شمایل نگاری پیامبر در برخی از نگاره های دوره صفویه با موضوع غدیر خم

چکیده مقاله:

به تصویر کشیدن رویدادهای مهم تاریخی و مذهبی و روایات قرآنی از دیرباز مورد توجه نقاشان و نگارگران بوده است. هنرمندان در طول تاریخ به منظور نشر و ترویج اعتقادات اسلامی و با هدف جاودانه کردن این عقاید، به شمایل نگاری پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) در صحنه های مختلف تاریخی پرداخته اند.

در دوره صفویه آثار نگارگری با موضوع غدیر بیشتر مشاهده می شود. در این دوره نگاره هایی با این مضمون در کتبی مانند فال نامه، آثارالباقیه، احسن الکبار، روضه الصفا و غیره وجود دارد. هدف این مقاله بررسی بصری شمایل پیامبر(صلی الله علیه وآله) در برخی از نگاره های دوره صفویه با موضوع غدیر خم به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای می باشد.

این پژوهش در پی پاسخگویی به این سوال بوده است: شمایل نگاری حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) در نگاره هایی با موضوع غدیر در دوره صفویه دارای چه ویژگی های بصری می باشد؟ در شش نگاره ای که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند، به جز یک مورد، در دیگر نگاره ها چهره پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) با روبندی سفید به تصویر درآمده است.

در تمامی این نگاره ها هاله نور و یا شعله هایی که زبانه می کشند بر گرد سر مبارکشان مشاهده می شود. در برخی از این نگاره ها، هنرمند سعی داشته با جزئیات و نمادهایی که در تصاویر استفاده می کند، به نوعی راوی تصویری روایتی باشد که در تاریخ اسلام دارای اهمیت است.

نگارگر ایرانی علاوه بر اینکه با استفاده از عناصر نمادین در تلاش بوده تا جایگاه پیامبر(صلی الله علیه وآله) را در تصاویر به بیننده متذکر شود، تلاش کرده تا با استفاده از عناصر تصویر، بر نکته هایی از این روایات که در تصویر بدان پرداخته است تاکید کند. تنوع در حالات و حرکات بدن و رنگ ها در این تصاویر قابل ملاحظه است.

منبع

  ششمین کنفرانس بین المللی مطالعات میان رشته علوم انسانی و اسلامی ایران، سال ۱۴۰۰.