حسن بن على تميمى (ابوعلى، ابن مُذهِب واعظ)
الحسن بن علی بن محمد التمیمی، أبو علی، معروف به ابن المذهب، راوی مسند احمد بن حنبل و واعظ برجسته بغداد بود که در سال (۳۵۵ هـ) متولد و در سال (۴۴۴ هـ) درگذشت. او از شاگردان ابی سعید حسن بن جعفر و محمد بن اسحاق القطیعی بود و شاگردان متعددی داشت. گفته شده که سماعش غالباً صحیح بود اما در برخی بخشها دقت کافی نداشت و در علوم حدیث به عنوان فردی عالم و واعظ شناخته میشد.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | الحسن بن علی بن محمد التمیمی أبو علی |
| سرشناسی | محدث، واعظ، و راوی مسند احمد بن حنبل |
| تولد | ۳۵۵ هـ |
| وفات | ۴۴۴ هـ |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | أبی سعید الحسن بن جعفر بن محمد الحربی البغدادی السمسار، محمد بن إسحاق بن عیسی القطیعی الناقد أبی بکر |
| شاگردان | هبة الله بن محمد بن عبد الواحد بن أحمد الشیبانی، عبد الواحد بن أحمد بن الحسین أبی سعد الدسکری و… |
| مذهب | اهل سنت |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | علوم حدیث، وعظ و خطابه |
| علت شهرت | راوی مسند احمدبن حنبل، واعظ و عالم اهل بغداد، شناخته شده به ابن المذهب |
جایگاه علمی
حسن بن علی بن محمد التمیمی که به نام «ابن المذهب» معروف است، از چهرههای برجسته حدیث و وعظ در بغداد قرن چهارم هجری بود. وی در سال ۳۵۵ هـ به دنیا آمد و در ۴۴۴ هـ درگذشت.[۱] به عنوان راوی مسند احمدبن حنبل شناخته میشد و عمده روایتهایش از ابی بکر القطیعی بود. گرچه سماع او در بیشتر موارد صحیح بود اما در برخی قسمتها اشتباهاتی در اسناد یا متون گزارش شده است. او شاگردانی چون هبة الله بن محمد الشیبانی و عبدالواحد السلیطی داشت و خود شاگرد برخی از بزرگان حدیث بود. وی در بغداد به وعظ و تعلیم مشغول بود و به عنوان عالمی پرکار و واعظ شناخته میشد.[۲]
او در نقل حدیث دقت کامل نداشت و گاه روایاتی داشت که به دلیل ضعیف بودن سند یا متن آن، از اعتبار کامل برخوردار نبودند.[۳] ابن حجر عسقلانی درباره او گفته است که او و استادش ابن مالک از راویان متقن نبودند، اما باوجود این محدودیتها، جایگاه مهمی در تاریخ حدیث حفظ کرده است. همچنین او کتاب «الزهد» احمد بن حنبل را نقل کرده ولی نسخه اصلی آن را در اختیار نداشته و تنها نسخهای که از وی به جای مانده، خط خودش است.[۴]
این خصوصیات باعث شدهاند که وی در میان علما به عنوان فردی عالم، واعظ و راوی شناخته شود، اما انتقاداتی نیز نسبت به کیفیت روایاتش وجود دارد. وی در بغداد زیسته و به تعلیم و خطابه اشتغال داشته است و در سال ۴۴۴ هـ به عمر ۸۹ سالگی از دنیا رفت.
روایت حدیث غدیر[۵]
یکی از علما و بزرگان اهل سنت که حدیث غدیر را نقل کرده حسن بن علی تمیمی واعظ، ابوعلی، ابن مُذهِب (ت ۳۵۵ - م ۴۴۴ق) است. حموینی در «فرائد السمطین» حدیث غدیر را در احتجاج امیرالمومنین علیه السلام در رحبه کوفه از ابوعلی ابن مُذهِب نقل کرده است.[۶] خطیب بغدادی و ابن جوزی[۷]او را ستودهاند.