آيات ۱۰ تا ۱۲ انشقاق و غدیر
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | انشقاق |
| شماره آیه | ۱۰ تا ۱۲ |
| جزء | ۳۰ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | وصف سرانجام دشمنان غدیر |
آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق از جمله آیات استفاده شده در خطبه غدیر برای ترسیم سرانجام دشمنان غدیر و ائمه علیهم السلام دانسته شده است.
موقعيت قرآنى آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق ارائه تصویری از روز قيامت دانسته شده كه مردم را به دو گروه تقسيم مىكنند: گروهی كه نامه اعمالشان به‌دست راستشان داده مىشود و حسابشان آسان است؛ گروهی كه نامه اعمالشان از پشت سر به آنان داده مىشود و صداى ناله حسرت‌بارشان بلند می‌شود و شعلههاى آتش را بر بدن خود احساس مى‌کنند. در خطبه غدیر این تقسیم‌بندی بر دشمنان غدیر و ائمه علیهم السلام تطبیق شده است: در قیامت، وقتى نامه اعمال دشمنان على عليه السلام را از پشت سر به‌دست آنان مىدهند گويى سرب داغ بر فرق آنان ريخته مىشود و فرياد «واى بر من: ويلى ويلى» آنان بلند مىشود و مأموران عذاب الهى آنان را روانه جهنم مىكنند.
آیاتی برای معرفی دشمنان غدیر
آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق از سوی برخی محققان به‌عنوان معرفی‌نامه دشمنان غدیر و عاقبت آنان تلقی شده است. این محققان برای نظر خود چنین تحلیلی ارائه کرده‌اند: ولایت على بن ابىطالب عليه السلام از سوی پيامبر سبب امتحان امت قرار داده شده است: «لَوْ لا انْتَ يا عَلِىُّ لَمْ يُعْرَفِ الْمُؤْمِنُونَ بَعْدى؛ اى على، اگر تو نبودى، مؤمنان بعد از من شناخته نمىشدند».[۱] پيامبر قسمتی از مراسم غدير را به معرفی دشمنان ائمه علیهم السلام و ترسیم آینده آنان اختصاص داد. اقتباس از چند آيه و تضمين آياتى ديگر براى اين منظور، روى هم ۱۵ آيه را عنوان اين بخش قرار داده است؛ از جمله اين آيات آيه ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق است:
وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ وَرَاءَ ظَهْرِهِ ﴿١٠﴾فَسَوْفَ يَدْعُو ثُبُورًا ﴿١١﴾ وَيَصْلَىٰ سَعِيرًا ﴿١٢)؛
و اما کسی که نامه اعمالش را از پشت سرش دهند (۱۰) به‌زودی با فریادی حسرت‌بار، هلاکت و نابودی خود را خواهد. (۱۱)و در آتش افروخته در آید.
موقعیت آیات در متن خطبه غدير
موقعیت آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق در متن خطبه غدیر چنین ترسیم شده است: خطبه غدير از اواسط آن گذشته و پيامبر صلى الله عليه و آله در حال بيان آينده دوستان و دشمنان على عليه السلام است. پس از پنج قسمت درباره دوستان، نوبت به دشمنان مىرسد و در اولين قسمت با اقتباس از آيه قرآن در سوره انشقاق يكى از نتايج دشمنى با على عليه السلام را بيان مىنمايد. در اين عبارت، كلمه «يَصْلى» كه در آيه مفرد است در كلام حضرت براى تطابق با كلمه «اعْداء» به‌صورت جمع (يَصْلَوْنَ) آمده است.
«الا انَّ اعْداءَهُمُ الَّذينَ يَصْلَوْنَ سَعيراً»؛ بدانيد دشمنان ائمه كسانىاند كه شعلههاى آتش را بر تن خود خواهند يافت. [۲]
موقعيت قرآنى آیات
موقعيت قرآنى اين آيات در اوايل سوره انشقاق تصویری از روز قيامت دانسته شده كه مردم را به دو گروه تقسيم مىكنند:
- گروه اول كسانىاند كه نامه اعمالشان به‌دست راستشان داده مىشود و حساب آنان آسان بوده، مسرور نزد دوستانشان مىروند.
- گروه دوم در مقابل آنانند و كسانى هستند كه نامه اعمالشان از پشت سر به آنان داده مىشود و صداى ناله حسرت‌بارشان بلند می‌شود و شعلههاى آتش را بر بدن خود احساس مى‌کنند.
تحليل اعتقادى آیات
علت استفاده از آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق در متن خطبه غدیر چنین تحلیل شده است: دريافتى كه از تركيب آيات با كلام پيامبر صلى الله عليه و آله تداعى مىشود تطبيق دشمنان امامان عليهم السلام با كسانى است كه نامه اعمال از پشت سر به آنان داده مىشود. در روز قیامت، اين نامههاى اعمال است كه پرده از حقایق بر مىدارد. در آن لحظات كه همه در انتظار به‌سر مىبرند، همه دست راست خود را مى‌نگرند كه شايد پرونده خود را از آن سو دريافت كنند. در آن هنگامه وقتى نامه اعمال دشمنان على عليه السلام را از پشت سر به‌دست آنان مىدهند گويى سرب داغ بر فرق آنان ريخته مىشود و فرياد «واى بر من: ويلى ويلى» آنان بلند مىشود و مأموران عذاب الهى آنان را روانه جهنم مىكنند.
پانویس
منابع
- الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ سید علی بن موسی بن طاووس، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
- اليقين باختصاص مولانا علی عليه‌السلام بامرة المؤمنين؛ سيد على بن موسی بن طاووس، تحقیق: محمدباقر انصاری، قم: مؤسسه دار الکتاب الجزائری، ۱۴۱۳ق.