مدح امیرالمؤمنین علیه السلام در قرآن
مدح امیرالمؤمنین علیه السلام در قرآن مطلبی است که پیامبر صلی الله علیه و آله در خطبه غدیر به آن اشاره کرده که آیه مدحی در قرآن نازل نشده مگر اینکه درباره امیرالمؤمنین علیه السلام است. این مطلب در بسیاری از منابع اهل سنت آمده است.
برخی شارحان خطبه غدیر در ذیل این عبارت از خطبه غدیر گفتهاند که هر آیهای در مدح انسان در قرآن نازل شده، مقصود از انسان فرد اکمل انسانی است و او امیرالمؤمنین علیه السلام است.
در تفسیر دیگری گفته شده که آیات مدح در قرآن چه درباره پرهیزکاران باشد و چه درباره مؤمنان و چه درباره مجاهدان باشد در واقع مدح امیرالمؤمنین علیه السلام است؛ زیرا او امیر مؤمنان و امام مجاهدان و مولای پرهیزکاران است.
مدحهای قرآن مدح امیرالمؤمنین علیه السلام هستند
برخی شارحان خطبه غدیر در ذیل عبارت «وَ لا نَزَلَتْ آیَةُ مَدْحٍ فِی الْقُرآنِ اِلّا فیهِ» از خطبه گفتهاند که این عبارت در منابع اهل سنت آمده است؛ منابعی چون فضائل الصحابه،[۱] المعجم الکبیر،[۲] الشریعة،[۳] حلیة الاولیاء،[۴] کفایة الطالب،[۵] مجمع الزوائد،[۶] توضیح الدلائل،[۷] الصواعق المحرقة[۸] و شواهد التنزیل.[۹]
برخی شارحان خطبه غدیر در ذیل این عبارت از خطبه غدیر گفتهاند که هر آیهای در مدح انسان در قرآن نازل شده، مقصود از انسان فرد اکمل انسانی است و او امیرالمؤمنین علیه السلام است.
در تفسیر دیگری گفته شده که آیات مدح در قرآن چه درباره پرهیزکاران باشد و چه درباره مؤمنان و چه درباره مجاهدان باشد در واقع مدح امیرالمؤمنین علیه السلام است؛ زیرا او امیر مؤمنان و امام مجاهدان و مولای پرهیزکاران است.
برای نمونه این آیه 
وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا…؛ کسانی را که در راه ما مجاهدت کنند، به راههای خویش هدایتشان میکنیم
(عنکبوت:۶۹) که در مدح مجاهدان است مصداق کامل آن امیرالمؤمنین علیه السلام است.
نمونه دیگر آیه إِنَّ اللَّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ؛ خداوند از مؤمنان جانها و مالهایشان را خرید تا بهشت از آن آنان باشد (توبه:۱۱۱) است که ناظر به امیرالمؤمنین علیه السلام است.
بر این اساس، امیرالمؤمنین علیه السلام برگزیده خلق خدا بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله است و تمام صفات حسنه در آن حضرت جمع است؛ صفاتی همچون علم، شجاعت، سخاوت، تقوا، عدالت و…
همچنین، آیات وارده بر سبیل مدح به اعتبار اتصاف انسان به یکی از صفات کمالیه است. پس سزاوار است مقصود اصلی امیرالمؤمنین علیه السلام باشد؛ چون آن جامع صفات کمال است و اگر خداوند انسان را با عنوان عدالت یا سخاوت و… بستاید یا درباره نفس این صفات بر سبیل مدح و ثناگویی آیهای نازل کند، مصداق اکمل آن امیرالمؤمنین علیه السلام است.[۱۰]
آیات مدح در قرآن: موقعیت تاریخی، تحلیل اعتقادی
برخی محققان درباره جمله پیامبر صلی الله علیه و آله در مورد تفسیر آیات مدح به امیرالمؤمنین علیه السلام در خطبه غدیر معتقدند که هیچ آیه مدحی در قرآن نازل نشده مگر درباره او. از نظر آنان، این کلام رسول اللَّه صلی الله علیه و آله از دو بُعد قابل بررسی است:
- موقعیت تاریخی: پس از بلندکردن امیرالمؤمنین علیه السلام و معرفی آن حضرت توسط پیامبر صلی الله علیه و آله، در ادامه معرفی کامل او جملاتی بر زبان پیامبر صلی الله علیه و آله جاری بود که از جمله تفسیر موارد «مدح» در سراسر قرآن را بیان فرمود.
- تحلیل اعتقادی: با توجه به اینکه خداوند در قرآن از جوانب مختلفی بندگانش را مورد ستایش و مدح قرار داده، مدح و ثنای الهی بر بندهای بهمعنای برگزیدن او و ظهور کمالات قابل ستایش از اوست. پیامبر صلی الله علیه و آله در این قسمت، زیبایی مطلق را به امیرالمؤمنین علیه السلام میدهد که سزاوار همهگونه ستایش خدایی است.[۱۱]
پانویس
- ↑ فضائل الصحابة، ج۲، ص۸۱۳، ح۱۱۱۴.
- ↑ المعجم الکبیر، ج۱۱، ص۲۱۱، ح۱۱۶۸۷.
- ↑ الشریعة، ج۳، ص۱۹۷، ح۱۵۴۸.
- ↑ حلیة الاولیاء، ج۱، ص۶۴.
- ↑ کفایة الطالب، ص۱۳۹–۱۴۰.
- ↑ مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۱۲.
- ↑ فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل علی ترجیح الفضائل، ص۱۶۴.
- ↑ الصواعق المحرقة، ص۱۵۵.
- ↑ شواهد التنزیل، ج۱، ص۳۰، ح۱۳؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۶۴، ح۷۰؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۶۸، ح۷۸؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۸۰، ح۸۱.
- ↑ شرح خطبه غدیر، ج۳، ص۴۲۵.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۲–۲۳.
منابع
- حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء؛ احمد بن عبدالله ابونعیم اصفهانی، تحقیق: کمال یوسف حوت، قاهره: دار أم القری، بیتا.
- شرح خطبه غدیر؛ محمدرضا شریفی، اصفهان: انتشارات نورالحیات، ۱۴۴۶ق.
- الشریعة؛ محمد بن حسین آجری، تحقیق: ولید بن محمد نبیه سیف النصر، بیجا: مؤسسة قرطبة، ۱۴۱۷ق.
- شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فی الآیات النازلة فی أهل البیت صلوات الله و سلامه علیهم؛ عبیدالله بن عبدالله حسکانی، تحقیق: محمدباقر حسکانی، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۱ق.
- الصواعق المحرقة فی الرد علی أهل البدع و الزندقة؛ احمد بن محمد (ابن حجر هیتمی)، تهران: بینا، بیتا.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- فضائل الصحابة؛ احمد بن محمد حنبل، تحقیق وصیالله بن محمد عباس، قاهره: دار ابن الجوزی، ۱۴۳۰ق.
- فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل علی ترجیح الفضائل؛ احمد بن محمد ایجی، تحقیق: حسین حسنی بیرجندی، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، ۱۴۲۸ق.
- کفایة الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب علیه السلام؛ محمد بن یوسف گنجی شافعی، تحقیق: محمدهادی امینی، تهران: دار إحیاء تراث أهل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۴ق.
- مجمع الزوائد و منبع الفوائد؛ علی بن ابوبکر هیثمی، بیروت: دار الکتاب العربی، بیتا.