آیه ۱۰۲ آل عمران و غدیر

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ

«ای اهل ایمان! از خدا آن گونه که شایسته پروای از اوست، پروا کنید، و نمیرید مگر در حالی که [در برابر او و فرمان ها و احکامش] تسلیم باشید.»

آیه ۱۰۲ سوره آل عمران

مشخصات آیه
سوره	سوره آل عمران (۳)
آیه	۱۰۲
جزء	۳
محتوای آیه
مکان نزول	مدینه
موضوع	تقوا و تسلیم در برابر پروردگار تنها راه رستگاری

در پايان مرحله پنجم از خطبه غدير، بار ديگر پيامبر صلى الله عليه و آله اشاره به تقوى نمود و آيه ۱۰۲ سوره آل عمران را به عنوان خطاب قرائت كرد. از امام باقر علیه السلام در این مورد نقل شده است:

«لَمَّا أَقْبَلَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) مِنْ حَجِّهِ الْوَدَاعِ جَاءَ حَتَّی نَزَلَ بِغَدِیرِ خُمٍّ ... فَأَمَرَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) أَنْ یُقَمَّ مَا تَحْتَهُنَّ وَ یُنْصَبَ لَهُ أَحْجَارٌ کَهَیْئَهًِْ الْمِنْبَرِ لِیُشْرِفَ عَلَی النَّاسِ فَتَرَاجَعَ النَّاسُ وَ احْتُبِسَ أَوَاخِرُهُمْ فِی ذَلِکَ الْمَکَانِ لَا یَزَالُونَ فَقَامَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) فَوْقَ تِلْکَ الْأَحْجَارِ ثُمَّ حَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ فَقَال ... فَأُعْلِمَ کُلَّ أَبْیَضَ وَ أَسْوَدَ أَنَّ علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) أَخِی وَ وَصِیِّی وَ خَلِیفَتِی وَ الْإِمَامُ مِنْ بَعْدِی ... مَعَاشِرَ النَّاسِ قَدْ أَشْهَدْتُ اللَّهَ وَ بَلَّغَتْکُمْ رِسَالَتِی وَ ما عَلَی الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلاغُ الْمُبِینُ مَعَاشِرَ النَّاسِ» اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ. :

امام باقر علیه السلام هنگامی‌که رسول‌خدا صلی الله علیه و آله از حجّهًْ‌الوداع برگشت، آمد تا در غدیرخم فرود آمد ... رسول‌خدا صلی الله علیه و آله دستور داد که زیر درخت‌ها جارو شود و سنگ‌هایی به منبر برای ایشان نصب شود تا بر مردم اشراف داشته باشد. مردمی که پیش رفته بودند بازگشتند و همه‌ی کسانی هم که عقب مانده بودند در آن مکان متوقّف شدند. رسول‌خدا صلی الله علیه و آله روی آن سنگ‌ها ایستاد و حمد و ثنای خدا را به‌جا آورد. سپس فرمود: «... از طرف خدای متعال مأمورم به هر سیاه و سفیدی اعلام کنم که علیّ‌بن‌ابی‌طالب علیه السلام برادر من و جانشین و خلیفه‌ام و امام پس از من است ... ای گروه مردم! خدا را گواه گرفتم و رسالتم را به شما ابلاغ کردم: بر پیامبر چیزی جز رساندن آشکار نیست. ای گروه مردم اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُون

اين به نوعى نتيجه ‏گيرى از رَضيتُ لَكُمُ الاِسْلامَ ديناً و اِنَّ الدّينَ عِنْدَ اللَّهِ الاِسْلامُ و وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الاِسْلامِ ديناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ بود، كه اگر خدا جز اسلام را نمى ‏پذيرد منظور از آن اسلامى است كه ولايت دوازده امام‏ عليهم السلام در آن باشد.

در حدیثی دیگر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است:

«أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی قَدْ أَمَرَنِی بِسَدِّ أَبْوَابِکُمُ الْمَفْتُوحَهًِْ إِلَی الْمَسْجِدِ بَعْدَ یَوْمِی، وَ أَنْ لَا یَدْخُلَهُ جُنُبٌ وَ لَا نَجَسٌ، بِذَلِکَ أَمَرَنِی رَبِّی جَلَّ جَلَالُهُ، فَلَا یَکُونُ فِی نَفْسِ أَحَدٍ مِنْکُمْ أَمْرٌ، وَ لَا تَقُولُوا لِمَ وَ کَیْفَ وَ أَنَّی ذَلِکَ فَتَحْبَطَ أَعْمَالُکُمْ وَ تَکُونُوا مِنَ الْخَاسِرِینَ، وَ إِیَّاکُمْ وَ الْمُخَالَفَهًَْ وَ الشِّقَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَوْحَی إِلَیَّ أَنْ أُجَاهِدَ مَنْ عَصَانِی، وَ أَنَّهُ لَا ذِمَّهًَْ لَهُ فِی الْإِسْلَامِ، وَ قَدْ جَعَلْتُ مَسْجِدِی طَاهِراً مِنْ کُلِّ دَنَسٍ، مُحَرَّماً عَلَی کُلِّ مَنْ یَدْخُلُ إِلَیْهِ مَعَ هَذِهِ الصِّفَهًِْ الَّتِی ذَکَرْتُهَا غَیْرِی وَ أَخِی علی‌بن‌ابی‌طالب علیه السلام وَ ابْنَتِی فَاطِمَهًَْ سلام الله علیها وَ وَلَدَیَّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ علیهما السلام کَمَا کَانَ مَسْجِدُ هَارُونَ وَ مُوسَی علیهما السلام، فَإِنَّ اللَّهَ أَوْحَی إِلَیْهِمَا أَنِ اجْعَلَا بُیُوتَکُمَا قِبْلَهًًْ لِقَوْمِکُمَا، وَ إِنِّی قَدْ أَبْلَغْتُکُمْ مَا أَمَرَنِی بِهِ رَبِّی وَ أَمَرْتُکُمْ بِذَلِکَ، أَلَا فَاحْذَرُوا الْحَسَدَ وَ النِّفَاقَ وَ أَطِیعُوا اللَّهَ یُوَافِقْ بَیْنَکُمْ سَرُّکُمْ عَلَانِیَتَکُمْ» فَاتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ.

«ای مردم! خداوند سبحان از امروز مرا به بستن در خانه‌هایتان که به مسجد گشوده می‌شود فرمان داده و اینکه جنب و نجس به مسجد داخل نشود. پروردگارم مرا به آن فرمان داده؛ پس در نفس هیچ‌یک از شما تردید نباشد و چون و چرا نکنید و نگویید این سخنان از کجاست؛ در نتیجه اعمالتان نابود شود و از زیانکاران باشید و از مخالفت و دشمنی بپرهیزید؛ چون خدای تعالی به من وحی‌کرده که با کسی که مرا نافرمانی کند جهاد کنم و اینکه چنین فردی هیچ پیمانی در اسلام ندارد تا جانش به‌وسیله‌ی آن حفظ شود و مسجدم را از هر آلودگی پاک قرار دادم و داخل‌شدن در آن با این صفتی که بیان کردم بر هرکسی به جز من و برادرم علیّ‌بن‌ابی‌طالب علیه السلام و دخترم فاطمه سلام الله علیها و دو فرزندم حسن و حسین علیها السلام حرام است همان‌گونه که مسجد هارون و موسی علیها السلام [از هرگونه آلودگی پاک] بود؛ پس خداوند به آن دو وحی فرمود: «خانه‌هایتان را قبله قومتان قرار دهید». و من آنچه را که پروردگارم مرا به آن امر نموده به شما ابلاغ کردم و شما را به آن فرمان دادم. از حسادت و نفاق بپرهیزید و از خداوند اطاعت کنید تا در میان شما باطنتان را مثل ظاهرتان قرار دهد؛ بنابراین اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُون

از ابوبصیر نقل شده است: از امام صادق علیه السلام درباره‌ی قول خداوند متعال: اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقاتِهِ سؤال کردم، حضرت در جواب فرمود: «قَالَ یُطَاعُ فَلَا یُعْصَی وَ یُذْکَرُ فَلَا یُنْسَی وَ یُشْکَرُ فَلَا یُکْفَر.»: هرگز گناه نکند، همواره در یاد خدا باشد، هرگز حقّ را فراموش ننماید، تمام نعمت‌های الهی را شاکر باشد، هرگز کفران نعمت نکند.

از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها نقل شده که در تفسیر آیه شریفه فَاتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ فرموده است: «وَ أَطِیعُوا اللَّهَ فِیمَا أَمَرَکُمْ بِهِ وَ نَهَاکُمْ عَنْه.»: و خدا را در آنچه به شما فرمان‌داده و در آنچه شما را از آن بازداشته اطاعت کنید.