ابنحمزه طوسی
ابنحمزه طوسی (ابوجعفر محمد بن علی بن حمزه)، فقیه برجسته و نظریهپرداز امامی سده ششم هجری، مؤلف کتاب معروف «الوسیله الی نیل الفضیله» است که به عنوان «صاحب وسیله» شناخته میشود؛ او از پیروان مکتب شیخ طوسی بود و آثار فقهی و اجتهادیاش، مانند الوسیله، الواسطه و الرائع فی الشرائع، مرجعیت و اثرگذاری گستردهای در میان فقهای شیعه دارد و بنیانگذار بسیاری از فصلبندیهای فقهی در فقه امامیه است.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوجعفر محمد بن علی بن حمزه طوسی |
| سرشناسی | فقیه امامیه، صاحب کتاب وسیله |
| تولد | اواخر قرن پنجم یا اوایل قرن ششم هجری قمری |
| وفات | حدود نیمه دوم قرن ششم هجری قمری |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | از پیروان مکتب شیخ طوسی |
| تحصیلات | متون فقهی امامیه و روش اجتهادی شیخ طوسی |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | فقه، تدوین نظام و ساختار نگارش فقهی |
| علت شهرت | تألیف کتاب الوسیله الی نیل الفضیله و سایر آثار فقهی |
زندگینامه
محمد بن علی بن حمزه طوسی مشهور به ابنحمزه طوسی، فقیه برجسته امامی سده پنجم و ششم هجری قمری و نویسنده اثر مهم «الوسیله الی نیل الفضیله» است که به همین مناسبت او را «صاحب وسیله» نیز لقب دادهاند. ابنحمزه را از پیروان مکتب شیخ طوسی دانستهاند و مطالعات تطبیقی میان فتاوای او و آرای شیخ طوسی حاکی از پذیرش چارچوب فقهی رایج در آن مکتب است.[۱] با وجود فقدان اطلاعات دقیق از جزئیات زندگی، مشایخ و شاگردان ابنحمزه، شواهد پراکنده تاریخی نشان میدهند که در اواخر قرن پنجم و نیمه اول قرن ششم قمری میزیسته و کتاب «الوسیله» را در فاصله سالهای پس از وفات شیخ طوسی (۴۶۰ق) تا پیش از نگارش فهرست منتجبالدین (۵۸۴ق) تألیف کرده است.[۲]
ابنحمزه در تدوین آثار فقهی خود به وضوح از آثار فقهای معاصر و پیش از خود چون ابن براج و سلار دیلمی تأثیر پذیرفته، اما در مواردی نیز اجتهاد مستقل و نقد بر آرای اسلاف را نشان داده است.[۳] شیوه تقسیمبندی موضوعات فقهی در اثر مهم او، «الوسیله»، موجب سهولت آموزش و حفظ احکام شده و در نسلهای بعد مورد توجه محققان فقه قرار گرفته است.
تألیفات
تألیفات شاخص ابن حمزه عبارتند از:
- «الوسیله الی نیل الفضیله»
- «الواسطه»
- «الرائع فی الشرائع»
- «المعجزات»
- «مسائل فی الفقه»
- «الثاقب فی المناقب»
- «التعمیم»
- «التنبیه»
مسجد غدیر در کلام ابن حمزه[۴]
از زمان وقوع واقعه غدیر آنجا به عنوان مکانی متبرک در تاریخ ثبت شد، و چون بر سر راه حجاج بود هیچگاه از خاطرهها محو نشد. آنجا را به نام مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله نام نهادند و به زیارت آنجا آمدند. در کنار احیای مسجد غدیر از سوی معصومین علیهم السلام و اصحاب و علما، از جمله شیخ ابن حمزه متوفای ۵۶۰ ق تصریحاتی به همین صورت دارد که درباره نماز در مسجد غدیر در بخش «مسائل عملی غدیر» ذکر خواهیم کرد.[۵]
پانویس
- ↑ کشف المحجة، ص۱۲۷
- ↑ فهرست اسماءِ علماءِ الشیعه، ص۱۶۴
- ↑ بین المهذب، ج۱، ص۱۹–۲۵ و الوسیلة، ص۷۲–۷۶، در احکام آبها و اَسئار
- ↑ چهارده قرن با غدیر: ۲۱۲. غدیر کجاست؟: ص ۳۲.
- ↑ بحار الانوار: ج ۸ قدیم ص ۲۲۵ و ج ۳۷ ص ۲۰۱ و ج ۵۲ ص ۵ ح ۴ و ج ۱۰۰ ص ۲۲۵. اثبات الهداة: ج ۲ ص ۱۷ ح ۶۷، ص ۲۱ ح ۸۷، ص ۱۹۹ ح ۱۰۰۴. معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹. مصباح المتهجد: ص ۷۰۹. الوسیلة (ابن حمزه): ص ۱۹۶. الغیبة (شیخ طوسی): ص ۱۵۵. الدروس: ص ۱۵۶. مزارات اهل البیت علیهم السلام و تاریخها (سید جلالی): ص ۴۲. مفتاح الجنات (سید محسن امین): ج ۲ ص ۳۶. معالم مکة و المدینة بین الماضی و الحاضر (شیخ یوسف رغد العاملی): ص ۲۵۳.