آيه ۴۰ هود و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | هود |
| شماره آیه | ۴۰ |
| جزء | ۱۲ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۴۰ سوره هود آیهای در یک دعای غدیری که گروندگان به غدیر را مانند گروندگان به پیامبران علیهم السلام کمتعداد شمرده شدهاند.
آیه ۴۰ سوره هود در متن زیارتی از امام هادی علیه السلام آمده است. این زیارت زیارتی مخصوص امیرالمؤمنین علیه السلام است که امام هادی آن را در نجف و در حرم آن حضرت انشاء کرده است.
آیه ۴۰ سوره هود در این دعا به این صورت تفسیر شده است: این آیه در دعا خبر از کمبودن مؤمنان به غدیر را داده است. با آن تبلیغ عظیم در غدیر، آیا احتمال میرفت حتی یک نفر مؤمن نباشد؟ این موضوع تعجبآوری نیست، در جایی که زحمات همه انبیاء علیهم السلام با انکار روبهرو میشد، رخدادن این اتفاق درباره غدیر هم طبیعی مینماید؛ چون مردم عموماً در پی هواهای خود حق را عمداً کنار میگذاشتند و با باطل همراه میشدند.
آیهای در متن یک دعای غدیری
بهگفته برخی محققان آیه ۴۰ سوره هود آیهای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. یکی از جلوههای قرآنی غدیر دعاها و زیاراتی است که در آنها به تبیین و تفسیر آیات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسیاری از دعاها و زیارات -بهخصوص آنچه مربوط به شب و روز غدیر است- ناگفتههایی از مسئله غدیر بهچشم میخورد که در هیچ روایت دیگری یافت نمیشود. در مواردی شأن نزول آیات و در مواردی استشهاد به آیههای قرآن و در مواردی مصداق قرار دادن غدیر برای آیه مزبور مطرح شده است.[۱]
از جمله این موارد آیه ۴۰ سوره هود است که قسمت انتهایی آن مورد اشاره در دعا قرار گرفته است: 
ما آمَنَ مَعَهُ إِلاّ قَلِیلٌ؛ همراه او جز گروه اندکی ایمان نیاوردند
. در کنار این آیه، آیات دیگری چون آیه ۶۷ سوره مائده، آیه ۶ سوره احزاب و آیه ۶۳ سوره هود هم در این دعا مورد استفاده قرار گرفته است.[۲]
آیه در متن زیارت
متن زیارتی که آیه ۴۰ سوره هود در آن آمده چنین گزارش شده است: امام هادی علیه السلام در قسمتی از زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام، که خود در نجف و در حرم آن حضرت انشا کرده، چنین فرموده است: انَّ اللَّهَ تَعالَى اسْتَجابَ لِنَبِيِّهِ صلَّى اللَّه عليه و آله فيكَ دَعْوَتَهُ، ثُمَّ امَرَهُ بِاظْهارِ ما اوْلاكَ لِامَّتِهِ اعْلاءً لِشَأْنِكَ وَ اعْلاناً لِبُرْهانِكَ وَ دَحْضاً لِلاباطيلِ وَ قَطْعاً لِلْمَعاذيرِ. فَلَمّا اشْفَقَ مِنْ فِتْنَةِ الْفاسِقينَ وَ اتَّقى فيكَ الْمُنافِقينَ اوْحى الَيْهِ رَبُّ الْعالَمينَ: یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ. فَوَضَعَ عَلى نَفْسِهِ اوْزارَ الْمَسيرِ وَ نَهَضَ فى رَمْضاءِ الْهَجيرِ فَخَطَبَ وَ اسْمَعَ وَ نادى فَابْلَغَ، ثُمَّ سَأَلَهُمْ اجْمَعَ فَقالَ: هَلْ بَلَّغْتُ؟ فَقالُوا: اللّهُمَّ بَلى فَقالَ: اللَّهُمَّ اشْهَدْ. ثُمَّ قالَ: الَسْتُ اوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ انْفُسِهِمْ؟ فَقالُوا: بَلى فَأَخَذَ بِيَدِكَ وَ قالَ: مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ، اللَّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ». فَما آمَنَ بِما انْزَلَ اللَّهُ فيكَ عَلى نَبِيِّهِ الاّ قَليلٌ وَ لا زادَ اكْثَرَهُمْ غَيْرَ تَخْسيرٍ؛ خداوند تعالى دعاى پيامبرش صلى الله عليه و آله را درباره تو مستجاب كرد، و به او دستور داد تا ولايت تو را بر امت اظهار كند تا مقام تو را بلند مرتبه و دليل تو را اعلام كرده باشد، و سخنان باطل را كوبيده و عذرهاى بيجا را ريشهكن كرده باشد. آنگاه كه از فتنه فاسقان احساس خطر كرد و از منافقان درباره تو ترسيد، پروردگار جهان به او چنين وحى كرد: «اى پيامبر، برسان آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، و اگر نرسانى رسالت او را نرساندهاى، و خداوند تو را از شر مردم حفظ مىكند». پيامبر صلى الله عليه و آله سختىِ سفر را متحمل شد و در شدت حرارت ظهر بپاخاست و خطبهاى ايراد كرد و شنوانيد و ندا كرد و رسانيد. سپس از همه آنها پرسيد: آيا رسانيدم؟ گفتند: آرى به خدا قسم. عرض كرد: خدايا شاهد باش. سپس پرسيد: آيا من نسبت به مؤمنين از خودشان صاحب اختيارتر نبودهام؟ گفتند: آرى. پس دست على عليه السلام را گرفت و فرمود: هر كس من صاحب اختيار او بودهام اين على صاحب اختيار اوست. خدايا دوست بدار هر كس او را دوست بدارد و دشمن بدار هر كس او را دشمن بدارد، و يارى كن هر كس او را يارى كند و خوار كن هر كس او را خوار كند. ولى به آنچه خداوند درباره تو بر پيامبرش نازل كرد جز عده كمى ايمان نياوردند و اكثرشان جز زيانكارى براى خود زياد نكردند.[۳]
تحلیل اعتقادی آیه در دعا: چرا مؤمنین کماند؟
آیه ۴۰ سوره هود در این دعا از سوی برخی محققان به این صورت تفسیر شده است: این آیه در دعا در مورد ایمان مطرح شده و خبر از کمبودن مؤمنان به غدیر را داده است. با آن تبلیغ عظیم در غدیر، آیا احتمال میرفت حتی یک نفر مؤمن نباشد؟ پس چرا چنین شد که فقط عده کمی ایمان آوردند؟ این موضوع تعجبآوری نیست، در جایی که زحمات همه انبیاء علیهم السلام با انکار روبهرو میشد، رخدادن این اتفاق درباره غدیر هم طبیعی مینماید؛ چون مردم عموماً در پی هواهای خود حق را عمداً کنار میگذاشتند و با باطل همراه میشدند. در این قسمت، با اشاره به این آیه و آیه ۶۳ سوره هود این گذشته مکرر امتها درباره مسلمانان نیز بیان شده است.
در یک آیه سخن از کمی مؤمنان و در آیه دیگر زیانکاری اکثریت به میان آمده است: کمی مؤمنان با عبارت: «به آنچه خداوند درباره تو بر پیامبرش نازل کرد، جز عده کمی ایمان نیاوردند» و زیانکاری اکثریت با عبارت «اکثرشان جز زیان برای خود نیفزودند». این دو حقیقتی است که باید تحلیلکنندگان غدیر از آن غافل نباشند و بدانند کمی مؤمنان بر حقانیت غدیر ضرری نمیزند و این مخالفان غدیرند که به خود ضرر زدهاند.[۴]
پانویس
منابع
- عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله بحرانی اصفهانی، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی، قم: مؤسسة الإمام المهدی علیه السلام، ۱۳۸۲ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.