نماز و زکات و امر به معروف در خطبه غدیر

علت برای تعبیر به کلمه اُجَدِّدُ الْقَوْلَ آن است که کلام حضرت در فراز پیشین، مربوط به نماز و زکات بود تا آنجا که فرمود: «اقیمواالصلوة و اتوا الزکوة کما امرکم الله عزوجل» و چون در فراز مورد بحث ما هم از نماز و زکات نام برده شده است؛ لذا می‌فرماید: اَلا وَ اِنّى اُجَدِّدُ الْقَوْلَ که این تأکید و تجدید قول در مورد نماز و زکات دلیل بر اهمیت این دو فریضه است.

در این فصل از کلام آن حضرت به دو واجب دیگر هم اشاره شده است: امر به معروف و نهی از منکر ، چنانکه فرمود: وَ أْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ که این تذکر بعد از نماز و زکات بر عظمت امر به معروف و نهی از منکر دلالت دارد و تردیدی نیست که اسلام روی این مسئله تأکید کرده است.

حال باید دید که معروف چیست و منکر کدام است؟ کلمه معروف اسم مفعول است از «عَرَفَ، یَعرِفُ» و اسم فاعل آن عارف است و منکر اسم مفعول از باب «اَکَرَ، یُنکِرُ، انکاراً» و اسم فاعل آن «منکر» - به کسر کاف – است که به معنای انکار کننده است. پس معروف و منکر یعنی شناخته شده و انکار کرده شده و در اصطلاح هر کدام یا قول يا عملی که در عقل و شرع نیکو باشد معروف و هر قول و فعلی که در عقل و شرع زشت و ناپسند و در نتیجه مورد انکار باشد منکر است.[۱]

قرآن در این مورد می‌فرماید:

1. كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتابِ لَكانَ خَيْراً لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَ أَكْثَرُهُمُ الْفاسِقُون‏؛[۲]

شما بهترين امتى هستيد كه براى مردم پديدار شده‏ايد: به كار پسنديده فرمان مى‏دهيد، و از كار ناپسند بازمى‏داريد، و به خدا ايمان داريد. و اگر اهل كتاب ايمان آورده بودند قطعاً برايشان بهتر بود؛ برخى از آنان مؤمنند و[لى‏] بيشترشان نافرمانند.

2. يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ أُولئِكَ مِنَ الصَّالِحين‏[۳] ؛

به خدا و روز قيامت ايمان دارند؛ و به كار پسنديده فرمان مى‏دهند و از كار ناپسند بازمى‏دارند؛ و در كارهاى نيك شتاب مى‏كنند، و آنان از شايستگان هستند.

پانویس

  1. شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در غدیرخم، ص 460.
  2. آل عمران / 110.
  3. آل عمران / 114.