عامر بن سعد از راويان حديث غدير است. ابن‏حجر××× 4 التقريب )ابن‏حجر( : ص 185. ×××: وى را توثيق كرده و از طبقه سوم تابعين معرفى كرده است.

43. عايشه بنت سعد )م 117 ق(

نسايى در »الخصائص« و حموينى در »فرائد السمطين« و ابن‏كثير در »البداية و النهاية« حديث غدير را از عايشه بنت سعد نقل كرده‏اند.××× 1 الخصائص )نسايى( : ص 3. البداية و النهاية )ابن‏كثير( : ج 5 ص 212. ××× ابن‏حجر××× 2 التقريب )ابن‏حجر( : ص 473. ×××: وى را توثيق كرده است.

44. عبدالحميد بن منذر بن جارود عبدى

عبدالحميد بن منذر ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را از ابى‏الطفيل نقل كرده است. نسائى و ابن‏حجر××× 3 التقريب )ابن‏حجر( : ص 224. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

45. عبدخير بن يزيد همدانى كوفى مخضرمى، ابوعماره

عبدخير بن يزيد ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را نقل كرده است. ابن‏معين و عجلى و ابن‏حجر××× 4 خلاصة تهذيب الكمال : ص 269. التقريب )ابن‏حجر( : ص 225. ×××: او را توثيق كرده و از بزرگان تابعين به شمار آورده‏اند.

46. عبدالرحمن بن ابى‏ليلى )م 82 يا 83 يا 84 ق(

خوارزمى در »المناقب« ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را از عبدالرحمن بن ابى‏ليلى نقل كرده است. همچنين ابونعيم در »حلية الاولياء« حديث غدير را از او نقل كرده است.××× 5 المناقب )خوارزمى( : ص 35. حلية الاولياء: ج 4 ص 356. ××× در كتب شيعه نيز سليم در »كتاب سليم بن قيس الهلالى« حديث غدير را از او نقل كرده است. ذهبى و ابن‏حجر××× 6 ميزان الاعتدال: ج 2 ص 115. تذكرة الحفاظ. التقريب )ابن‏حجر( . ×××: وى را توثيق كرده و و از تابعين بزرگ مى‏دانند.

47. عبدالرحمن بن سابط )عبدالرحمن بن عبداللَّه بن سابط( جمحى مكى )م 118 ق(

نسايى در »الخصائص« و ابن‏ماجه در سنن و ابن‏كثير در »البداية و النهاية« حديث غدير را از عبدالرحمن بن سابط نقل كرده‏اند.××× 1 الخصائص )نسايى( : ص 4. سنن ابن‏ماجه: ج 1 ص 30. البداية و النهاية: ج 7 ص 340. ××× ابن‏حجر××× 2 التقريب )ابن‏حجر( . ×××: او را توثيق كرده و او را از طبقه متوسط تابعين به شمار آورده است.

48. عبداللَّه بن اسعد بن زراره

سجستانى در كتاب »الولاية« و خطيب بغدادى در »موضح اوهام الجمع و التفريق« حديث غدير را از عبداللَّه بن اسعد روايت كرده‏اند.××× 3 اليقين فى امرة المؤمنين: ص 27. موضح اوهام الجمع و التفريق: ج 1 ص 185 ح 110. ××× در كتب شيعه نيز سيد بن طاووس در »اليقين« حديث غدير را از وى نقل كرده است.××× 4 اليقين فى امرة المؤمنين: ص 27. ×××

49. عبداللَّه بن زياد اسدى كوفى، ابومريم

عبداللَّه بن زياد از راويان حديث غدير است. ابن‏حبان و خزرجى و ابن‏حجر××× 5 الخلاصة )خزرجى( : ص 168. التقريب )ابن‏حجر( : ص 130. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

50 . عبداللَّه بن شريك عامرى كوفى

از جمله راويان حديث غدير عبداللَّه بن شريك عامرى كوفى است. احمد و ابن‏معين و ابن‏حجر و ذهبى و ديگران××× 6 التقريب )ابن‏حجر( : ص 202. ميزان الاعتدال )ذهبى( : ج 2 ص 46. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

51 . عبداللَّه بن محمد بن عقيل هاشمى مدنى، ابومحمد )م بعد از 140 ق(

حموينى در »فرائد السمطين« و ابن‏كثير در »البداية و النهاية« حديث غدير را از عبداللَّه بن محمد نقل كرده‏اند. همچنين وى ماجراى احتجاج مرد عراقى با جابر در مورد حديث را نقل كرده است.××× 7 البداية و النهاية: ج 5 ص 213 209. كفاية الطالب: ص 16. فرائد السمطين: سمط 1 باب 9. ××× ابن‏حجر و ترمذى و احمد و اسحاق و حميدى××× 8 الخلاصة )خزرجى( . التقريب. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

52 . عبداللَّه بن يعلى بن مره

ابن‏حجر در »الاصابة« ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را از عبداللَّه بن يعلى نقل كرده است.××× 1 الاصابة: ج 2 ص 257. ×××

53 . عدى بن ثابت انصارى كوفى خطمى )م 116 ق(

احمد بن حنبل در مسند و ابن‏ماجه در سنن خود و خوارزمى در »المناقب« و گنجى در »كفاية الطالب« و در »مشكاة المصابيح« و ميبدى در »شرح ديوان اميرالمؤمنين‏عليه السلام« و حموينى در »فرائد السمطين« و ابن‏كثير در »البداية و النهاية« و عاصمى در »زين الفتى« ، همگى حديث غدير را از عدى بن ثابت نقل كرده‏اند.××× 2 مسند احمد: ج 4 ص 281. سنن ابن‏ماجه: ج 1 ص 29 28. المناقب )خوارزمى( : ص 94. كفاية الطالب )گنجى( : ص 14. مشكاة المصابيح : ص 557 . البداية و النهاية: ج 5 ص 209 و ج 7 ص 349. ××× احمد و عجلى و نسائى و ذهبى××× 3 ميزان الاعتدال: ج 2 ص 193. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

54 . عطية بن جناده عوفى كوفى، ابوالحسن )م 111 ق(

احمد بن حنبل در مسند خود و در »مشكاة المصابيح« و ابن‏جوزى در »تذكرة الخواص« و متقى هندى در »كنز العمال« حديث غدير را از عطية بن جناده نقل كرده‏اند.××× 4 مسند احمد: ج 4 ص 368. مشكاة المصابيح: ص 557 . تذكرة الخواص: ص 18. كنز العمال: ج 6 ص 390. ××× سبط بن جوزى و هيثمى و ابن‏معين و يافعى××× 5 تذكرة الخواص )سبط بن جوزى( : ص 25. محمع الزوائد )هيثمى( : ج 9 ص 109. مرآة الجنان )يافعى( : ج 1 ص 242. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

55 . على بن زيد بن جدعان بصرى )م 129 يا 131 ق(

افراد و كتبى كه ذيلاً آورده مى‏شود حديث غدير و داستان تهنيت در غدير را از على بن زيد و او از براء بن عازب و انس روايت كرده‏اند؛ بعضى به سند خود تا او و بعضى به نقل از كتب مصدر:

مسند احمد بن حنبل، سنن ابن‏ماجه، نسائى در »الخصائص« ، خطيب در »تاريخ بغداد« ، طبرى در تفسير، »تهذيب الكمال فى اسماء الرجال« ، ثعلبى در »الكشف و البيان« ، ابن‏عبدالبر در »الاستيعاب« ، محب‏الدين طبرى در »الرياض النضرة« ، خوارزمى در »المناقب« ، ابن‏صبّاغ مالكى در »الفصول المهمة« ، محب‏الدين طبرى در »ذخائر العقبى« ، حافظ گنجى شافعى در »كفاية الطالب« ، فخر رازى در تفسير، نيشابورى در تفسير، جمال‏الدين زرندى در »نظم درر السمطين« ، »الجامع الصغير« ، »مشكات المصابيح« ، ميبدى در »شرح ديوان اميرالمؤمنين‏عليه السلام« ، »فرائد السمطين« ، »كنز العمال« ، »سنن ابن‏ابى‏شيبه« ، ابن‏كثير در »البداية و النهاية« ، حافظ ابومحمد عاصمى در »زين الفتى« ، »نزل الابرار« ، مقريزى در »الخطط« ، »مناقب الثلاثة« ، »روح المعانى« ، تفسير »المنار« ، جزرى در »اسنى المطالب« .××× 1 مسند احمد بن حنبل: ج 4 ص 281. سنن ابن‏ماجه: ج 2 ص 29 28. الخصائص )نسائى( : ص 16. تاريخ بغداد: ج 7 ص 377 و ج 14 ص 236. تفسير طبرى: ج 3 ص 427. الاستيعاب )ابن‏عبدالبر( : ج 2 ص 473. الرياض النضرة )محب‏الدين طبرى( : ج 2 ص 169. المناقب )خوارزمى( : ص 94. الفصول المهمة )ابن‏صباغ مالكى( : ص 25. ذخائر العقبى )محب‏الدين طبرى( : ص 67 . كفاية الطالب )گنجى شافعى( : ص 14. تفسير فخر رازى: ج 3 ص 636 . تفسير نيشابورى: ج 6 ص 194. الجامع الصغير: ج 1 ص 555 . مشكات المصابيح: ص 557 . كنز العمال: ج 6 ص 397 152. البداية و النهايه )ابن‏كثير( : ج 5 ص 209 و ج 7 ص 349. نزل الابرار: ص 21 19. الخطط )مقريزى( : ج 2 ص 222. روح المعانى: ج 2 ص 350. المنار: ج 6 ص 464. اسنى المطالب: ص 3. ××× ابن‏ابى‏شيبه و ترمذى و ذهبى: او را توثيق كرده و ستوده‏اند.

56 . عمارة بن جوين عبدى، ابوهارون )م 134 ق(

افراد و كتبى كه ذيلاً آورده مى‏شود حديث غدير و نزول آيه اكمال در غدير و نيز ماجراى تهنيت در غدير را از عمارة بن جوين روايت كرده‏اند:

ابن‏ماجه در سنن خود، نطنزى در »الخصائص العلوية« ، نيشابورى در تفسير خود، حموينى در »فرائد السمطين« ، خوارزمى در »المناقب« ، ابن‏صباغ مالكى در »الفصول المهمة« ، و هيثمى در »مجمع الزوائد« ، طبرانى در »المعجم الاوسط« ، ابن‏كثير در تفسيرش و نيز در »البداية و النهاية« ، سيوطى در »جمع الجوامع« و »تاريخ الخلفاء« و »الدرّ المنثور« ، بدخشانى در »نزل الابرار« ، آلوسى در »روح المعانى« ، »تفسير المنار« ، جزرى در »اسنى المطالب« .××× 1 تفسير نيشابورى: ج 6 ص 194. المناقب )خوارزمى( : ص 80 . الفصول المهمة )ابن‏صباغ مالكى( : ص 27. مجمع الزوائد )هيثمى( : ج 9 ص 108. تفسير ابن‏كثير: ج 2 ص 14. البداية و النهاية: ج 7 ص 350 349. تاريخ الخلفاء )سيوطى( : ص 114. الدرّ المنثور: ج 2 ص 298 259. كنز العمال: ج 6 ص 390. نزل الابرار: ص 20. روح المعانى )آلوسى( : ج 2 ص 349. تفسير المنار: ج 6 ص 463. اسنى المطالب )جزرى( : ص 3. ×××

57 . عمر بن عبدالعزيز، خليفه اموى )م 101 ق(

عمر بن عبدالعزيز در ماجرايى به حديث غدير استدلال كرده است.

58 . عمر بن عبدالغفار

عمر بن عبدالغفار ماجراى سوگند دادن جوانى بر ابى‏هريره در مورد حديث غدير را نقل كرده است.

59 . عمر بن على‏عليه السلام

ابن‏كثير در »البداية و النهاية« و متقى هندى در »كنز العمال« و حاكم در »المستدرك« و طبرانى در »المعجم الكبير« و ضياء مقدسى و محاملى در »الامالى« حديث غدير را از عمر بن على‏عليه السلام نقل كرده‏اند.××× 2 مسند احمد: ج 1 ص 152. البداية و النهاية )ابن‏كثير( : ج 2 ص 348. مجمع الزوائد )هيثمى( : ج 9 ص 107. تاريخ الخلفاء )سيوطى( : ص 114. تهذيب التهذيب )ابن‏حجر( : ج 7 ص 337. نزل الابرار )بدخشانى( : ص 20. مشكل الآثار )طحاوى( : ج 2 ص 307. البداية و النهاية )ابن‏كثير( : ج 5 ص 211. كنز العمال )متقى هندى( : ج 6 ص 406 399 397 154. ميزان الاعتدال )ذهبى( : ج 2 ص 303. حلية الاولياء: ج 9 ص 64 . ××× ابن‏حجر××× 3 التقريب: ص 281. ×××: او را توثيق كرده است.

60 . عمرو بن جعدة بن هبيره

ابن‏عقده حديث غدير را همراه با حديث ثقلين از عمرو بن جعده روايت كرده است. همچنين سمهودى شافعى در »جواهر العقدين« به نقل كتاب »ينابيع المودة« ، و نيز شيخ احمد بن فضل بن محمد باكثير مكى شافعى در »وسيلة المآل« حديث غدير را از طريق ابن‏عقده از ام‏سلمه روايت كرده‏اند.××× 1 ينابيع المودة: ص 40. ×××

61 . عمرو بن مره كوفى همدانى، ابوعبداللَّه، ذومرة )م 116 ق(

ذهبى در »ميزان الاعتدال« و حموينى در »فرائد السمطين« حديث غدير را از عمرو بن مره نقل كرده‏اند. همچنين او يكى از راويان ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه است، كه بسيارى اين ماجرا از او نقل كرده‏اند.××× 2 مسند احمد: ج 1 ص 152. البداية و النهاية )ابن‏كثير( : ج 2 ص 348. مجمع الزوائد )هيثمى( : ج 9 ص 107. تاريخ الخلفاء )سيوطى( : ص 114. تهذيب التهذيب )ابن‏حجر( : ج 7 ص 337. نزل الابرار )بدخشانى( : ص 20. مشكل الآثار )طحاوى( : ج 2 ص 307. البداية و النهاية )ابن‏كثير( : ج 5 ص 211. كنز العمال )متقى هندى( : ج 6 ص 406 399 397 154. ميزان الاعتدال )ذهبى( : ج 2 ص 303. حلية الاولياء: ج 9 ص 64 . ××× ابن‏حجر و عجلى و ذهبى××× 3 تهذيب التهذيب. تذكره: ج 1 ص 108. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

62 . عمرو بن عبداللَّه سبيعى همدانى، ابواسحاق )م 127 ق يا بعد از آن(

عمرو بن عبداللَّه يكى از راويان ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه و داستان تهنيت است، كه بسيارى اين ماجرا را از او نقل كرده‏اند. همچنين احمد بن حنبل در مسند خود و عاصمى در »زين الفتى« و حموينى در »فرائد السمطين« و محب‏الدين طبرى در »الرياض النضرة« و ذهبى در »تلخيص« و »ميزان الاعتدال« و ابن‏صباغ مالكى در »الفصول المهمة« ، همگى حديث غدير را از عمرو بن عبداللَّه نقل كرده‏اند.××× 4 مسند احمد: ج 1 ص 118 و ج 4 ص 372 368. فرائد السمطين: باب 58 . الرياض النضرة )محب‏الدين طبرى( : ج 2 ص 169. تلخيص )ذهبى( : ج 3 ص 433. ميزان الاعتدال: ج 3 ص 224. الفصول المهمة: ص 24. ××× ذهبى و ابن‏حجر××× 5 تذكره )ذهبى( : ج 1 ص 101. ×××: او را توثيق كرده و ستوده‏اند.

63 . عمرو بن ميمون )ميمونه( اودى، ابوعبداللَّه )م 74 ق يا بعد از آن(

عمرو بن ميمون از راويان حديث غدير و نيز ماجراى احتجاج ابن‏عباس به حديث غدير است. نسائى در »الخصائص« ماجرايى مفصل از ابن‏عباس نقل كرده كه در آن ابن‏عباس حديث غدير را نقل كرده است.

همچنين اين ماجرا را در مدارك زير نقل كرده‏اند:

احمد در مسند خود، حاكم در »المستدرك« ، خوارزمى در »المناقب« ، حافظ بيهقى، محب‏الدين طبرى »الرياض« ، »ذخائر العقبى« ، حموينى در »فرائد السمطين« ، ابن‏كثير شامى در »البداية و النهاية« ، هيثمى در »مجمع الزوائد« ، گنجى در »الكفاية« ، ابن‏عساكر در »الاربعين الطوال« ، ابن‏حجر در »الاصابة« .××× 1 الخصائص )نسائى( : ص 70. مسند احمد: ج 1 ص 331. المستدرك )حاكم( : ج 3 ص 132. المناقب )خوارزمى( : ص 75. رياض )محب‏الدين طبرى( : ج 2 ص 203. البداية و النهاية )ابن‏كثير( : ج 7 ص 337. مجمع الزوائد )هيثمى( : ج 9 ص 108. الكفايه )گنجى( : ص 115. الاصابة )ابن‏حجر( : ج 2 ص 509 . ××× ذهبى و ابن‏حجر××× 2 التذكرة )ذهبى( : ج 1 ص 56 . التقريب )ابن‏حجر( : ص 288. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

64 . عميرة )عمرو( بن سعد همدانى كوفى

عميرة بن سعد از راويان ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه است، كه طُرق بسيارى به او منتهى مى‏شود. همچنين متقى هندى در »كنز العمال« و سيوطى در »الدرّ المنثور« حديث غدير را از عميرة بن سعد روايت كرده‏اند.××× 3 كنز العمال )متقى هندى( . الدرّ المنثور: ج 2 ص 403. ××× ابن‏حبّان و ابن‏حجر: او را توثيق كرده است.××× 4 التقريب: ص 291. ×××

65 . عميرة بنت سعد بن مالك مدنى، خواهر سهل و مادر رفاعة بن مبشر

عميرة بنت سعد از راويان ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه است.

66 . عيسى بن طلحة بن عبيداللَّه تميمى مدنى، ابومحمد

عاصمى در »زين الفتى« و ابن‏كثير در »البداية و النهاية« حديث غدير را از عيسى بن طلحة بن عبيداللَّه تميمى نقل كرده است.××× 1 البداية و النهاية: ج 7 ص 349. ××× ابن‏معين و خزرجى: او را توثيق كرده‏اند.××× 2 خلاصة تهذيب الكمال )خزرجى( : ص 257. ×××

67 . فطر بن خليفه مخزومى حناط، ابوبكر، آزاد شده بنى‏مخزوم )م 150 يا 153 ق(

ابن‏عقده در كتاب »الموالاة« و نسايى »الخصائص« حديث غدير و نيز ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه را از فطر بن خليفه نقل كرده‏اند، كه طُرق بسيارى به او منتهى مى‏شود.××× 3 الخصائص )نسايى( : ص 17. ××× احمد و ابن‏معين و عجلى و ابن‏سعد: او را توثيق كرده‏اند.

68 . قبيصة بن ذويب

قبيصة بن ذويب از راويان حديث غدير است. ذهبى و ابن‏حبان××× 4 تذكرة الحفّاظ )ذهبى( : ج 1 ص 52 . خلاصة تهذيب الكمال: ص 268. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

69 . قيس ثقفى مدائنى، ابومريم

احمد بن حنبل در مسند خود و نسائى و ابن‏كثير در »البداية و النهاية« حديث غدير را از قيس ثقفى نقل كرده‏اند.××× 5 مسند احمد بن حنبل: ج 1 ص 152. البداية و النهاية )ابن‏كثير( : ج 2 ص 348. ××× نسائى××× 6 خلاصة تهذيب الكمال )خزرجى( : ص 395. ×××: او را توثيق كرده است.

70. محمد بن عمر بن على‏عليه السلام )م حدود 100 يا 130 ق(

طحاوى در »مشكل الآثار« و ابن‏كثير در »البداية و النهاية« و ابونعيم در »حلية الاولياء« حديث غدير را از محمد بن عمر بن على‏عليه السلام نقل كرده‏اند.××× 1 مشكل الآثار )طحاوى( : ج 2 ص 307. البداية و النهاية )ابن‏كثير( : ج 5 ص 211. حلية الاولياء )ابونعيم( : ج 9 ص 64 . ××× ابن‏حبّان و ابن‏حجر: او را توثيق كرده‏اند.

71. مسلم بن صُبيح همدانى كوفى عطار، ابوالضحى

ابن‏جرير در »حديث الولاية« و سيوطى در »تاريخ الخلفاء« حديث غدير را از مسلم بن صبيح نقل كرده‏اند.××× 2 تاريخ الخلفاء )سيوطى( : ص 390. ××× ابن‏معين و ابوزرعه و ابن‏حجر و خزرجى××× 3 خلاصة التهذيب: ص 321. التقريب: ص 422. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

72. مسلم ملائى

در »الكنى و الاسماء« و نيز ابن‏حجر در »الاصابة« و ابن‏عقده در كتاب »الموالاة« و قندوزى در »ينابيع المودة« حديث غدير را از مسلم ملائى نقل كرده‏اند.××× 4 الكنى و الاسماء: ج 2 ص 88 . الاصابة: ج 1 ص 372. ينابيع المودة: ص 34. ×××

73. مصعب بن سعد بن ابى‏وقاص زهرى مدنى، ابوزراره )م 103 ق(

مصعب بن سعد از راويان حديث غدير است. ابن‏حجر××× 5 التقريب: ص 334. ×××: مصعب را توثيق كرده است.

74. مطلب بن عبداللَّه قرشى مخزومى مدنى

طبرانى و نيز سيوطى در »احياء العلوم« حديث غدير را از مطلب بن عبداللَّه نقل كرده‏اند. ابوزرعه و دارقطنى: او را توثيق كرده‏اند.

75. مطر وراق

مطر وراق از راويان حديث غدير و نيز نزول آيه اكمال در غدير و ماجراى تهنيت است.

76. معروف بن خربوذ )خربود(

معروف بن خربوذ يا خربود از راويان حديث غدير است. ابن‏حبان: او را توثيق كرده است.

77. منصور بن ربعى

منصور بن ربعى ماجراى نزول آيه »سأل سائل« را نقل كرده است.

78. مهاجر بن مسمار زهرى مدنى

ابن‏جرير و نيز شمس‏الدين ذهبى در »البداية و النهاية« و نسائى در »الخصائص« حديث غدير را از مهاجر بن مسمار زهرى مدنى نقل كرده‏اند.××× 1 البداية و النهاية: ج 5 ص 212. الخصائص )نسائى( : ص 18 3. ××× ابن‏حبان: او را توثيق كرده است.

79. موسى بن اكتل )اكيل( بن عمير نميرى

ابن عقده در »حديث الولايد« و ابن‏حجر در »الاصابة« حديث غدير را از موسى بن اكتل نقل كرده‏اند.××× 2 الاصابة: ج 2 ص 255. ×××

80 . ميمون بصرى، ابوعبداللَّه، آزاد كرده عبدالرحمن بن سمره

احمد بن حنبل در مسند خود و نسائى در »الخصائص« و ذهبى در »ميزان الاعتدال« و ابن‏عبدالبرّ در »الاستيعاب« حديث غدير را از ميمون بصرى نقل كرده‏اند.××× 3 احمد بن حنبل: ج 4 ص 372. الخصائص )نسائى( : ص 16. ميزان الاعتدال: ج 3 ص 224. الاستيعاب )ابن‏عبدالبرّ( : ج 5 ص 209. ××× ابن‏حبّان و ابن‏حجر××× 4 مجمع الزوائد: ج 9 ص 111. القول المسدد )ابن‏حجر( : ص 17. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

81 . نذير ضبى كوفى

نذير ضبى ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام در روز جمل به حديث غدير را نقل كرده است.

82 . هانى بن هانى همدانى كوفى

هانى بن هانى از راويان ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه است. ابن‏حجر و نسائى××× 1 التقريب )ابن‏حجر( . ×××: او را توثيق كرده است.

83 . يحيى بن سليم فزارى واسطى، ابوبلج

نسائى در »الخصائص« و احمد بن حنبل در مسند خود و هيثمى در »مجمع الزوائد« حديث غدير را از يحيى بن سليم نقل كرده‏اند.××× 2 الخصائص )نسائى( : ص 7. مسند احمد: ج 1 ص 331. مجمع الزوائد: ج 9 ص 108. ××× ابن‏معين و نسائى و دارقطنى و هيثمى××× 3 خلاصة تهذيب الكمال )خزرجى( : ص 383. مجمع الزوائد )هيثمى( : ج 9 ص 109. ×××: او را توثيق كرده‏اند.

84 . يحيى بن جعدة بن هبيره مخزومى

وى از جمله راويان حديث غدير است. ابن‏حجر××× 4 التقريب: ص 389. ×××: او را توثيق كرده است.

85 . يزيد بن ابى‏زياد كوفى )م 136 ق(

يزيد بن ابى‏زياد از راويان ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه است.

86 . يزيد بن حيّان تيمى كوفى عاصمى

مسلم در صحيح خود و سيوطى در »تاريخ الخلفاء« و عاصمى در »زين الفتى« حديث غدير را از يزيد بن حيّان نقل كرده‏اند.××× 5 صحيح مسلم: ج 2 ص 325. تاريخ الخلفاء: ص 102. ××× عاصمى و نسائى و خزرجى و ابن‏حجر××× 6 زين الفتى )عاصمى( . خلاصة تهذيب الكمال )خزرجى( : ص 370. التقريب )ابن‏حجر( . ×××: او را توثيق كرده‏اند.

87 . يزيد بن عبدالرحمن بن اودى كوفى، ابوداود

يزيد بن عبدالرحمن ماجراى احتجاج جوانى بر ابوهريره با حديث غدير را نقل كرده است. همچنين ابويعلى و ابن‏جرير و نيز ابن‏كثير در »البداية و النهاية« حديث غدير را از او نقل كرده‏اند.××× 1 البداية و النهاية: ج 5 ص 214. ××× خزرجى و ابن‏حبّان××× 2 خلاصة تهذيب الكمال )خزرجى( : ص 372. ×××: يزيد بن عبدالرحمن را توثيق كرده‏اند.

88 . يسار ثقفى، ابونجيح )م 109 ق(

احمد بن حنبل در مسند خود و نيز در كتاب »العمدة« حديث غدير را از يسار ثقفى نقل كرده است.××× 3 العمدة: ص 48. ××× خزرجى و ابن‏معين: او را توثيق كرده‏اند.××× 4 خلاصة تهذيب الكمال )خزرجى( : ص 384. ×××