ابورافع قبطی (مولی رسول الله صلی الله علیه و آله)

ابورافع، صحابی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، از قبطیان و آزادشده پیامبرصلی الله علیه وآله بود که به عنوان یکی از نخستین مسلمانان شناخته می‌شود. او از خاندان آل ابی‌رافع است که در تاریخ اسلام جایگاه ویژه‌ای دارند.

زندگی‌نامه

ابورافع در ابتدا برده عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبرصلی الله علیه وآله، بود. عباس او را به پیامبرصلی الله علیه وآله بخشید و زمانی که ابورافع خبر اسلام آوردن عباس را به پیامبرصلی الله علیه وآله داد، رسول اکرم صلی الله علیه وآله او را به مژدگانی این خبر آزاد کرد. درباره نام اصلی او اختلاف نظر وجود دارد، اما بیشتر منابع نام او را «اسلم» دانسته‌اند.

او پیش از هجرت پیامبرصلی الله علیه وآله به مدینه مسلمان شد و از جمله کسانی بود که برای فرار از آزار کفار قریش با جعفر بن ابی‌طالب علیه السلام به حبشه مهاجرت کرد. گفته شده که او زمانی اسلام آورد که مسلمانان هنوز به سمت مسجدالاقصی نماز می‌خواندند.

مشهور است که ابورافع تا جنگ بدر در مکه ماند و پس از آن به مدینه پیوست. در مدینه، پیامبر کنیز خود سلمی را به ازدواج او درآورد و عبیدالله فرزند آنان بود. ابورافع در تمامی جنگ‌های پیامبرصلی الله علیه وآله حضور داشت و از نزدیک‌ترین یاران و امین ایشان بود.

پس از وفات پیامبر صلی الله علیه وآله، ابورافع همراه امام علی علیه السلام شد و در دوران خلافت ایشان نیز نقش فعالی ایفا کرد. او در جنگ‌های امام علی علیه السلام شرکت داشت و زمانی که معاویه در شام و طلحه و زبیر در بصره با خلافت امام مخالفت کردند، ابورافع گفت که پیامبرصلی الله علیه وآله این واقعه را پیش‌بینی کرده بود و فرموده بود که علی علیه السلام بر حق است.

در ۸۵ سالگی، ابورافع زمین‌ها و خانه خود را در خیبر و مدینه فروخت و همراه امام علی علیه السلام به کوفه مهاجرت کرد. او خزانه‌دار بیت‌المال شد و دو پسرش عبیدالله و علی نیز دبیری امام را بر عهده گرفتند. او می‌گفت: «سپاس خدای را که به منزلتی دست یافتم که هیچ‌کس به آن نرسید؛ زیرا دو بیعت کردم: عقبه و رضوان؛ به سوی دو قبله نماز گزاردم؛ و سه بار هجرت کردم.»

ابورافع نخستین کسی است که کتابی فقهی نوشت. کتاب «السنن والاحکام والقضایا» شامل موضوعاتی چون نماز، روزه، حج، زکات و قضاوت است که در آن احادیثی از امام علی علیه السلام نقل شده است. مسلمانان، به ویژه شیعیان، او را از راویان ثقه می‌دانند.

در مورد تاریخ وفات ابورافع اختلاف نظر وجود دارد. برخی مرگ او را در زمان خلافت امام علی علیه السلام یا سال شهادت ایشان دانسته‌اند. اما بر اساس روایتی دیگر، او تا دوران امام حسن علیه السلام زنده بود و پس از بازگشت به مدینه زمین‌هایی از سوی امام حسن علیه السلام دریافت کرد.

روایت حدیث غدیر

یکی از صحابه که حدیث غدیر را نقل کرده ابورافع قبطی (مولی رسول الله صلی الله علیه و آله) است. ابن عقده در «حدیث الولایة» و ابوبکر جعابی در «نخب المناقب» و خوارزمی در مقتل، ابورافع قبطی را در شمار راویان حدیث غدیر از صحابه ذکر کرده‌اند.