اسعد بن محمود عجلی (ابوالفتح، اصفهانی واعظ)
ابوالفتوح عجلی، منتجبالدین اسعد بن محمود بن خلف اصفهانی (۵۱۵–۶۰۰ق)، فقیه و واعظ شافعی معروف به زهد، عبادت و پارسایی بود که مرجع فتوا در اصفهان محسوب میشد و آثار مهمی چون «الرساله الناصحه فی بیان آفات الوعظ» و «تتمه التتمه للابانه» دارد. وی از شاگردان و راویان حدیث و بزرگان حدیثی بود و مقبرهاش در بقعه امامزاده ابراهیم در گورستان طوقچی اصفهان قرار دارد.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | منتجبالدین اسعد بن محمود بن خلف بن احمد اصفهانی |
| سرشناسی | فقیه و واعظ شافعی |
| تولد | ۵۱۵ ق |
| وفات | ۶۰۰ ق |
| نحوه درگذشت | درگذشت در اصفهان |
| محل دفن | بقعه امامزاده ابراهیم، گورستان طوقچی اصفهان |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد بن عبدالباقی (ابن بطی), غانم بن احمد جلودی، ابوالقاسم اسماعیل بن محمد بن فضل |
| شاگردان | ابوالحسن علی بن محمد بن احمد قشیری، ضیاء مقدسی، نجمالدین حنبلی و دیگران |
| تحصیلات | علوم فقهی، حدیث، اصول، تفسیر در اصفهان و بغداد |
| مذهب | شافعی |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | فقه، حدیث، وعظ، تفسیر |
| علت شهرت | پارسا و عابد بودن، مرجعیت فتوا در اصفهان، تألیف آثار متعدد فقهی و حدیثی |
زندگینامه
ابوالفتوح عجلی، منتجبالدین اسعد بن محمود بن خلف بن احمد اصفهانی (۵۱۵–۶۰۰ق)، از فقها و وعاظ شیعی مذهب شافعی بود که به پارسایی، عبادت و زهد معروف بود. او از طریق روش ورّاقی زندگی خود را میگذراند، اما با این وجود مرجع فتوا در اصفهان بهشمار میرفت و آرای فقهی وی حتی در سایر مناطق نیز مورد توجه بود، به طوری که رافعی، فقیه نامدار شافعی، در زمان حیات یا بعد از وفات او در کتاب خود از وی نقل کرده است.
ابوالفتوح مدتی به وعظ پرداخت و سپس آن را ترک کرد و کتابی درباره آفات وعظ و نصیحت به واعظان نوشت. در سال ۵۵۷ق به بغداد سفر کرد و در آنجا از محمد بن عبدالباقی معروف به ابن بطی حدیث شنید. او صحیح بخاری را از غانم بن احمد جلودی، معرفه علوم حدیث حاکم نیشابوری را از ابوالقاسم اسماعیل بن محمد بن فضل، و المعجم الکبیر و المعجم الصغیر طبرانی را از فاطمه جوزدانی در اصفهان فراگرفت. همچنین از جمله مشایخ حدیث او ابوالفضل عبدالرحیم بن احمد بغدادی و قاسم بن فضل صیدلانی بودند. وی از زاهر بن طاهر شحامی، اسماعیل بن فضل بن اخشید و عبدالعزیز بن محمد آدمی نیز اجازه نقل حدیث داشت. برخی از شاگردان و راویان او عبارتند از ابوالحسن علی بن محمد بن احمد قشیری مغربی، ابونزار ربیعه بن حسن فقیه، ضیاء مقدسی، نجمالدین حنبلی، عمادالدین عبدالسلام بن محمود حنفی، شمسالدین عمر بن مظفر بن روزبهان، تاجالدین احمد بن محمود بن محمد نعمانی و عطاالله بن محمد بن خداداد خوزی. به احمد بن ابیالخیر و علی ابن بخاری نیز اجازة نقل حدیث داده است.
ابوالفتوح در اصفهان درگذشت و مقبره او از همان زمان زیارتگاه مردم شد. بر پایه گزارشهایی حتی در عهد صفویه نیز مردم اصفهان قبر او را به اشتباه به عنوان قبر ابوالفتوح رازی، مفسر شیعی، زیارت میکردند. هماکنون مقبره او در بقعه امامزاده ابراهیم در گورستان طوقچی اصفهان موجود است.[۱]
تألیفات
از آثار خطی ابوالفتوح نسخههایی در کتابخانهها موجود است که مهمترین آنها عبارتند از:
- «الرساله الناصحه فی بیان آفات الوعظ»؛
- «شرح الکلمات المشکله فی کتاب السامی فی الاسامی»؛
- «شرح ابهام الوجیز والبسیط»؛
- «الغنیه فی الفرائض الشافعیه، در علم مواریث»؛
- «نکت الفصول فی بیان الاصول»؛
- «ترجمه الایضاح عن اصول صناعة المساح ابومنصور عبدالقاهر بغدادی»
ابوالفتوح همچنین تألیف دیگری به نام تتمه التتمه للابانه داشته که اثر آن در دسترس نیست. کتاب الابانه در فقه شافعی از تألیفات عبدالرحمن ثورانی است و تتمه آن توسط عبدالرحمن بن مأمون شافعی معروف به متولی نوشته شده است. ابوالفتوح این اثر را در تکمیل آن نوشته و مفتیان اصفهان در فتوا به آن استناد میکردند.
روایت حدیث غدیر[۲]
یکی از علما و بزرگان اهل سنت که حدیث غدیر را نقل کرده اسعد بن محمود (ابی الفضائل) بن خلف عِجلی اصفهانی واعظ، ابوالفتح، منتجب الدین (م ۶۰۰ ق) است. نورالدین علی بن محمد معروف به ابن صبّاغ مالکی در «الفصول المهمّة فی معرفة الائمة» و نیز سَمهودی در «جواهر العقدین» حدیث غدیر را با نقل مختصر ماجرای غدیر از حافظ ابوالفتوح اسعد بن ابی فضائل بن خلف عِجلی در کتابش «الموجز فی فضائل الخلفاء الاربعة» به سند او نقل کردهاند.[۳] شمس الدین ذهبی و نیز یافعی و ابن قاضی شُهبه[۴] او را توثیق کرده و بسیار ستودهاند.
منابع