آیه ۱۹ زخرف و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | زخرف |
| شماره آیه | ۱۹ |
| جزء | ۲۵ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | مورد سؤال قرار گرفتن اصحاب صحیفه درباره قراری که علیه غدیر بستند |
| ترتیل آیه 0:15 ترجمه صوتی 0:19 | |
آیه ۱۹ سوره زخرف آیه‌ای درباره اصحاب صحیفه که در آن گفته شده که در قیامت درباره قراری که علیه غدیر بستند مورد سؤال قرار خواهند گرفت.
موقعیت تاریخی نزول آیه ۳۹ سوره زخرف از سوی برخی محققان، با تکیه بر منابع، چنین ترسیم شده است: پس از اتمام مراسم حجةالوداع، منافقین مخفيانه در حال توطئه علیه غدیر و منتخب آینده آن بودند. آنان پيمان‌نامه‌اى براى برنامههاى آينده خود علیه غدیر آماده كردند تا براى مقابله با اسلام منسجمتر عمل كنند، ولى هنوز آن را امضا نكرده بودند. خداوند اين اقدام آنان را كه قبل از پايان مراسم حج هنوز عملى نكرده بودند با دو آيه قرآن به پيامبرش خبر داد: یکی آيه ۳۹ سوره زخرف و دیگری قسمتی از آيه ۱۹ همین سوره.
در یک تحلیل از ارتباط آیه ۱۹ سوره زخرف با رخداد غدیر با تکیه بر روایت امام محمد باقر علیه السلام چنین گفته شده است: خداوند پرونده خاصى درباره اصحاب صحيفه باز كرده كه از ثبت صحيفه ملعونه در آن به‌طور خاص نام مى‌برد. طبيعى است كه پيامدهاى آن تا روز قيامت نيز در آن ثبت خواهد شد. همچنین، پرونده براى هدفى تشكيل مى‌شود و آن بازخواستِ صاحبان آن در روز محاكمه است. خداوند با عبارت «وَ يُسْئَلُونَ؛ مورد سؤال قرار مى‌گيرند» به اين مطلب تصريح کرده است.
آیه‌ای درباره اقدامات منافقان در غدیر
آیه ۳۹ سوره زخرف از جمله آیاتی دانسته شده که علیه منافقان در رخداد غدیر نازل شده است.
از آنجا كه منافقان از نخستين ساعات سفر غدير فتنه‌گرى و توطئه را آغاز كردند و در موارد بسيارى به اجراى نقشه‌هاى خود اقدام كردند؛ به همین دلیل در كنار آياتى كه دربارۀ اقدامات پيامبر صلَّى اللّٰه عليه و آله در غدير نازل مى‌شد، آيات بسيارى هم دربارۀ تحريكات و نقشه‌هاى منافقين بر آن حضرت وحى مى‌شد. روايات مربوط به اين آيات، شأن نزول و ارتباط مستقيم آنها را با غدير روشن كرده است.
اين آيات 104 آيه هستند که در 39 مورد نازل شده‌اند و از جمله آنها قسمتی از آیه ۳۹ سوره زخرف است:[۱] 
سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَ يُسْأَلُونَ؛ به‌زودى شهادت آنان نوشته مى‌شود و مورد سؤال قرار مى‌گيرند 
.
موقعیت تاریخی نزول آیه
موقعیت تاریخی نزول آیه ۳۹ سوره زخرف از سوی برخی محققان، با تکیه بر منابع، چنین ترسیم شده است: پس از اتمام مراسم حجةالوداع در روز دوازدهم ذی‌الحجه، منافقین مخفيانه و به طور مداوم در حال توطئه علیه غدیر و منتخب آینده آن بودند. در همين راستا ابوبکر و عمر ابتدا ابوعبیده جرّاح را به‌عنوان امين خود انتخاب كردند. سپس با پيوستن معاذ بن جبل به اين گروه سه نفره مشكل آنان حل شد. در ادامه معاذ هم قول داد با ارتباط با سران اوس و خزرج -يعنى بشير بن سعد و سعيد- آنان را در پيمان خود داخل كند. سالم مولی ابیحُذَیفه در يكى از مذاكرات سرّى اين چهار نفر متوجه سخنان آنان شد و طى مراحلى او را نيز در پيمان خود داخل نمودند.[۲]
آنان پيمان‌نامه‌اى براى برنامههاى آينده خود علیه غدیر آماده كردند تا براى مقابله با اسلام منسجمتر عمل كنند، ولى هنوز آن را امضا نكرده بودند. خداوند اين اقدام آنان را كه قبل از پايان مراسم حج هنوز عملى نكرده بودند با دو آيه قرآن به پيامبرش خبر داد: یکی آيه ۳۹ سوره زخرف و دیگری قسمتی از آيه ۱۹ همین سوره.
امام باقر عليه السلام ماجراى پيمان‌نامه اصحاب صحيفه را بيان فرمود كه آن را در بين خود نوشتند و در كعبه بر سر آن هم‌پيمان شدند و يكديگر را شاهد گرفتند و مُهر خود را به‌عنوان امضا بر آن زدند. سپس فرمود: خداوند عزوجل قبل از آنكه آنان پيمان‌نامه را بنويسند پيامبرش را از كار آنان باخبر كرد و درباره آن آياتى از قرآن نازل كرد.
راوى با تعجب از حضرت پرسيد: واقعاً خداوند درباره اقدامات آنان آيه نازل كرد؛ حضرت فرمود: كلام خداوند تعالى را نمى‌شنوى كه مى‌فرمايد: «به‌زودى شهادت و گواهى آنان نوشته مى‌شود و آنان مورد سؤال قرار خواهند گرفت»، و كلام خداوند تعالى كه مى‌فرمايد: «بيزارى شما از يكديگر امروز (قيامت) فايده‌اى به حالتان ندارد چرا كه ظلم كرده‌ايد و در نتيجه در عذاب مشترک خواهيد بود».[۳]
تحليل اعتقادى نزول آیه
در یک تحلیل از ارتباط آیه ۱۹ سوره زخرف با رخداد غدیر با تکیه بر روایت امام محمد باقر علیه السلام چنین گفته شده است: در اين حديث تصريح حضرت به نزول اين آيات در مسئله صحيفه ملعونه دیده می‌شود كه مقارن غدير توسط سردمداران منافقان انجام شد. هريک از اين آيات جهتى از عمق جنايت صحيفه را آشكار كرده و تفسيری بر رخدادهای آن نيز هست. در این زمینه از چ جهت می‌توان نکاتی ارائه کرد:
پرونده خاص اصحاب صحيفه
خداوند پرونده خاصى درباره اصحاب صحيفه باز كرده كه از ثبت صحيفه ملعونه در آن به‌طور خاص نام مى‌برد. طبيعى است كه پيامدهاى آن تا روز قيامت نيز در آن ثبت خواهد شد. اين نكته با عبارتِ «به‌زودى شهادت و گواهى و قرارداد آنان نوشته خواهد شد» ذكر شده است. از اين مطلب قبل از انعقاد صحيفه به پيامبر صلَّى اللَّه عليه و آله خبر داده شده است.[۴]
محاكمه مخصوص اصحاب صحيفه
شكى نيست كه پرونده براى هدفى تشكيل مى‌شود و آن بازخواستِ صاحبان آن در روز محاكمه است. خداوند با عبارت «وَ يُسْئَلُونَ؛ مورد سؤال قرار مى‌گيرند» به اين مطلب تصريح کرده است. در آینده حضرت مهدى عليه السلام اين پرونده را باز می‌كند و آن دو نفر را از دل خاک بيرون می‌كشد و پيش چشم همه پرده از گذشته آنان بردارد. بار ديگر در دوران رجعت اين پرونده باز مى‌گردد و آنان به‌عنوان مُسبِّب روزگار سياه بشريت معرفى مى‌شوند.
محاكمه اصلى در روز قيامت است كه جهانيان شاهد محاكمه ابوبكر و عمر خواهند بود، با پرونده‌اى كه تا آخرين روز دنيا صفحات آن رقم خورده است. پرونده‌اى كه محتوای آن سيلى به صورت حضرت زهرا عليها السلام و طناب بر گردن على عليه السلام و شهادت محسن فرزند امیرالمؤمنین علیه السلام است. دنباله آن خانه‌نشين‌كردن على عليه السلام و جنگ‌هاى سقيفه با او در جمل و صفين و نهروان تا رخداد محراب مسجد كوفه است که موجب شهادت امام شده است. جنازه مسموم و تيرباران‌شده امام مجتبى عليه السلام و بدن قطعه‌قطعه و سربريده حسين عليه السلام و يارانش و اسيرى زينب كبرى و اهل بيت پيامبر صلَّى اللَّه عليه و آله صفحات سياه اين پرونده است.
آيا پرونده‌اى كه چنين آغازى دارد، بر عهده داشتن همه خون‌هاى به ناحق ريخته و همه اموال غارت شده و هر ظلمى كه زير آسمان شده برايش سنگين خواهد بود؟ آيا روز فاطمه و حسين عليهما السلام با هيچ روز ديگرى قابل مقايسه است؟ آيا با پهلوی شكسته زهرا و حسين عليهما السلام نوبت به حسابرسى ظلم ديگرى مى‌رسد. آيا با هجوم به خانه آن و خيمه زینب علیهاالسلام نوبت به محاكمه غارت ديگرى مى‌رسد؟[۵]
پانویس
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۲۱۳-۲۱۴.
- ↑ كتاب سليم بن قیس الهلالی، ص۸۰-۸۱؛ تفسير القمى، ج۲، ص۳۵۶؛ الاقبال، ج۲، ص۲۴۳؛ بحارالانوار، ج۱۷، ص۲۹؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۸۵؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۹۷؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۱۰۱-۱۰۲؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۲۷۴؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۱۳؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۳۵؛ بحارالانوار، ج۳۰، ص۱۲۸، عوالم العلوم، ج۲/۱۵، ص۱۶۴؛ تفسير البرهان، ج۵، ص۸۶۵.
- ↑ بحارالانوار، ج۲۴، ص۳۱۹؛ بحارالانوار، ج۳۱، ص۶۱۰؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص ۱۵۳، ح۱۳۳.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۲۴۱-۲۴۲.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۲۴۱-۲۴۲.
منابع
- الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ سید علی بن موسی بن طاووس، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- البرهان في تفسير القرآن؛ هاشم بن سلیمان بحرانی، قم: مؤسسة البعثة (مرکز الطباعة و النشر)، ۱۴۱۵ق.
- تفسير القمی؛ على بن ابراهيم قمى، تحقیق: طيّب موسوى جزائرى، قم: دار الكتاب، ۱۴۰۴ق.
- عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله بحرانى اصفهانى، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحى اصفهانى، قم: مؤسسة الإمام المهدى علیه السلام، ۱۳۸۲ش.
- کتاب سلیم بن قیس الهلالی؛ سلیم بن قیس هلالی، تحقیق: علاء‌الدین موسوی، تهران: مؤسسة البعثة (قسم الدراسات الإسلامية)، ۱۴۰۷ق.