سزاوارترین فرد نسبت به پیامبر
سزاوارترین فرد نسبت به پیامبر صلی الله علیه و آله در خطبه غدیر توسط پیامبر صلی الله علیه و آله امیرالمؤمنین علیه السلام دانسته شده است. گفته شده که این فقره از خطبه غدیر با تفاوت در الفاظ در برخی منابع اهل سنت آمده است
گفته شده که از این کلام برمیآید که برای دیگر اصحاب خاص هم کم و بیش در اسلام از لحاظ یارینمودن رسول خدا صلی الله علیه و آله حقی ثابت است؛ ولی حساب امیرالمؤمنین علیه السلام از حساب دیگران جداست و یاری او از لحاظ کمیت و کیفیت با دیگران قابل مقایسه نیست.
برخی شارحان خطبه غدیر علت تفاوت امیرالمؤمنین علیه السلام با سایر صحابه از نظر سزاواری را چنین تفسیر کردهاند: اخلاص امیرالمؤمنین علیه السلام در عمل و معرفت به خدا و رسول صلی الله علیه و آله و نصرت و یاری در تمام مراحل زندگی، حتی بعد از شهادت رسول خدا صلی الله علیه و آله، فقط به ایشان اختصاص دارد و نمیتوان دیگران را با او مقایسه نمود.
سزاواری امیرالمؤمنین علیه السلام نسبت به سایر صحابه
گفته شده که این فقره از خطبه غدیر با تفاوت در الفاظ در برخی منابع اهل سنت آمده است.[۱] شارحان خطبه غدیر درباره این فقره چنین گفتهاند: «اَحَق» افعل تفضیل از حق است؛ یعنی سزاوارتر به گرفتن امتیاز از خدا و رسول صلی الله علیه و آله.
از این کلام برمیآید که برای دیگر اصحاب خاص هم کم و بیش در اسلام از لحاظ یارینمودن رسول خدا صلی الله علیه و آله حقی ثابت است؛ از جمله کسانی چون حمزة بن عبدالمطلب علیه السلام، جعفر طیار، عبیدة بن حارث بن عبدالمطلب، زید بن حارثه که در راه ترویج دین و نصرت رسول خدا صلی الله علیه و آله از بذل جان مضایقه نکردند؛ ولی حساب امیرالمؤمنین علیه السلام از حساب دیگران جداست و یاری او از لحاظ کمیت و کیفیت با دیگران قابل مقایسه نیست.[۲]
علت تفاوت
برخی شارحان خطبه غدیر علت تفاوت امیرالمؤمنین علیه السلام با سایر صحابه از نظر سزاواری نزد پیامبر صلی الله علیه و آله را چنین تفسیر کردهاند: اخلاص امیرالمؤمنین علیه السلام در عمل و معرفت به خدا و رسول صلی الله علیه و آله و نصرت و یاری در تمام مراحل زندگی، حتی بعد از شهادت رسول خدا صلی الله علیه و آله، فقط به ایشان اختصاص دارد و نمیتوان دیگران را با او مقایسه نمود. بر اساس همین نکات است که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «وَ اَحَقُّکُمْ بی» تا حق دیگران هم نسبت به خدمتی که کردهاند محفوظ بماند.
توجه به اشارات فوق، امتیاز برجسته و منحصر به فرد متعلق به امیرالمؤمنین علیه السلام است، چه در دنیا و چه در آخرت. حال اگر رسول خدا صلی الله علیه و آله بخواهد برای خود جانشین تعیین کنند و فرض شودکه اختیار تعیین هم با حضرتش باشد عقلاً باید چه کسی را به جانشینی خود معین کنند؟ قطعاً گفته خواهد شد که امیرالمؤمنین علیه السلام انتخاب خواهد کرد.
بر همین اساس، خداوند متعال هم امیرالمؤمنین علیه السلام را معین فرمود؛ زیرا در روی زمین بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله کسی دلسوزتر و مهربانتر و آگاهتر و فداکارتر برای دین خدا از امیرالمؤمنین علیه السلام نبود. حتی میتوان ادعا نمود که مانند او هم کسی نبود تا کسی بخواهد میان آنان مقایسه کند.
پس، چون افضلیت امیرالمؤمنین علیه السلام از جمیع جهات مسلم بود، به این مقام سزاوارتر از دیگران بود؛ بنابراین مقصود از احقبودن امیرالمؤمنین علیه السلام بالاترین درجهٔ خدمت او به پیامبر صلی الله علیه و آله است، نه اینکه امیرالمؤمنین علیه السلام بر خدا و رسول و اسلام حقی داشته باشد.[۳]
پانویس
منابع
- جواهر المطالب فی مناقب الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام؛ محمد بن احمد دمشقی باعونی شافعی، تحقیق: محمدباقر محمودی، قم: مجمع إحیای فرهنگ اسلامی، ۱۴۱۵ق.
- خصائص أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب رضی الله عنه، احمد بن علی نسائی، تحقیق: دانی بن منیر آل زهوی، بیروت: المکتبة العصریة، ۱۴۲۴ق.
- شرح خطبه غدیر؛ محمدرضا شریفی، اصفهان: انتشارات نورالحیات، ۱۴۴۶ق.
- فضائل الصحابة؛ احمد بن محمد حنبل، تحقیق وصیالله بن محمد عباس، قاهره: دار ابن الجوزی، ۱۴۳۰ق.
- المستدرک علی الصحیحین فی الحدیث؛ محمد بن علی حاکم نیشابوری، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۱ق.
- المعجم الکبیر؛ سلیمان بن احمد طبرانی، تحقیق: حمدی سلفی، قاهره: مکتبة ابن تیمیة، بیتا.