اسعد بن زراره انصاری

اسعد بن زراره انصاری

اطلاعات فردی
نام کامل	ابوامامه اسعد بن زراره بن عدس بن عبید بن ثعلبه بن غنم بن مالک بن نجّار
سرشناسی	صحابی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، از نخستین مسلمانان مدینه، نقیب قبیله بنی نجار، نخستین پیش نماز و از سران انصار
وفات	حدود سال ۱ هجری قمری در مدینه
نحوه درگذشت	درگذشت بر اثر بیماری پوستی و گلو
محل دفن	قبرستان بقیع، مدینه
خویشان سرشناس	سعد بن معاذ (پسرخاله)
اطلاعات علمی
استادان	پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله
اطلاعات فرهنگی
زمینه فعالیت	تبلیغ اسلام در مدینه
علت شهرت	نخستین مسلمان مدینه، نقیب قبیله بنی نجار، از اولین بیعت‌کنندگان عقبه، نخستین مصلاگذار نماز جمعه مدینه

اسعد بن زراره، مشهور به ابوامامه، از بزرگان انصار و نخستین مسلمانان مدینه از قبیله خزرج بنی نجّار بود که در مکه با پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله ملاقات و مسلمان شد. او به عنوان نقیب بنی نجّار و از یاران وفادار پیامبرصلی الله علیه وآله، نقش مهمی در تبلیغ اسلام، بیعت‌های عقبه و برپایی نخستین نماز جمعه در مدینه داشت و پس از درگذشتش پیامبر صلی الله علیه وآله خود بر جنازه‌اش نماز خواند و او را در بقیع دفن کرد.

روایت حدیث غدیر

یکی از صحابه که حدیث غدیر را نقل کرده اسعد بن زراره انصاری است. ابن عقده در «حدیث الولایة» با سند خود و ابوسعید منصور سجستانی در «کتاب الولایة» با سند خود و شمس الدین جزری در «اسنی المطالب» و ابوبکر جعابی در «نخب المناقب» حدیث غدیر را از اسعد بن زراره روایت کرده‌اند.

حدیث من کنت مولاه فعلی مولاه

عن عبد اللَّه بن أسعد بن زرارة، عن ابیه، قال: قال رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و سلم: «من کنت مولاه فعلی مولاه، اوحی الی فی علی: أنه امیر المؤمنین، و سید المسلمین، و قائد الغر المحجلین‏»

عبدالله بن أسعد بن زراره از پدرش نقل کرده است که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «هر که من مولای او هستم، علی مولای اوست.» همچنین پیامبر فرمود: «به من وحی شده است که علی، امیر مؤمنان، سرور مسلمانان و پیشوای سفید رویان (شیعیان) است.».

الخطیب (محدث مشهور) در مورد مرگ اسعد بن زراره قبل از جنگ بدر بحثی نکرده است؛ زیرا اسعد این حدیث «من کنت مولاه فعلی مولاه» را نقل کرده است، نه حدیث غدیر خم. این نشانه آن است که پیامبر صلی الله علیه و آله این جمله را بارها پس از ورود به مدینه و شاید قبل از آن نیز فرموده بوده است و همان عبارت را در خطبه مفصل روز غدیر خم نیز تکرار کرده است. (طباطبایی)

جایگاه راوی

اسعد ابن زرارة ابن عدس بن عبید بن ثعلبة بن غنم بن مالک بن نجّار. کنیه‌اش ابو امامة است و مادرش سعاد یا فریعة دختر رافع بن معاویة بن عبید بن ابجر است. ابجر لقب خدرة بن عوف بن حارث بن خزرج است.

اسعد بن زراره پسر خالهٔ سعد بن معاذ است. اسعد بن زراره دارای سه دختر به نامهای حبیبة و کبشة و فریعة است که هر سه از بانوان مسلمان و بیعت‌کنندگانند و مادرشان عمیرة دختر سهل بن ثعلبة بن حارث بن زید بن ثعلبة بن غنم بن مالک بن نجار است. اسعد دارای پسر نبوده است و اعقاب او از همین دختران سه‌گانه اویند، ولی از برادرش سعد بن زراره نوادگان پسری باقی هستند.

واقدی از عبد الرحمن بن عبد العزیز، از خبیب بن عبد الرحمن بن خبیب بن یساف نقل می‌کند که می‌گفته است * اسعد بن زراره و ذکوان بن عبد قیس به مکه رفتند و به خانهٔ عتبة بن ربیعه وارد شدند و خبر پیامبر صلی الله علیه وآله را شنیدند و نزد ایشان رفتند. پیامبر صلی الله علیه وآله اسلام را برایشان عرضه فرمود و برای آن دو قرآن تلاوت فرمود و هر دو مسلمان شدند و بدون اینکه نزد عتبه برگردند همان دم عازم مدینه شدند. آن دو نخستین کسانی بودند که اسلام را به مدینه آوردند.

واقدی از عبد الملک بن محمد بن عبد الرحمن، از عمارة بن غزیّة نقل می‌کند که می‌گفته است * اسعد بن زراره نخستین مرد مدینه است که مسلمان شد، سپس شش‌تن با رسول خدا ملاقات کردند و مسلمان شدند که او هم از آن شش‌تن است. سال بعد دوازده تن با پیامبر در عقبه شرکت کردند و بیعت نمودند و سال سوم هفتاد تن از انصار با پیامبر ملاقات کردند و در شب عقبه بیعت نمودند و پیامبر از ایشان دوازده نقیب برگزیدند و اسعد یکی از نقیبان بود.

واقدی می‌گوید: اسعد بن زراره را از جمله هشت تنی هم نام برده‌اند که نخستین گروهی هستند که از انصار با پیامبر ملاقات کرده‌اند امّا موضوع شش‌تن در نظر ما ثابت‌ترین اقوال است که همان شش‌تن نخستین گروه انصارند که با پیامبر صلی الله علیه وآله ملاقات کردند و مسلمان شدند و پیش از ایشان کسی مسلمان نشده است.

عفان بن مسلم از حماد بن سلمه، از علی بن زید، از عبادة بن ولید بن عبادة بن صامت نقل می‌کند * در شب بیعت عقبه اسعد بن زراره که رحمت خدا بر او باد، دست پیامبر صلی الله علیه وآله را در دست گرفت و خطاب به انصار گفت: ای مردم آیا می‌دانید با محمد صلی الله علیه وآله با چه چیز بیعت می‌کنید؟ شما با او بیعت می‌کنید که در صورت لزوم با عرب و عجم و جن و انس همگان جنگ کنید. گفتند: ما با هرکس که او جنگ کند، جنگ می‌کنیم و با هرکس صلح کند، صلح خواهیم کرد. در این هنگام اسعد بن زراره گفت: ای رسول خدا شرطهای خود را به من بفرمای. فرمود: با من بیعت کنید و گواهی دهید پروردگاری جز خداوند نیست و من فرستادهٔ خداوندم، و نماز را به پا دارید و زکات را بپردازید و بشنوید و اطاعت کنید و با فرماندهان ستیز مکنید، و مرا از آنچه خود و خانواده‌تان را حفظ می‌کنید، حفظ کنید. گفتند:

آری همچنین است. در این هنگام یکی از انصار گفت: ای رسول خدا آنچه فرمودی برای تو خواهد بود، برای ما چیست؟ فرمود: نصرت و بهشت.

واقدی از معاذ بن محمد، از یحیی بن عبدالله بن عبد الرحمن بن سعد بن زراره نقل می‌کند که می‌گفته است از ام سعد دختر سعد بن ربیع که مادر خارجة بن زید بن ثابت است، شنیدم می‌گفت نوّار مادر زید بن ثابت برایم نقل کرد که * پیش از آمدن پیامبر صلی الله علیه وآله به مدینه خودش اسعد بن زراره را دیده است که با مردم نمازهای پنجگانه را می‌گزارده است و روزهای جمعه هم در مسجدی که آن را در زمین سهل و سهیل پسران رافع بن ابی عمرو بن عائذ بن ثعلبة بن غنم بن مالک بن نجّار ساخته بوده است، نماز جمعه می‌گزارده است. همو می‌گفته است که اکنون هم می‌بینم پیامبر صلی الله علیه وآله در آن زمین مسجد خود را ساخته است و نماز می‌گزارد. واقدی می‌گوید: مصعب بن عمیر عهده‌دار پیشنمازی بوده و با آنان نماز می‌گزارده است و روزهای جمعه هم به فرمان پیامبر صلی الله علیه وآله با ایشان نماز جمعه می‌گزارده است و چون به مکه آمد که همراه پیامبر هجرت کند، اسعد بن زراره عهده‌دار آن کار شد.

اسعد بن زراره و عمارة بن حزم و عوف بن عمراء همین‌که مسلمان شدند، بتهای بنی نجار را شکستند.

عبید الله بن موسی از اسرائیل، از منصور، از محمد بن عبد الرحمن بن سعد بن زرارهنقل می‌کند که می‌گفته است * اسعد بن زراره گرفتار بیماری گلو ذبحه شد، پیامبر صلی الله علیه وآله به خانه‌اش آمدند و فرمودند: خود را داغ کن که من در مورد تو خودم را سرزنش نمی‌کنم.

واقدی از ابراهیم بن محمد بن عبد الرحمن بن سعد بن زرارة، از یحیی بن عبدالله بن عبد الرحمن بن سعد بن زراره نقل می‌کند * اسعد بن زرارة در مورد دختران سه‌گانهٔ خود به رسول خدا وصیت کرد. نام آن سه کبشة و حبیبة و فارعه بود که به او فریعه هم می‌گفتند و آنان در زمرهٔ خانوادهٔ پیامبر صلی الله علیه وآله بودند و در خانه‌های همسران آن حضرت همراه ایشان آمدوشد می‌کردند.

عبدالله بن ادریس از محمد بن عمارة، از زینب دختر نبیط بن جابر که همسر انس بن مالک است نقل می‌کند که می‌گفته است * اسعد بن زراره دربارهٔ مادرم و دو خاله‌ام به پیامبر صلی الله علیه وآله وصیت کرد و به آن حضرت جعبهٔ کوچکی که در آن طلا و مروارید بود سپرد و آن حضرت پیرایه دختران او را از آن عنایت فرمود، و می‌گفته است که من برخی از آن زیور را در خانوادهٔ خود دیدم.

واقدی از معمر بن راشد، از زهری، از ابو امامة بن سهل بن حنیف که نوادهٔ دختری اسعد بن زراره است، نقل می‌کند که می‌گفته است * پیامبر صلی الله علیه وآله از اسعد که سالار نقیبان بود، عیادت فرمود و او گرفتار بیماری پوستی (احتمالاً آبله) بود. پیامبر فرمودند: چه بد شد که یهود خواهند گفت اگر می‌توانست این بیماری را از او دفع می‌کرد و حال‌آنکه من برای تو و خودم چنین اختیاری ندارم و نباید در مورد اسعد سرزنش کنند. آنگاه دستور فرمود او را داغ کنند و حلقه‌ای آهنی بر گلوی او نهادند، و چیزی نگذشت که اسعد بن زراره درگذشت.

واقدی از عبد الرحمن بن ابی رجال نقل می‌کند * اسعد بن زراره در ماه شوالی که نهمین ماه هجرت بود درگذشت و در آن حال مسجد پیامبر صلی الله علیه وآله را هنوز می‌ساختند و این پیش از جنگ بدر بود. بنی نجار پیش پیامبر آمدند و گفتند: نقیب ما درگذشت برای ما نقیبی تعیین فرمای. فرمود: من خود نقیب شمایم.

واقدی از ابراهیم بن محمد بن عبد الرحمن، از یحیی بن عبدالله بن عبد الرحمن، از قول افراد خانواده‌اش نقل می‌کرد که می‌گفته‌اند * چون پیامبر صلی الله علیه وآله از مرگ اسعد بن زراره آگاه شدند، آمدند و او را غسل دادند و در سه پارچه که یکی از آنها برد بود کفن کردند و بر او نماز گزاردند و دیده شد که پیامبر صلی الله علیه وآله جلو جنازهٔ او راه می‌روند و او را در گورستان بقیع به خاک سپردند.

واقدی از عبد الجبار بن عمارة، از عبدالله بن ابی بکر بن محمد بن عمرو بن حزم نقل می‌کند که می‌گفته است * نخستین کس که در گورستان بقیع دفن شده، اسعد بن زراره است.

واقدی می‌گوید: این گفتهٔ انصار است و مهاجران می‌گویند نخستین کس که در بقیع دفن شده است عثمان بن مظعون است.