آیه ۱۹ زخرف و غدیر
آیه ۱۹ سوره زخرف آیهای درباره اصحاب صحیفه که در آن گفته شده که در قیامت درباره قراری که علیه غدیر بستند مورد سؤال قرار خواهند گرفت.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | زخرف |
| شماره آیه | ۱۹ |
| جزء | ۲۵ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | مورد سؤال قرار گرفتن اصحاب صحیفه درباره قراری که علیه غدیر بستند |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
موقعیت تاریخی نزول آیه ۳۹ سوره زخرف از سوی برخی محققان، با تکیه بر منابع، چنین ترسیم شده است: پس از اتمام مراسم حجةالوداع، منافقین مخفیانه در حال توطئه علیه غدیر و منتخب آینده آن بودند. آنان پیماننامهای برای برنامههای آینده خود علیه غدیر آماده کردند تا برای مقابله با اسلام منسجمتر عمل کنند، ولی هنوز آن را امضا نکرده بودند. خداوند این اقدام آنان را که قبل از پایان مراسم حج هنوز عملی نکرده بودند با دو آیه قرآن به پیامبرش خبر داد: یکی آیه ۳۹ سوره زخرف و دیگری قسمتی از آیه ۱۹ همین سوره.
در یک تحلیل از ارتباط آیه ۱۹ سوره زخرف با رخداد غدیر با تکیه بر روایت امام محمد باقر علیه السلام چنین گفته شده است: خداوند پرونده خاصی درباره اصحاب صحیفه باز کرده که از ثبت صحیفه ملعونه در آن بهطور خاص نام میبرد. طبیعی است که پیامدهای آن تا روز قیامت نیز در آن ثبت خواهد شد. همچنین، پرونده برای هدفی تشکیل میشود و آن بازخواستِ صاحبان آن در روز محاکمه است. خداوند با عبارت وَ يُسْئَلُونَ؛ مورد سؤال قرار مىگيرند به این مطلب تصریح کرده است.
آیهای درباره اقدامات منافقان در غدیر
آیه ۳۹ سوره زخرف از جمله آیاتی دانسته شده که علیه منافقان در رخداد غدیر نازل شده است.
از آنجا که منافقان از نخستین ساعات سفر غدیر فتنهگری و توطئه را آغاز کردند و در موارد بسیاری به اجرای نقشههای خود اقدام کردند؛ به همین دلیل در کنار آیاتی که دربارهٔ اقدامات پیامبر صلَّی اللّٰه علیه و آله در غدیر نازل میشد، آیات بسیاری هم دربارهٔ تحریکات و نقشههای منافقین بر آن حضرت وحی میشد. روایات مربوط به این آیات، شأن نزول و ارتباط مستقیم آنها را با غدیر روشن کرده است.
این آیات ۱۰۴ آیه هستند که در ۳۹ مورد نازل شدهاند و از جمله آنها قسمتی از آیه ۳۹ سوره زخرف است:[۱] 
سَتُکْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَ یُسْأَلُونَ؛ بهزودی شهادت آنان نوشته میشود و مورد سؤال قرار میگیرند
.
موقعیت تاریخی نزول آیه
موقعیت تاریخی نزول آیه ۳۹ سوره زخرف از سوی برخی محققان، با تکیه بر منابع، چنین ترسیم شده است: پس از اتمام مراسم حجةالوداع در روز دوازدهم ذیالحجه، منافقین مخفیانه و بهطور مداوم در حال توطئه علیه غدیر و منتخب آینده آن بودند. در همین راستا ابوبکر و عمر ابتدا ابوعبیده جرّاح را بهعنوان امین خود انتخاب کردند. سپس با پیوستن معاذ بن جبل به این گروه سه نفره مشکل آنان حل شد. در ادامه معاذ هم قول داد با ارتباط با سران اوس و خزرج -یعنی بشیر بن سعد و سعید- آنان را در پیمان خود داخل کند. سالم مولی ابیحُذَیفه در یکی از مذاکرات سرّی این چهار نفر متوجه سخنان آنان شد و طی مراحلی او را نیز در پیمان خود داخل نمودند.[۲]
آنان پیماننامهای برای برنامههای آینده خود علیه غدیر آماده کردند تا برای مقابله با اسلام منسجمتر عمل کنند، ولی هنوز آن را امضا نکرده بودند. خداوند این اقدام آنان را که قبل از پایان مراسم حج هنوز عملی نکرده بودند با دو آیه قرآن به پیامبرش خبر داد: یکی آیه ۳۹ سوره زخرف و دیگری قسمتی از آیه ۱۹ همین سوره.
امام باقر علیه السلام ماجرای پیماننامه اصحاب صحیفه را بیان فرمود که آن را در بین خود نوشتند و در کعبه بر سر آن همپیمان شدند و یکدیگر را شاهد گرفتند و مُهر خود را بهعنوان امضا بر آن زدند. سپس فرمود: خداوند عزوجل قبل از آنکه آنان پیماننامه را بنویسند پیامبرش را از کار آنان باخبر کرد و درباره آن آیاتی از قرآن نازل کرد.
راوی با تعجب از حضرت پرسید: واقعاً خداوند درباره اقدامات آنان آیه نازل کرد؛ حضرت فرمود: کلام خداوند تعالی را نمیشنوی که میفرماید: «بهزودی شهادت و گواهی آنان نوشته میشود و آنان مورد سؤال قرار خواهند گرفت»، و کلام خداوند تعالی که میفرماید: «بیزاری شما از یکدیگر امروز (قیامت) فایدهای به حالتان ندارد چرا که ظلم کردهاید و در نتیجه در عذاب مشترک خواهید بود».[۳]
تحلیل اعتقادی نزول آیه
در یک تحلیل از ارتباط آیه ۱۹ سوره زخرف با رخداد غدیر با تکیه بر روایت امام محمد باقر علیه السلام چنین گفته شده است: در این حدیث تصریح حضرت به نزول این آیات در مسئله صحیفه ملعونه دیده میشود که مقارن غدیر توسط سردمداران منافقان انجام شد. هریک از این آیات جهتی از عمق جنایت صحیفه را آشکار کرده و تفسیری بر رخدادهای آن نیز هست. در این زمینه از چ جهت میتوان نکاتی ارائه کرد:
پرونده خاص اصحاب صحیفه
خداوند پرونده خاصی درباره اصحاب صحیفه باز کرده که از ثبت صحیفه ملعونه در آن بهطور خاص نام میبرد. طبیعی است که پیامدهای آن تا روز قیامت نیز در آن ثبت خواهد شد. این نکته با عبارتِ «بهزودی شهادت و گواهی و قرارداد آنان نوشته خواهد شد» ذکر شده است. از این مطلب قبل از انعقاد صحیفه به پیامبر صلَّی اللَّه علیه و آله خبر داده شده است.[۴]
محاکمه مخصوص اصحاب صحیفه
شکی نیست که پرونده برای هدفی تشکیل میشود و آن بازخواستِ صاحبان آن در روز محاکمه است. خداوند با عبارت وَ يُسْئَلُونَ؛ مورد سؤال قرار مىگيرند به این مطلب تصریح کرده است. در آینده حضرت مهدی علیه السلام این پرونده را باز میکند و آن دو نفر را از دل خاک بیرون میکشد و پیش چشم همه پرده از گذشته آنان بردارد. بار دیگر در دوران رجعت این پرونده بازمیگردد و آنان بهعنوان مُسبِّب روزگار سیاه بشریت معرفی میشوند.
محاکمه اصلی در روز قیامت است که جهانیان شاهد محاکمه ابوبکر و عمر خواهند بود، با پروندهای که تا آخرین روز دنیا صفحات آن رقم خورده است. پروندهای که محتوای آن سیلی به صورت حضرت زهرا علیها السلام و طناب بر گردن علی علیه السلام و شهادت محسن فرزند امیرالمؤمنین علیه السلام است. دنباله آن خانهنشینکردن علی علیه السلام و جنگهای سقیفه با او در جمل و صفین و نهروان تا رخداد محراب مسجد کوفه است که موجب شهادت امام شده است. جنازه مسموم و تیربارانشده امام مجتبی علیه السلام و بدن قطعهقطعه و سربریده حسین علیه السلام و یارانش و اسیری زینب کبری و اهل بیت پیامبر صلَّی اللَّه علیه و آله صفحات سیاه این پرونده است.
آیا پروندهای که چنین آغازی دارد، بر عهده داشتن همه خونهای به ناحق ریخته و همه اموال غارت شده و هر ظلمی که زیر آسمان شده برایش سنگین خواهد بود؟ آیا روز فاطمه و حسین علیهما السلام با هیچ روز دیگری قابل مقایسه است؟ آیا با پهلوی شکسته زهرا و حسین علیهما السلام نوبت به حسابرسی ظلم دیگری میرسد. آیا با هجوم به خانه آن و خیمه زینب علیهاالسلام نوبت به محاکمه غارت دیگری میرسد؟[۵]
پانویس
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۲۱۳–۲۱۴.
- ↑ کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۸۰–۸۱؛ تفسیر القمی، ج۲، ص۳۵۶؛ الاقبال، ج۲، ص۲۴۳؛ بحارالانوار، ج۱۷، ص۲۹؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۸۵؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۹۷؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۱۰۱–۱۰۲؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۲۷۴؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۱۳؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۳۵؛ بحارالانوار، ج۳۰، ص۱۲۸، عوالم العلوم، ج۲/۱۵، ص۱۶۴؛ تفسیر البرهان، ج۵، ص۸۶۵.
- ↑ بحارالانوار، ج۲۴، ص۳۱۹؛ بحارالانوار، ج۳۱، ص۶۱۰؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص ۱۵۳، ح۱۳۳.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۲۴۱–۲۴۲.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۲۴۱–۲۴۲.
منابع
- الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ سید علی بن موسی بن طاووس، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- البرهان فی تفسیر القرآن؛ هاشم بن سلیمان بحرانی، قم: مؤسسة البعثة (مرکز الطباعة و النشر)، ۱۴۱۵ق.
- تفسیر القمی؛ علی بن ابراهیم قمی، تحقیق: طیّب موسوی جزائری، قم: دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
- عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله بحرانی اصفهانی، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی، قم: مؤسسة الإمام المهدی علیه السلام، ۱۳۸۲ش.
- کتاب سلیم بن قیس الهلالی؛ سلیم بن قیس هلالی، تحقیق: علاءالدین موسوی، تهران: مؤسسة البعثة (قسم الدراسات الإسلامیة)، ۱۴۰۷ق.