معرفت
معرفتِ غدير[۱]
از امام رضا علیه السلام روايت شده است كه فرمود: لو عرف الناس فضل هذا اليوم بحقيقته لصافحتهم الملائكة فى كل يوم عشر مرّات[۲]: اگر مردم عظمت (و جايگاه والاى) اين روز (غدير) را به معناى واقعى آن بشناسند، (چنان منزلتى خواهند يافت كه) فرشتگان روزى ده بار با آنان مصافحه خواهند كرد.
اميرالمؤمنين عليه السلام فرموده است: ...إنا لأمراء الكلام[۳]: به يقين ما اميران و فرمانروايان (عرصه) سخن هستيم. اين سخن اميرالمؤمنين عليه السلام از آن رو نقل شد تا همگان بدانند كه حضرات معصومين عليهم السلام در انتخاب واژه و جمله بسيار دقيق بوده و هرگز به گزاف سخن نمى گويند. بنابراين، بايد در هر نكته و سخن از آن بزرگواران به دقت تأمل كرد.
نكته اى كه در جمله «لو عرف الناس» امام رضا علیه السلام بايسته دقت است، جنبه ادبى آن است كه معناى سخن امام عليه السلام را به خوبى براى همگان روشن مى كند، و آن كلمه "لو" (اگر) است، چرا كه اين كلمه در مواردى به كار مى رود كه تعليق به محال مى كند.
معناى اين سخن اين است كه غدیرشناسی به معناى واقعى آن از سوى عامه مردم، شبيه به محال است. البته منظور امام عليه السلام معرفت و شناخت كامل عظمت غدير است، نه معرفت نسبى كه افراد به حسب حال و توانمندى خويش از آن برخوردارند.
البته اين نسبى بودن همه جا و در هر چيز موضوعيت دارد، مانند آيه اى كه مى فرمايد: «انزل من السماء ماءاً فسالت اودية بقدرها...»[۴]: از آسمان، آبى فرو فرستاد پس رودخانه هايى به اندازه گنجايش خودشان روان شدند.
نقل فضائل اميرالمؤمنين عليه السلام با معرفت[۵]
از جمله نكاتى كه پيامبر صلى الله عليه و آله در خطبه غدير در مورد فضائل اميرالمؤمنين عليه السلام بيان داشتند اينكه فرمودند:
فضائل على بن ابى طالب عليه السلام - كه خداوند در قرآن نازل كرده - بيش از آن است كه من همه را يكجا بشمارم، پس هر كس از فضايل او به شما خبر داد و معرفت آن را داشت از او بپذيريد.
پيداست كه قيد «با معرفت» متضمن نكته مهمى است، و آن اينكه اگر كسى اهل معرفت در باب مناقب اهل بیت علیهم السلام نباشد ممكن است دقت كافى و توجه لازم در معناى احاديث نكند و در نتيجه معنايى نامناسب با عظمت ايشان از آن بفهمد.
از طرف ديگر نبايد بدون در نظر گرفتن ظرفيت افراد و شرائط زمانى و مكانى و سطح فكرهاى مختلف مردم هر فضيلتى در هر جمعى گفته شود. بنابراين بصیرت و معرفتِ لازم در اين باره بسيار مهم است.