تفویض امور مردم به امام زمان
اَلا اِنَّهُ الْمُفَوَّضُ اِلَیْهِ.
آگاه باشید! اوست که همهٔ امور مردم به او واگذار شده است.
تفویض امور مردم به امام زمان روحی فداه از طرف خداوند
امور از طرف خداوند به او تفویض گردیده است، یعنی خداوند متعال او را برگزید تا خواستهاش را که همانا اجرای عدل است در سرتاسر عالم پیاده کند و چون حضرتش دارای مقام خلافت الهی است، پس اراده او اراده خدا و حکم او حکم خدا است البته باید دقت نمود تفویض امور به امام زمان روحی فداه به این معنی نیست که خداوند از خود سلب اختیار و قدرت نموده است آن چنانکه مفوضه در بحث جبر و تفویض عرضه داشتهاند و معتقدند که خداوند در کار مخلوق هیچ دخالتی ندارد.[۱]
تفویض معانی گوناگونی داشته و بالغ بر هفت معنا بر آن ذکر کردهاند. بحثهای گستردهای نیز در این زمینه شده است. ولی آنچه در اینجا لازم به یادآوری است این است که گروهی از قائلین به تفویض در میان مسلمانان، معتقدند خداوند، پیامبرa و ائمهb را آفرید و امر خلقت و رزق و مرگ و حیات سایر موجودات جهان را به آنها واگذار کرد. درباره این عقیده بهترین سخن همان است که مرحوم مجلسیu در «مرآه العقول» بیان کردهاند آنجا که میگویند: (این سخن دو تفسیر میتواند داشته باشد نخست اینکه: معصومینb این کارها را به قدرت و اراده خود انجام میدهند؛ و فاعل حقیقی این امورند. این کفر صریح است که ادله عقلی و نقلی بر بطلان آن دلالت دارد، هیچ عاقلی در کفر معتقدان به این عقیده شک نمیکند! دیگر اینکه: خداوند این امور را مقارن اراده آنها انجام میدهد، مانند شق القمر و زنده کردن مردگان و سایر معجزات انبیاءb اگر منظور این باشد چیزی برخلاف عقل نیست؛ ولی اخبار فراوانی که در کتاب «بحارالانوار» آوردهایم این موضوع را در غیر معجزات، ظاهراً بلکه صریحاً نفی میکند)[۲]
به این ترتیب احتمال دوم عقلاً محال نیست؛ ولی دلایل نقلی با آن موافقت نمیکند و بسیارند مواردی و اموری که عقلاً محال نیستند ولی شرعاً نفی شده است؛ مثلاً عدد پیامبران یا امامان. عقلاً ممکن بوده است که بیش از این باشد ولی از دلایل نقلی تعداد آنها را در حدی که نقل شده تعیین شده است. احتمال سومی نیز وجود دارد که خداوند قدرتی به پیامبر و امام میدهد که بتواند به اذن الهی، مردهای یا زنده یا بیمار غیرقابل علاجی را شفا دهد. بلکه ظاهر آیات قرآن در مورد حضرت مسیحg همین است و در مورد معصومینb نیز این امر کاملاً ممکن است ولی همانطور که در عبارت فوق آمده این مسئله در ادامه حدود و معجزات و کرامات است نه در مورد خلقت آسمان و زمین و تدبیر امور کائنات، چرا که قرآن با صراحت، خلقت و تدبیر و ربوبیت را در کل جهان منحصر به خدا میشمرد. البته از این نظر که انسان کامل هدف اصلی آفرینش است و معصومینb برترین انسانهای کاملند، میتوان گفت عالم هستی به خاطر آنها آفریده شده است یا به تعبیر دیگر علت غائی عالم هستی هستند.[۳]
[۱]. شرح و تفسیر خطبه پیامبرa در غدیر خم، ص ۴۲۲.
[۲]. مراة العقول، ج۳، ص ۴۳، با تلخیص.
[۳]. پیام قرآن، ج۳، ص ۳۴۰.