ابن غالیه

یحیی بن سعید بن علی حَنْبلی، معروف به ابن غالیه، در قطیفا که در غرب بغداد واقع است، سکونت داشته و به دلیل اعتماد زیاد، یکی از شهود مورد قبول در محاکم بوده است. ابن غالیه روایتگر مناظره بین فخر اسماعیل بن علی حنبلی و مرد حنبلی است که در کتاب های کلامی به آن اشاره شده است.

مناظره ابن‏ غاليه در مورد غدير

همان گونه كه در موضوعات مختلف دينى مناظره و مباحثه صورت گرفته، در موضوع غدیر نيز چندين مناظره رخ داده، كه يكى از آنها داستان ابن‏ غاليه و فقیه حنبلی در زیارت عید غدیر است:

ابن‏ ابی ‏الحدید در شرح «نهج البلاغه» مى‏ گويد: يحيى بن سعيد بن على حنبلى كه معروف به ابن‏ غاليه است، و در قطيفا كه در جانب غرب بغداد است سكنى دارد.

از كثرت وثوق و اعتماد، او يكى از شهودى است كه شهادت او نزد قاضى محكمه مسموع است. وى براى من گفت:

من در نزد فخر اسماعیل بن علی حنبلی فقيه معروف به غلام ابن المثنى حاضر بودم، و فخر اسماعيل از پيشوايان حنبلی ها در بغداد بود و در فقه و مسائل خلاف يد طولايى داشت و تدريس علم منطق میكرد و مجلسى خوش و شيرين عبارت داشت. من او را ديده‏ ام و سخن او را شنيده ‏ام و در سنه ششصد و ده از دنيا رفت.

ابن‏ غاليه مى‏ گويد: ما روزى در نزد او به گفتگو مشغول بوديم كه يک نفر از حنبلى ‏ها وارد شد، و داستانى داشت به اين شرح:

بر عهده يكى از كوفيان طلبى داشت و رفته بود به كوفه تا دين خود را بگيرد. اتفاقاً رفتن او به کوفه مصادف شده بود با زیارت روز غدير، و اين مرد حنبلى در كوفه بود.

اين زيارت كه در روز هجدهم از ماه ذى ‏الحجه است، آن قدر از خلايق به مشهد و مرقد امیرالمؤمنین‏ علیه السلام گرد آمده بودند كه از حد شمارش بيرون بود.

ابن ‏غاليه مى‏ گويد: فَخر اسماعيل شروع كرد از احوال آن مرد پرسيدن، كه آيا مال تو وصول شد؟ و آيا مقدارى از آن مال در نزد بدهكار تو باقى مانده است؟ و آن مرد حنبلى جواب فخر را مى ‏داد.

تا اينكه آن مرد به فخر گفت: يا سيدى! اگر تو در روز غدير حضور داشتى، مشاهده مى كردى آنچه را كه از فضايح و گفتار شنيع و سبّ صحابه علنى با صداهاى بلند بدون هيچ مراقبه و هيچ ترسى، در كنار قبر على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام به وقوع مى‏ پيوندد!

فخر اسماعيل گفت: اين مردم كه سبّ مى‏ كنند چه گناهى دارند؟ سوگند به خدا، كسى آنها را بر سبّ جرأت نداد و اين باب را به روى آنان نگشود مگر صاحب همين قبر.

آن مرد گفت: صاحب اين قبر كيست؟!

فخر گفت: على ابن ابى ‏طالب ‏عليه السلام.

آن مرد گفت: يا سيدى! او است آن كسى كه اين سبّ را براى اين مردم سنت كرد و به آنها ياد داد و راه مردم را به آن گشود؟!

فخر گفت: آرى!

آن مرد گفت: يا سيدى! بنابراين اگر على ‏عليه السلام بر حق است پس چرا فلان و فلان را دوست داريم، و اگر باطل است پس چرا ما او را دوست داريم؟ در اينجا سزاوار اين است كه يا از او و يا از دو نفر ديگر تبرى بجوييم و بيزار شويم.

ابن ‏غاليه مى‏ گويد: آنچنان فقيه حنبلى فخر در جواب او درماند كه از مجلس به سرعت برخاست و نعل خود را پوشيد و گفت:

خدا لعنت كند اسماعيل را (فاعل بن فاعل) اگر جواب اين مسئله را بداند. و رفت و در اندرونش داخل شد. ما نيز برخاستيم و منصرف شديم.