خطبه غدیریه امام علی علیه السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

خطبه غدیریه امام علی علیه السلام (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۶ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۰۵

۸۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۶ اوت ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

Modir

دیوان‌سالاران، developer، مدیران رابط کاربری، مدیران

۲۱٬۸۲۰

ویرایش

@@ خط ۳۵: / خط ۳۵: @@
 ==== ۲) نگاهی گذرا به مفاد خطبه به عنوان سند جهانی اسلام ====
-امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) در یکی از روزهای جمعه که مصادف با روز عید غدیر بوده است، خطبه ای ایراد می کند که با حمد و ثنای الهی و با کلمات و جملاتی پر معنا و شهادت به وحدانیت ذات اقدس اله و بیان برخی از صفات ثبوتیه و سلبیه او، شروع می شود، و پس از تشریح اهمیت نبوت و رسالت، و بیان این که گواهی به نبوت، قرین اعتراف به لاهوتیت خداست، به بیان مسئله امامت و مقام امامان (علیه السلام) می پردازد و درباره جایگاه واقعی ائمه، خلقت و نشأت وجودی آنها و دیگر ویژگی هایشان سخن می گوید.در ادامه به نقش پراهمیت خود می پردازد و در کنار حجت ظاهر، شاهدی دیگر را بر حقانیّت خود مطرح می فرماید. پس از آن، اهمیت روز جمعه و عید غدیر را خاطر نشان می سازد و فلسفه روز جمعه و اعمال مستحب آن را بیان می نماید. آنگاه به ارتباط توحید، نبوت و ولایت و دین با یکدیگر اشارت می کند و آثار و ثمرات معرفی ولیّ، در واقعه غدیر را به تفصیل بیان کرده و با تعابیری بلند به تفسیر آن می پردازد. پس از آن نصایح و پندهای ارزشمندی می دهد و با استناد به آیات قرآن مردم را به اطاعت خدا و رعایت تقوا و دوری از گناه تشویق می نماید. سپس در بیان معنای استکبار، استکبار را سرپیچی از پیروی کسی که می بایست اطاعت شود می داند و به تفسیر «طریق»، «صراط» و «سبیل اللّه» می پردازد و می فرماید: صراط منم، سبیل اللّه منم، نورالانوار منم و… .در پایان خطبه بار دیگر مردم را به اخلاق فردی، اجتماعی، مالی و… سفارش می کند و استحباب روزه روز غدیر و پاداش بس عظیم آن را یادآور می شود.گوینده این سخنان کسی است که همه ملل اسلام به علم، فضل، کمال، مقام والا و عدالت و تقوایش اعتراف دارند؛ از این روی جای دارد همگان به این خطبه به عنوان «سند جهانی اسلام» بنگرند و بدان احتجاج کنند، و به برکت آن، شبهه های اعتقادی خود را رفع کنند و مرزبندی های ساختگی میان فرقه ها را بردارند، پیوند وثیق میان توحید، نبوت، رسالت و امامت را درک کنند و براساس آن عقاید، احکام و معارف را از باب حکمت و علم نبی دریافت دارند.
+امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) در یکی از روزهای جمعه که مصادف با روز عید غدیر بوده است، خطبه ای ایراد می کند که با حمد و ثنای الهی و با کلمات و جملاتی پر معنا و شهادت به وحدانیت ذات اقدس اله و بیان برخی از صفات ثبوتیه و سلبیه او، شروع می شود، و پس از تشریح اهمیت نبوت و رسالت، و بیان این که گواهی به نبوت، قرین اعتراف به لاهوتیت خداست، به بیان مسئله امامت و مقام امامان (علیه السلام) می پردازد و درباره جایگاه واقعی ائمه، خلقت و نشأت وجودی آنها و دیگر ویژگی هایشان سخن می گوید
+در ادامه به نقش پراهمیت خود می پردازد و در کنار حجت ظاهر، شاهدی دیگر را بر حقانیّت خود مطرح می فرماید.
+پس از آن، اهمیت روز جمعه و عید غدیر را خاطر نشان می سازد و فلسفه روز جمعه و اعمال مستحب آن را بیان می نماید. آنگاه به ارتباط توحید، نبوت و ولایت و دین با یکدیگر اشارت می کند و آثار و ثمرات معرفی ولیّ، در واقعه غدیر را به تفصیل بیان کرده و با تعابیری بلند به تفسیر آن می پردازد. پس از آن نصایح و پندهای ارزشمندی می دهد و با استناد به آیات قرآن مردم را به اطاعت خدا و رعایت تقوا و دوری از گناه تشویق می نماید.
+سپس در بیان معنای استکبار، استکبار را سرپیچی از پیروی کسی که می بایست اطاعت شود می داند و به تفسیر «طریق»، «صراط» و «سبیل اللّه» می پردازد و می فرماید: صراط منم، سبیل اللّه منم، نورالانوار منم و… .در پایان خطبه بار دیگر مردم را به اخلاق فردی، اجتماعی، مالی و… سفارش می کند و استحباب روزه روز غدیر و پاداش بس عظیم آن را یادآور می شود.
+گوینده این سخنان کسی است که همه ملل اسلام به علم، فضل، کمال، مقام والا و عدالت و تقوایش اعتراف دارند؛ از این روی جای دارد همگان به این خطبه به عنوان «سند جهانی اسلام» بنگرند و بدان احتجاج کنند، و به برکت آن، شبهه های اعتقادی خود را رفع کنند و مرزبندی های ساختگی میان فرقه ها را بردارند، پیوند وثیق میان توحید، نبوت، رسالت و امامت را درک کنند و براساس آن عقاید، احکام و معارف را از باب حکمت و علم نبی دریافت دارند.
 ==== ۳) خطبه غدیریه در منابع روایی ====
@@ خط ۴۵: / خط ۵۳: @@
 ===== الف: منابعی که همه خطبه را نقل کرده اند =====
-* ۱. اقبال الاعمال: رضی الدین ابوالقاسم علی بن موسی بن طاووس (متوفای۶۶۴)، تمام این خطبه را در کتاب «اقبال الاعمال» نقل کرده است، یادآوری می کنیم ابن طاووس این روایت را به سند خود از شیخ طوسی و با همان سند شیخ با اندک تفاوتی در بعضی از کلمات نقل می کند.<ref>اقبال الاعمال، ص۴۶۱</ref>
+* '''۱. اقبال الاعمال:''' رضی الدین ابوالقاسم علی بن موسی بن طاووس (متوفای۶۶۴)، تمام این خطبه را در کتاب «اقبال الاعمال» نقل کرده است، یادآوری می کنیم ابن طاووس این روایت را به سند خود از شیخ طوسی و با همان سند شیخ با اندک تفاوتی در بعضی از کلمات نقل می کند.<ref>اقبال الاعمال، ص۴۶۱</ref>
-* ۲. مصباح کفعمی: شیخ تقی الدین ابراهیم بن علی ابن الحسن … الکفعمی (متوفای۹۰۵)، این خطبه را از «مصباح المتهجد»، در کتاب خود به نام «جنة الامان الواقیة وجنة الایمان الباقیة» معروف به «مصباح کفعمی» با کمی تفاوت آورده است. <ref>.. مصباح کفعمی، ص۶۹۵</ref>
+* '''۲. مصباح کفعمی:''' شیخ تقی الدین ابراهیم بن علی ابن الحسن … الکفعمی (متوفای۹۰۵)، این خطبه را از «مصباح المتهجد»، در کتاب خود به نام «جنة الامان الواقیة وجنة الایمان الباقیة» معروف به «مصباح کفعمی» با کمی تفاوت آورده است. <ref>.. مصباح کفعمی، ص۶۹۵</ref>
-* ۳.بحارالانوار: علامه ملا محمّد باقر مجلسی، این خطبه را از «مصباح الزائر»، تألیف سید ابن طاووس، صاحب «اقبال الاعمال»، و به طور کامل در «بحارالانوار» نقل کرده است، لکن با نسخه «مصباح المتهجد» اندکی تفاوت دارد.<ref>.. بحارالانوار، ج۹۷،ص۱۱۲</ref>
+* '''۳.بحارالانوار:''' علامه ملا محمّد باقر مجلسی، این خطبه را از «مصباح الزائر»، تألیف سید ابن طاووس، صاحب «اقبال الاعمال»، و به طور کامل در «بحارالانوار» نقل کرده است، لکن با نسخه «مصباح المتهجد» اندکی تفاوت دارد.<ref>.. بحارالانوار، ج۹۷،ص۱۱۲</ref>
-* ۴. مصباح الزائر: از آنجاکه علامه مجلسی این خطبه را از «مصباح الزائر» نقل می کند بی شک این کتاب نیز از جمله منابعی است که خطبه را به طور کامل ذکر کرده است، ولی باید توجه داشت که چون مؤلف «اقبال الاعمال»، «مصباح الزائر» یک نفر است و کتاب اخیر اولین تألیف سید ابن طاووس است، ممکن است این دانشمند آنچه را که در «اقبال الاعمال»، نقل کرده است همان باشد که در «مصباح المتهجد» بیان داشته است.
+* '''۴. مصباح الزائر:''' از آنجاکه علامه مجلسی این خطبه را از «مصباح الزائر» نقل می کند بی شک این کتاب نیز از جمله منابعی است که خطبه را به طور کامل ذکر کرده است، ولی باید توجه داشت که چون مؤلف «اقبال الاعمال»، «مصباح الزائر» یک نفر است و کتاب اخیر اولین تألیف سید ابن طاووس است، ممکن است این دانشمند آنچه را که در «اقبال الاعمال»، نقل کرده است همان باشد که در «مصباح المتهجد» بیان داشته است.
-* ۵. مسند الامام الرضا (علیه السلام): مؤلف این اثر، متن کامل خطبه را از کتاب «مصباح المتهجد» نقل کرده است. <ref>.. مسند الامام الرضا (علیه السلام)، عزیز اللّه عطاردی، ج۲، ص۱۱</ref>
+* '''۵. مسند الامام الرضا (علیه السلام):''' مؤلف این اثر، متن کامل خطبه را از کتاب «مصباح المتهجد» نقل کرده است. <ref>.. مسند الامام الرضا (علیه السلام)، عزیز اللّه عطاردی، ج۲، ص۱۱</ref>
 ===== ب: منابعی که تنها به نقل پاره هایی از خطبه بسنده کرده اند =====
-* ۱. مناقب ابن شهر آشوب: رشید الدین محمّد بن علی بن شهر آشوب مازندرانی (متوفای588)، بخش کمی از این خطبه را در کتاب خود به نام «مناقب آل ابی طالب» نقل کرده است.<ref>. مناقب ابن شهر آشوب، ج ۳،ص۴۳</ref>
+* '''۱. مناقب ابن شهر آشوب:''' رشید الدین محمّد بن علی بن شهر آشوب مازندرانی (متوفای588)، بخش کمی از این خطبه را در کتاب خود به نام «مناقب آل ابی طالب» نقل کرده است.<ref>. مناقب ابن شهر آشوب، ج ۳،ص۴۳</ref>
-* ۲. وسائل الشیعه: شیخ حر عاملی بخشهایی از این روایت را که در ارتباط با استحباب روزه عید غدیر است از کتاب «مصباح المتهجد»، در کتاب الصوم «وسائل الشیعه» با ذکر سند نقل کرده است.<ref>..وسائل الشیعه، کتاب الصوم، باب الصوم المندوب (ب۴۱) ح۱۱</ref>
+* '''۲. وسائل الشیعه:''' شیخ حر عاملی بخشهایی از این روایت را که در ارتباط با استحباب روزه عید غدیر است از کتاب «مصباح المتهجد»، در کتاب الصوم «وسائل الشیعه» با ذکر سند نقل کرده است.<ref>..وسائل الشیعه، کتاب الصوم، باب الصوم المندوب (ب۴۱) ح۱۱</ref>
-* ۳. تفسیر نورالثقلین: محدث مفسر عبدعلی حویزی، پاره هایی از این خطبه که در اهمیت عقل و خرد و کارایی آن است و مشتمل بر آیه شریفه «لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ...»<ref>انفال، ۴۲</ref> است، ذیل همین آیه، و بخشی دیگر را به مناسبت آیه «لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوَافِرِ...»<ref>ممتحنه، ۱۰</ref>را در جای دیگر آورده است.<ref>.. تفسیر نورالثقلین، ج۲، ص۱۶۰ و ج۵، ص۳۰۵</ref>
+* '''۳. تفسیر نورالثقلین:''' محدث مفسر عبدعلی حویزی، پاره هایی از این خطبه که در اهمیت عقل و خرد و کارایی آن است و مشتمل بر آیه شریفه «لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ...»<ref>انفال، ۴۲</ref> است، ذیل همین آیه، و بخشی دیگر را به مناسبت آیه «لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوَافِرِ...»<ref>ممتحنه، ۱۰</ref>را در جای دیگر آورده است.<ref>.. تفسیر نورالثقلین، ج۲، ص۱۶۰ و ج۵، ص۳۰۵</ref>
-* ۴. جامع احادیث الشیعه: در این مجموعه که زیر نظر آیة اللّه العظمی بروجردی، تدوین گردیده است، به مناسبت استحباب روزه در روز هجدهم ذو الحجه، بخشی از خطبه را که مربوط به روزه و صدقه است،نقل شده است.<ref>.. جامع احادیث الشیعة، ج ۱۱،ص۶۶۶</ref>
+* '''۴. جامع احادیث الشیعه:''' در این مجموعه که زیر نظر آیة اللّه العظمی بروجردی، تدوین گردیده است، به مناسبت استحباب روزه در روز هجدهم ذو الحجه، بخشی از خطبه را که مربوط به روزه و صدقه است،نقل شده است.<ref>.. جامع احادیث الشیعة، ج ۱۱،ص۶۶۶</ref>
-* ۵. الغدیر: علامه امینی در کتاب «الغدیر» به ذکر بخش هایی از این خطبه که مشتمل بر واژه «عید» است به مناسبت «عید الغدیر العترة» پرداخته است.<ref>.. الغدیر فی الکتاب والسنّة والأدب، ج۱، ص۲۸۴و ۲۸۷</ref>علامه امینی اگرچه خود تصریح نمی کند که خطبه را از کدام منبع نقل کرده است، ولی از قراین و شواهد و بویژه از پاورقی کتاب بخوبی معلوم می شود که آن را از «مصباح المتهجد» نقل کرده است.
+* '''۵. الغدیر:''' علامه امینی در کتاب «الغدیر» به ذکر بخش هایی از این خطبه که مشتمل بر واژه «عید» است به مناسبت «عید الغدیر العترة» پرداخته است.<ref>.. الغدیر فی الکتاب والسنّة والأدب، ج۱، ص۲۸۴و ۲۸۷</ref>علامه امینی اگرچه خود تصریح نمی کند که خطبه را از کدام منبع نقل کرده است، ولی از قراین و شواهد و بویژه از پاورقی کتاب بخوبی معلوم می شود که آن را از «مصباح المتهجد» نقل کرده است.
 ==== ۴) پژوهشی در سند خطبه ====
@@ خط ۷۵: / خط ۸۳: @@
 * مهمل، روایتی است که برخی از رجال سند آن در کتابهای رجالی ذکر نشده باشد و یا اگر ذکر شده وصفی از آن نشده باشد. <ref>ر.ک: مقباس الهدایة، ص۷۰؛ درایة الحدیث، شانه چی، ص۸۸؛ کلیات فی علم الرجال، جعفر سبحانی، ص۱۲۲</ref>
-* ارباب رجال درباره رجال سند این روایت به جز «هارون بن موسی» که مدح و توثیق شده و با تعابیری چون، وجه، ثقه، معتمد، جلیل القدر، عظیم المنزلة وعدیم النظیر یاد شده است،<ref>.. ر.ک: رجال النجاشی، ج ۲،ص۴۰۷؛ جامع الرواة، ج ۲،ص ۳۰۸؛معجم الرجال، ج۱۹،ص۲۳۵</ref> از دیگران ذکری به میان نیاورده اند و وصفی چه مدح و چه ذم و قدح درباره آنها نگفته اند. مراجعه به جوامع رجالی و سخن علامه نمازی شاهرودی گواه بر این گفته است. وی تصریح دارد که علمای رجال از علی بن احمد، سعید بن هارون و فیاض بن محمّد طوسی سخنی به میان نیاورده اند. <ref>.. ر. ک: مستدرک علم رجال الحدیث،ج۵، ص۲۹۱؛ ج۴،ص۸۵ و ج۶،ص۳۲۸</ref> بنابراین، روایت مهمل است اما این باعث آن نمی شود که دست از روایت شسته و بدان توجهی نکنیم، چرا که میان دانشمندان علم رجال و درایت گفتار یکسان و هماهنگی وجود ندارد، و اتفاق و اجماعی بر میزان اعتبار روایت مهمل در بین نیست و در این باره دست کم سه نظریه وجود دارد.
+* ارباب رجال درباره رجال سند این روایت به جز «هارون بن موسی» که مدح و توثیق شده و با تعابیری چون، وجه، ثقه، معتمد، جلیل القدر، عظیم المنزلة وعدیم النظیر یاد شده است،<ref>.. ر.ک: رجال النجاشی، ج ۲،ص۴۰۷؛ جامع الرواة، ج ۲،ص ۳۰۸؛معجم الرجال، ج۱۹،ص۲۳۵</ref> از دیگران ذکری به میان نیاورده اند و وصفی چه مدح و چه ذم و قدح درباره آنها نگفته اند.
+* مراجعه به جوامع رجالی و سخن علامه نمازی شاهرودی گواه بر این گفته است. وی تصریح دارد که علمای رجال از علی بن احمد، سعید بن هارون و فیاض بن محمّد طوسی سخنی به میان نیاورده اند. <ref>.. ر. ک: مستدرک علم رجال الحدیث،ج۵، ص۲۹۱؛ ج۴،ص۸۵ و ج۶،ص۳۲۸</ref> بنابراین، روایت مهمل است اما این باعث آن نمی شود که دست از روایت شسته و بدان توجهی نکنیم، چرا که میان دانشمندان علم رجال و درایت گفتار یکسان و هماهنگی وجود ندارد، و اتفاق و اجماعی بر میزان اعتبار روایت مهمل در بین نیست و در این باره دست کم سه نظریه وجود دارد.
 ====== آراء دانشمندان درباره روایت مهمل ======
@@ خط ۹۲: / خط ۱۰۱: @@
 در این بخش به پاره های از خطبه غدیریه که درباره معرفی روز غدیر و بیان عظمت و شکوه آن است، اشارت می شود.
-۱-روز غدیر، عید بزرگ:
+'''۱-روز غدیر، عید بزرگ:'''
 «ان اللّه جمع لکم معشر المؤمنین، فی هذا الیوم عیدین عظمین کبیرین». آن گونه که پیش از این نیز یادآوری شد، هنگامی که امام (علیه السلام) این خطبه را ایراد فرمود، روز غدیر مصادف با روز جمعه بوده است، به همین دلیل تعبیر به «عیدین» کرده و هر دو را به عظمت و بزرگی یاد کرده است. این خود بهترین دلیل بر «تعیّد» روز هجدهم ذو الحجة و برگزاری مراسم جشن و سرور و بزرگداشت آن است.
@@ خط ۱۰۶: / خط ۱۱۵: @@
 نویسنده «الغدیر»، از برخی بزرگان از دانشمندان اسلام چون ابو ریحان بیرونی، ابن طلحه شافعی و ابن خلکان نقل می کند که از این روز با نام «عید» یاد کرده اند.<ref>.. الغدیر، ج۱، ص۲۶۷ و ۲۶۸</ref>
-۲-روز بیان اراده خدا و روز بلاغ:
+'''۲-روز بیان اراده خدا و روز بلاغ:'''
 «فانزل اللّه علی نبیه فی یوم الدوح ما بیّن به عن ارادته فی خلصائه وذوی اجتبائه وامره بالبلاغ...». «واژه دوح»، جمع «دوحه» به معنای درختان بزرگ و تنومند است،<ref>. ر.ک: المصباح المنیر؛ مجمع البحرین: ماده «دوح»</ref>این بخش از خطبه در حقیقت بیانگر موقعیت جغرافیای تاریخی غدیر است. امام (علیه السلام) می فرماید، آن روز زیر درختان تنومند، آیاتی نازل شد که مبیّن اراده خدا برای بندگان خالص، مخلص و برگزیده اوست.در آن روز که هجدهم ذو الحجه بود جبرئیل فرود آمد و آیه «یا ایها الرسول بلغ...» را بر پیامبر (صلی الله علیه وآله) نازل کرد، و آن حضرت را مأمور به تبلیغ امری کرد که بین خدا وپیامبر (صلی الله علیه وآله) وجود داشت وآن ولایت علی (علیه السلام) است. <ref>. ر. ک: الغدیر، ج۱، ص۹۶۱</ref>از جمله بلغ ما انزل الیک بخوبی روشن می شود که پیش از آن ولیّ امر تعیین شده بود و آن روز تنها برای معرفی و ابلاغ بوده است.