حيدرعلى فيض آبادى
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حیدر علی فیضآبادی بن محمد حسن بن محمد ذاکر بن عبدالقادر دهلوی |
| سرشناسی | نویسنده منتهی الکلام |
| تولد | دهه دوم یا سوم قرن ۱۳ هجری قمری، فیضآباد، اوده |
| وفات | ۱۲۹۹ هجری قمری، حیدرآباد دکن |
| محل دفن | حیدرآباد دکن |
| خویشان سرشناس | ابوالاسلام محمد اسحاق (فرزند) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | شاه عبدالعزیز محدث دهلوی، رشیدالدین خان دهلوی، و دیگران |
| تحصیلات | مدارس لکهنؤ و دهلی |
| مذهب | اهل سنت (حنفی) |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | علم کلام، تفسیر قرآن، مناظره |
| علت شهرت | تکمیل تفسیر فتح العزیز (۲۷ جلد)، نویسنده منتهی الکلام |
حیدر علی فیضآبادی از متکلمان، مفسران و مؤلفان اهل سنت در قرن سیزدهم هجری قمری بهشمار میرود. ایشان شاگرد سراجالهند شاه عبدالعزیز محدث دهلوی، معاصر و دوست صمیمی علامه فضل حق خیرآبادی، و پُرکارترین نویسنده هندی در مقام رد شیعیان بود. او در مسائل اختلافی نظیر امتناع نظیر، امکان کذب و سایر موضوعات نزاعی، بسیار کار کرده و مؤلف تفسیری جامع در ۲۷ جلد از قرآن کریم میباشد. اکثر آثار حیدر علی در جریان قیام ۱۸۵۷ میلادی از بین رفت و از آثار باقیمانده، امروزه تنها ۵ کتاب در دسترس عموم قرار دارد.
زندگینامه
حیدر علی فیضآبادی بن محمد حسن بن محمد ذاکر بن عبدالقادر دهلوی ثم فیضآبادی. متولد در شهر فیضآباد اوده واقع شده است. بر اساس برآوردهای تاریخی، ولادت ایشان در دهه دوم یا سوم قرن سیزدهم هجری قمری رخ داده است.[۱]
تحصیلات ابتدایی حیدر علی فیضآبادی در مدارس علمای شیعه لکهنؤ انجام پذیرفت. اساتید ایشان مرزا فتح علی، سید نجف علی و حکیم میر نواب بودند که هر سه از علمای شیعه بهشمار میرفتند. پس از کسب فیض از این اساتید، ایشان برای تکمیل علوم عالیه به شاهجهانآباد (دهلی) عزیمت نمودند. آن دوران، مدرسه سراجالهند شاه عبدالعزیز محدث دهلوی، بسیار مشهور بود. در دهلی، حیدر علی از رشیدالدین خان دهلوی، شاه رفیعالدین دهلوی و شاه عبدالعزیز محدث دهلوی بهره برد و مدتی در مدارس ایشان حضور یافتند.[۲]
در خاتمة چاپ کتاب «ازالة الغین عن بصارة العین»، برخی احوال ایشان چنین نگاشته شده است: «مدتی بدون واسطه از صحبت علامة دهلوی، حجت بریه، صاحب تحفة اثنا عشریة (شاه عبدالعزیز) بهرهمند گردید و امروز (۱۲۹۵ه) کسی که بدون واسطه از شاه صاحب استفاده نموده باشد، باقی نمانده است».
پس از اقامت در دهلی، مدتی در لکهنؤ ساکن شدند، سپس به بهوپال تشریف برد و سرانجام در ایالت حیدرآباد اقامت گزیدند. در آنجا، نواب مختارالملک مسئولیتهای قضایی و دادرسی را به ایشان واگذار نمود و تا پایان عمر در حیدرآباد ماندگار شدند.[۳]
حیدر علی در ۱۲۹۹ه در حیدرآباد از دنیا رفت و در همانجا به خاک سپرده شد.[۴]
تألیفات
حوزة تخصصی فیضآبادی، علم کلام و عقائد بوده و اکثر آثارش در این حوزه نگاشته شده است. از جمله آثار ایشان عبارتند از:
- «منتهی الکلام» نام دیگر آن «تنبیه اهل الخوض لاعتراضهم علی حدیث الحوض» است. در رد کتاب شیعی عالم سبحان علی، در ۱۲۵۰ه تألیف گردید.[۵]
- «ازالة الغین عن بصارة العین» کتابی در رد شیعه به زبان فارسی، در سه جلد حجیم. تنها جلد دوم در کتب خانة قادریّه بدایون موجود است.[۶]
- «الدائیة الحاطمة: در پاسخ به «استقصاء الافحام» شیعی تألیف شد.[۷]
- «صاعقه حسامیّه» نام کامل در رد «ضربة حیدریّه» شیعی، در زمان نصیرالدین حیدر در لکهنؤ، در چند مجلد.[۸]
- «صولت حیدریّه علی المجوس القدریّه» در پاسخ به رسالة شیعی مجتهدی، در دو مجلد حجیم.[۹]
- «نقض الرماح فی کبد النباح» در تردید کتاب شیعی مجتهدی، در دو جلد حجیم، نزدیک به ۱۲۹۵ه چاپ گردید.[۱۰]
- «ثبات الخلافة» در رد «ثمرة الخلافة» شیعی.[۱۱]
علاوة بر این، نام چند کتاب دیگر ذکر گردیده است:
- «مناسک حیدریّه مشهور به انوار بدریّه (اردو)»
- «نضارة العینیں عن شهادة الحسنین»
- «کاشف اللثام عن تدلیس المجتهد القمقام»
- «رساله در بیعت مرتضویّه»
روایت حدیث غدیر[۱۲]
یکی از علما و بزرگان اهل سنت که حدیث غدیر را نقل کرده حیدرعلی فیض آبادی است. مولوی حیدرعلی فیض آبادی در «منتهی الکلام» حدیث غدیر را از احمد نقل کرده است.[۱۳]
پانویس
- ↑ نزهة الخواطر، ج۷، ص۱۷۳
- ↑ ازالة الغین، خاتمة الطبع، ج۲، ص۱۲۸۵، مطبع ثمر هند لکهنؤ.
- ↑ نزهة الخواطر، ج۷، ص۱۷۳
- ↑ خزینة المخطوطات، ج۳، ص۱۹۸، مطبوعه ٹونک.
- ↑ ازالة الغین، خاتمۃ الطبع، ج۲، ص۱۲۸۵
- ↑ ازالة الغین، خاتمة الطبع، ج۲، ص۱۲۸۵
- ↑ خزینة المخطوطات، ج۳، ص۱۹۸
- ↑ نزهة الخواطر، ج۷، ص۱۷۳
- ↑ ازالة الغین، خاتمة الطبع، ج۲، ص۱۲۸۵
- ↑ ازالة الغین، خاتمة الطبع، ج۲، ص۱۲۸۵
- ↑ نزهة الخواطر، ج۷، ص۱۷۳
- ↑ چکیده عبقات الانوار (حدیث غدیر): ص ۲۹۵.
- ↑ منتهی الکلام: ص ۷۶.