آيه ۳۸ اعراف و غدیر
آیه ۳۸ سوره اعراف آیه‌ای تفسیرشده در خطبه غدیر که توصیفی از وضعیت دشمنان غدیر در قیامت است که یکدیگر را بر گمراهی از ولایت لعنت می‌کنند.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | اعراف |
| شماره آیه | ۳۸ |
| جزء | ۸ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | لعنت‌کردن دشمنان غدیر یکدیگر را در قیامت |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
موقعیت تاریخی تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف چنین ترسیم شده است: نيمى از وقت خطبه بلند غدير سپرى شده بود. پیامبر صلى الله عليه و آله پس از آنكه مفهوم صراط مستقیم را روشن کرد، به معرفى دو گروه دوستان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام پرداخت. تا در این قسمت صحنه روز قيامت را درباره دشمنان او بيان کرد.
طبق تفسیری که پیامبر صلی الله علیه وآله از آیه ارائه کرده معنای آیه چنین خواهد بود: دشمنان على عليه السلام كه آيات خدا را تكذيب نموده و نسبت به آنها سركشى كردند اهل آتش‌اند و در آن دائمى خواهند بود و در آنجا یکدیگر را به سبب گمراهی لعنت خواهند کرد. همچنین، در ذیل تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف در خطبه غدیر نکته‌ای درباره عدم پذیرش عبادات جز با ولایت و برائت از دشمنان آن گفته شده است.
آیه‌ای تفسیرشده در غدیر
آیه ۳۸ سوره اعراف از جمله آیات تفسیرشده در غدیر دانسته شده است. به گفته برخی محققان، در غدير ۱۸ آيه قرآن به‌صراحت تفسیر شده است؛ به اين معنى كه پيامبر صلى الله عليه و آله متن آيه را جداگانه در خطبه بيان کرده و قبل يا بعد از آن به تفسيرش پرداخته است. اين موارد در مقابل آياتى است كه به‌صورت تضمين در كلام و اقتباس در خطابه حضرت آمده است.[۱]
يكى از اين آيات، آيه ۳۸ سوره اعراف است:[۲] 
قالَ ادْخُلُوا فِى أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فِى النَّارِ كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتَّى إِذَا ادَّارَكُوا فِيها جَمِيعاً قالَتْ أُخْراهُمْ لِأُولاهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النَّارِ، قالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَ لكِنْ لا تَعْلَمُونَ؛ گفت: همراه امتهايى از جن و انس كه قبل از شما بودهاند داخل آتش شويد، كه هر گروهى داخل آتش جهنم مىشوند همتاى خود را لعنت مىكنند تا هنگامى كه همه كنار يكديگر خود را در آتش مىيابند آخرين آنها به اولينشان مىگويد: پروردگارا، اينان ما را گمراه كردند، پس عذاب چندبرابرى از آتش به آنان بده. خداوند در پاسخ مىفرمايد: براى همه عذاب چند برابر است ولى شما نمىدانيد 
.
آیه در متن خطبه غدير
آیه ۳۸ سوره اعراف در متن خطبه غدیر چنین نقل شده است: «اَلا اِنَّ اَعْداءَهُمُ الَّذينَ قالَ اللَّهُ فيهِمْ»: كُلَّما دَخَلَتْ اُمَّةٌ لَعَنَتْ اُخْتَها حَتّى اِذَا ادّارَكُوا فيها جَميعاً قالَتْ اُخْريهُمْ لاَوُليهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ اَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النّارِ، قالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَ لكِنْ لا تَعْلَمُونَ؛ بدانيد كه دشمنان ايشان كسانىاند كه خداوند درباره آنان گفته است: هر گروهى كه داخل جهنم مىشود همتاى خود را لعنت مىكند، تا آنكه همه آنان در آنجا به يكديگر بپيوندند آخرين آنان با اشاره به اولين آنان مىگويند: پروردگارا، اينان ما را گمراه كردند؛ پس عذاب دو چندان از آتش به آنان نازل كن. خدا مى فرمايد: «براى هر دو گروه عذاب مضاعف است، ولى شما نمىدانيد .[۳]
آیه در وصف دشمنان غدیر
موقعیت تاریخی تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف چنین ترسیم شده است: نيمى از وقت خطبه بلند غدير سپرى شده بود. پیامبر صلى الله عليه و آله پس از آنكه مفهوم صراط مستقیم را روشن کرد، به معرفى دو گروه دوستان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام پرداخت. تا اين فراز كه صحنه روز قيامت را درباره دشمنان او بيان مىكند.
طبق تفسیری که پیامبر صلی الله علیه وآله از آیه ارائه کرده معنای آیه چنین خواهد بود: دشمنان على عليه السلام كه آيات خدا را تكذيب نموده و نسبت به آنها سركشى كردند اهل آتش‌اند و در آن دائمى خواهند بود. چه كسى ظالمتر از دشمنان على عليه السلام است كه به خدا دروغ بستند يا نشانههاى خدا را تكذيب كردند. آن هنگام كه مرگشان فرا رسد، فرستادگان خدا از آنان مىپرسند: كجايند آنچه غير از خدا صدا مىزديد؛ در پاسخ مىگويند: از نزد ما گم شدهاند، و سپس بر عليه خود شهادت مىدهند كه كافر بودهاند.
آنگاه به دشمنان على عليه السلام گفته مىشود: شما هم نزد امتهاى قبلى كه در آتش هستند برويد كه آنچنان دچار نكبتاند كه يكديگر را لعنت مىكنند و گناه را بر عهده پيشينيانشان قرار مىدهند؛ ولى خداوند به دشمنان على عليه السلام خواهد فرمود: عذاب پيروان سقیفه همانند بنيانگذاران آن است، كه به پيروان خود خواهند گفت: شما هم مانند ما تخفيفى از عذاب نداريد، پس مانند ما بچشيد و حاصل کار خود را ببينيد.[۴]
هیچ عبادتی بدون ولایت پذیرفته نیست
در ذیل تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف در خطبه غدیر نکته‌ای درباره عدم پذیرش عبادات جز با ولایت و برائت از دشمنان آن گفته شده است؛ برای نمونه در روایتی چنین آمده است: يا على، اگر بندهاى هزار سال خدا را عبادت كند، خدا از او قبول نمىكند جز با ولايت تو و امامان از فرزندانت و ولايت تو پذيرفته نمىشود جز با برائت از دشمنانت و دشمنان امامان از فرزندانت.[۵]
مبنای این عدم پذیرش هم در کلامی از اميرالمؤمنين عليه السلام آمده است: بر عهده آن دو است گناه امت محمد صلى الله عليه و آله؛ تا روز قيامت هر خونى كه به ناحق ريخته شود و هر مالى كه به حرام خورده شود و هر ناموسى كه به حرام تصرف شود و هر حكمى كه به ظلم داده شود بر عهده آن دو است، بدون آنكه از گناه انجام‌دهنده آن چيزى كم شود.[۶]
پانویس
منابع
- اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- کتاب سلیم بن قیس الهلالی؛ سلیم بن قیس هلالی، تحقیق: علاء‌الدین موسوی، تهران: مؤسسة البعثة (قسم الدراسات الإسلامية)، ۱۴۰۷ق.
- کنزالفوائد؛ محمد بن علی کراجکی، تحقیق: عبدالله نعمه، قم: دار الذخائر، ۱۴۱۰ق.