ابن مغازلی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوالحسن علی بن محمد بن طیب جُلابی |
| تولد | حدود قرن۴ ه |
| وفات | ۴۸۳ ه |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | احمد بن محمد بن عبدالوهاب بن طاوان و ابوبکر سمسار واسطی |
| تالیفات | مناقب الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام |
| تحصیلات | واسط_ عراق |
| مذهب | شافعی |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | مورخ و محدث |
ابن مغازلی، ابوالحسن علی بن محمد بن طیب جُلابی، مورخ و محدث مشهور اهل سنت از شهر واسط عراق بود. او در سال ۴۸۳ قمری درگذشت. ابن مغازلی به عنوان یکی از بزرگترین محدثان[۱] و اعاظم معتمدین شناخته می‌شود.[۲] او از خاندانی بود که به «جُلابی» معروف بودند، اما به دلیل سکونت اجدادش در محله «مغازلیان» واسط، به «ابن مغازلی» شهرت یافت.
جایگاه علمی[۳]
ابن مغازلی از علمای اوائل سده چهارم هجری بود و به عنوان یک فقیه شافعی شناخته شده است، اگرچه برخی او را مالکی نیز معرفی کرده‌اند. او به خطابت در واسط نیز مشغول بود و از این رو به عنوان خطیب نیز شناخته می‌شود. ابن مغازلی از اساتیدی چون احمد بن محمد بن عبدالوهاب بن طاوان و ابوبکر سمسار واسطی بهره برد.
از ابن مغازلی آثار مهمی در دسترس است، از جمله مناقب الإمام علی بن أبی طالب که به مناقب ابن مغازلی نیز معروف است. این کتاب به فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب و اهل بیت او می‌پردازد و از منابع شیعه و اهل سنت استفاده کرده است. این اثر در بین عالمان شیعه و سنی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است.
ابن مغازلی از بزرگان محدثان به‌شمار می‌رود[۴] و بسیاری از بزرگان علم حدیث از او روایات نقل کرده‌اند. از جمله کسانی که از ابن مغازلی نقل کرده‌اند، می‌توان به شهاب‌الدین احمد بن حجر مکّی در کتاب صواعق محرقه اشاره کرد.[۵] همچنین، نورالدین علی سمهودی در جواهر العقدین از او نقل کرده است.[۶]
روایت حدیث غدیر[۷][۸]
یکی از علما و بزرگان اهل سنت که حدیث غدیر را نقل کرده علی بن محمد بن محمد بن طیّب جُلاّبی، ابوالحسن، ابن مَغازِلی (م ۴۳۸ ق) است. ابن مغازلی در شانزده مورد از کتاب مناقبش حدیث غدیر را با اسناد مخلتفِ خود و نیز عبارات و جریان‌های متعدد روایت کرده است[۹]؛ از جمله:با بیان نسبتاً مفصل ماجرای غدیر، در ماجرای احتجاج امیرالمؤمنین علیه السلام در رحبه کوفه یا در مسجد یا بدون ذکر مکان آن، یا بدون اشاره به ماجرای خاصی، در بیان روزه روز غدیر توسط ابوهریره، در ماجرای شکایت شخصی از امیرالمؤمنین علیه السلام در جنگ.[۱۰]
ابن مغازلی همچنین در کتابش اقرار کرده که حدیث غدیر را نزدیک به صد تن - که عَشَره مُبَشَّره نیز از آنان هستند - روایت کرده‌اند.[۱۱][۱۲]
سمعانی و زَبیدی و محمد بن عبدالله حضرمی:[۱۳] او را توثیق کرده و در علم حدیث ستوده‌اند. او از ابوالحسن علی بن عبدالصمد هاشمی، ابوبکر احمد بن محمد خطیب، ابوالحسن احمد بن مظفّر عطّار و دیگران حدیث شنیده است.
پسر ابن مغازلی در واسط و ابوالقاسم علی بن طرّاد (وزیر بغداد) از او روایت کرده‌اند. ابن مغازلی احادیث کتاب مناقب را از راویان ثقه و معتبر نقل و جمع کرده است.
نقل احتجاج امیرالمؤمنین علیه السلام در رحبه کوفه[۱۴]
از ادله دلالت حدیث غدیر بر امامت و خلافت این است که امیرالمؤمنین علیه السلام در رحبه کوفه حدیث «مَن کُنتُ مَولاهُ فَعَلیٌّ مَولاهُ» را مطرح کرده و از شاهدان حاضر در مجلس از صحابه که در غدیر حاضر بودند طلب شهادت کرد.
این ماجرا را شماری از بزرگان اهل سنت نقل کرده‌اند. از جمله علی بن محمد بن خطیب جُلاّبی، ابوالحسن، ابن مَغازلی است. وی در مناقب خود با اسنادش حدیث مناشده را از عُمَیرة بن سعد روایت کرده است. سپس می‌گوید:
ابوالقاسم فضل بن محمد گوید: این حدیث صحیحی است که از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است.
حدیث غدیر خم را نزدیک به صد نفر - که عشره مُبَشَّره هم از شمار آنان اند - روایت کرده‌اند.
حدیث غدیر حدیث ثابتی است که هیچ عیب و اشکالی در آن نمی‌شناسم. علی علیه السلام در این فضیلت یکتاست و هیچ‌کس در آن همتا و شریک او نیست.[۱۵]
نقل نزول آیه اکمال در غدیر[۱۶]
یکی از وجوه دلالت حدیث غدیر بر امامت امیرالمؤمنین علیه السلام نزول آیه «اَلْیَوْمَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمْ الاِسْلامَ دیناً»[۱۷] در رویداد غدیر است.
در کنار شیعه، شماری از بزرگان اهل سنت و مشاهیر اعیان علمای آنان نزول آیه اکمال در روز غدیر خم را نقل کرده‌اند. از جمله علی بن محمد بن خطیب جُلاّبی، ابوالحسن، ابن مَغازلی است.
وی در کتاب مناقب خود خبر نزول آیه اکمال در روز غدیر خم را همراه با روزه روز غدیر به سند خود از ابوهریره نقل کرده است.[۱۸]
پانویس
- ↑ سمعانی عبدالکریم بن محمد. الأنساب. ج 2، دار الکتب العلمیة، 1419، ص 169.
- ↑ صفدی خلیل بن ایبک. الوافی بالوفیات. ج 22، دار النشر فرانز شتاینر، 1381، ص 133.
- ↑ عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار؛ ج1؛ ص23
- ↑ خطیب بغدادی احمد بن علی. تاریخ بغداد. ج 19، دار الکتب العلمیة، 1417، ص 49
- ↑ صواعق محرقة الآیة السادسة من الایات الواردة فی أهل البیت 119
- ↑ عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار، ج1، ص: 25
- ↑ چکیده عبقات الانوار (حدیث غدیر): ص ۳۴، ۲۶۱.
- ↑ «حدیث غدیر بروایت ابن مغازلی شافعی» اما روایت ابو الحسن علی بن محمد الجلابی المعروف بابن المغازلی: پس در کتاب «مناقب علی بن أبی طالب علیه السلام» تصنیف او مذکور است: [حدثنا أبو الحسن محمد بن أحمد بن عمارة العطار فی سنة ثمانی عشر و ثلاثمائة [3] قال: حدثنا الحسین بن علی بن الاسود العجلی، قال: حدثنا محمد بن الصلت، قال: حدثنا شریک عن داود هو ابن یزید الاودی، عن أبیه، عن أبی هریرة، قال: سمعت رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و سلم، یقول: «من کنت مولاه، فعلی مولاه اللَّهمّ وال من والاه، و عاد من عاداه»] عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار؛ ج6؛ ص303
- ↑ حافظ ابن مغازلی شافعی در «المناقب» از ابی طالب، محمّد بن احمد بن عثمان، از ابی عیسی حافظ روایت نموده که او روایت را می‌رساند به حبّه عرنی و او داستان روز غدیر و استشهاد علی علیه السّلام را بدان با سوگند دادن ذکر می‌نماید، تا آنجا که گوید: پس دوازده تن از اهل بدر برخاستند که از جمله آنها، زید بن ارقم بود، و گفتند: ما گواهی می‌دهیم که شنیدیم رسول خدا صلی اللّه علیه و آله در روز غدیر خم می‌فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه .. بشرح حدیث ترجمه الغدیر؛ ج2؛ ص17،
- ↑ مناقب علی بن ابی طالب علیه السلام: ص ۱۶–۲۷.
- ↑ مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام: ص ۱۶، ۲۷.
- ↑ رضوانی، علی‌اصغر، نگرشی نو به غدیر، صفحه: ۲۳۶،
- ↑ الانساب: «جُلاّبی». تاج العروس: ج ۱ ص ۱۸۶. المیزان القاسط فی ترجمة مورّخ الواسط: ص ۱۹، از طبقات حضرمی.
- ↑ چکیده عبقات الانوار (حدیث غدیر): ص ۵۲۴.
- ↑ مناقب علی بن ابی طالب علیه السلام (ابن مَغازلی): ص ۲۷.
- ↑ چکیده عبقات الانوار (حدیث غدیر): ص ۴۶۳.
- ↑ مائده / ۳.
- ↑ مناقب علی بن ابی طالب علیه السلام (ابن مغازلی): ص ۱۸.