سعید بن زید قرشی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سعید بن زید بن عمرو بن نفیل عبدالعزّی بن ریاح بن عبدالله بن قرط بن رزاح بن عدی بن کعب بن العدوی |
| سرشناسی | صحابه پیامبر صلی الله علیه وآله و پسر عموی عمر بن خطاب |
| تولد | مکه، حجاز |
| وفات | حدود۴۹ ق در مدینه، حجاز |
| محل دفن | بقیع، مدینه |
| خویشان سرشناس | پسر عموی عمر بن خطاب، همسر فاطمه بنت خطاب (خواهر عمر) |
| اطلاعات علمی | |
| مذهب | اهل سنت |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | راوی حدیث |
| علت شهرت | اولین والی دمشق پس از فتح |
سعید بن زید بن عمرو بن نفیل، یکی از نخستین مسلمانان و صحابه پیامبرصلی الله علیه وآله، در همه جنگهای اسلام به جز بدر شرکت داشت و پس از فتح دمشق توسط عمر بن خطاب به عنوان اولین والی اسلامی آن شهر منصوب شد. او پسر عموی عمر بن خطاب و از راویان حدیث بود و در مدینه درگذشت و قبرش نیز در آنجا واقع است.
جایگاه راوی
سعید بن زید بن عمرو بن نفیل، صحابه پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و از نخستین مسلمانان بهشمار میرود که زندگی و مبارزاتش در تاریخ اسلام جایگاه ویژهای دارد. او از خاندان عدوی قریش بود و نسبش به نفیل، جدّ اعلای خود و عمر بن خطاب، میرسید. خانواده سعید دارای ارتباط و پیوندهای نزدیک با خاندان عمر بن خطاب بود؛ همسرش فاطمه، خواهر عمر، و خواهرش عاتکه نیز همسر عمر بود که بعد از فوت عبدالله بن ابیبکر، شوهر عاتکه، با عمر ازدواج کرد.[۱] سعید بن زید در مکه متولد شد و دوران کودکی و نوجوانیش را در آنجا گذراند. او همزمان با آغاز دعوت پیامبر به اسلام، از جمله کسانی بود که به صورت مخفیانه به دین اسلام گرایش یافت و به همراه همسرش فاطمه در هنگامی که اسلام هنوز در انزوا بود، ایمان آورد.[۲]
در جنگ بدر سعید حضور نداشت؛ دلیل آن این بود که او در آن زمان به همراه طلحة بن عبیدالله در شام بود و به دلیل مأموریتی که پیامبر به آنها داده بود، نتوانستند به موقع به جنگ برسند.[۳] اما پس از ورود به مدینه، ارتباط نزدیکی با پیامبر و دیگر صحابه پیدا کرد و با طلحه عقد اخوت بست.[۴] در غزوهها و جنگهای پیامبر مشارکت فعال داشت و حتی در جنگ غابة فرمانده سواران بود. او همچنین در فتح حلب و دیگر عملیاتهای نظامی مهم شرکت داشت و نقشی مؤثر ایفا نمود.[۵]
پس از شهادت پیامبرصلی الله علیه وآله، سعید با ابوبکر بیعت کرد و همراه با دیگر مهاجران، از وفاداران به خلافت اولیه بود.[۶] او در جنگ یرموک و محاصره دمشق حضور یافت و پس از فتح دمشق، توسط عمر بن خطاب به عنوان نخستین والی اسلامی این شهر منصوب گردید. همچنین در زمان عمر، سعید به مدت طولانی در کنار وی بود و در دفن عمر شرکت کرد.[۷]
سعید بن زید همچنین یکی از راویان حدیث پیامبر صلی الله علیه وآله بود و نزدیک به پنجاه حدیث از آن حضرت نقل کرده است.[۸] در مسائل سیاسی نیز فعال بود؛ او مشورتهای فراوانی با ابوبکر داشت[۹] و در کنار طلحه و دیگر صحابه به بیعت با امام علی علیه السلام پس از واقعه قتل عثمان پیوست.[۱۰] همچنین سخنانش درباره قتل عثمان، نشاندهنده تأیید نسبی این رویداد از سوی او بود.[۱۱]
او پس از شهادت امام علی علیه السلام بیشتر به زندگی عادی بازگشت، اما در اشعار خود، معاویه و یزید را هجو کرد و آنان را به شدت مورد انتقاد قرار داد. سعید بنا بر برخی منابع، در مدینه وفات کرد و آرامگاه او نیز در همانجا است. گفته شده که مغیره بن شعبه، والی کوفه در زمان معاویه، بر جنازه او نماز خواند.[۱۲]
روایت حدیث غدیر[۱۳]
طبق منابع اهل تسنن او یکی از عشره مبشّره است که ابن مغازلی در «المناقب» آنها را از جمله یکصد تن راویان حدیث غدیر به طُرُق خود بهشمار آورده است.[۱۴]
پانویس
- ↑ الأعلام زرکلی، خیر الدین ج: ۳ص ۹۴
- ↑ الاستیعاب فی معرفه الاصحاب ج ۳ ص ۹۸۷
- ↑ تاریخ الاسلام ذهبی، شمس الدین ج۲ ص۱۲۴
- ↑ عیون الأثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر ج۱ ص۲۳۰
- ↑ المغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ص۴۱۴.
- ↑ تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۴، ص۱۳۳۴.
- ↑ المغازی، ج۲، ص۳۷۰
- ↑ طبقات ناصری (تاریخ ایران و اسلام) سراج جوزجانی، منهاج الدین ج۱ ص۹۱
- ↑ المغازی، ج۲، ص۷۱۶.
- ↑ المغازی، ج۳، ص۲۳.
- ↑ تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۶، ص۲۲۴۳–۲۲۴۴.
- ↑ الطبقات الکبری ابن سعد کاتب الواقدی ج۶ ص۹۲
- ↑ چکیده عبقات الانوار (حدیث غدیر): ص ۱۴۹.
- ↑ دانشنامه غدیر، ج ۱۱، ص ۲۹۸.