۲۱٬۸۲۰
ویرایش
نقش بانوان راوی حدیث غدیر در گسترش معارف اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
نقش بانوان راوی حدیث غدیر در گسترش معارف اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۲۸
، ۲۴ فوریهابرابزار، عدد انگلیسی، اصلاح ارقام
(←پانویس) |
(ابرابزار، عدد انگلیسی، اصلاح ارقام) |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
شمس‌الدین ابن‌جزری در کتاب مناقب‌الأسد نیز بیان توبیخی حضرت صدیقه کبری(سلام الله علیها) و محاجه حضرت با انصار و مهاجرین را بیان کرده است: «أنسیتم قول رسول‌الله یوم غدیر خم: من کنت مولاه فعلیّ مولاه»؛ (آیا قول رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) در غدیرخم را فراموش کردید که فرمود: هرکسی من بر او ولایت دارم، علی هم بر او ولایت دارد).<ref>مناقب الأسد الغالب مُمزق الکتائب، ومُظهر العجائب لیث‌بن غالب، أمیرالمؤمنین ابی‌الحسن علی‌بن ابی‌طالب رضی‌الله عنه، المؤلف: ابن‌الجزری شمس‌الدین محمد (م 833ق)، تحقیق: طارق‌الطنطاوی، الناشر: مکتبة القرآن، مصر - القاهرة، ج1، ص5.</ref> | شمس‌الدین ابن‌جزری در کتاب مناقب‌الأسد نیز بیان توبیخی حضرت صدیقه کبری(سلام الله علیها) و محاجه حضرت با انصار و مهاجرین را بیان کرده است: «أنسیتم قول رسول‌الله یوم غدیر خم: من کنت مولاه فعلیّ مولاه»؛ (آیا قول رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) در غدیرخم را فراموش کردید که فرمود: هرکسی من بر او ولایت دارم، علی هم بر او ولایت دارد).<ref>مناقب الأسد الغالب مُمزق الکتائب، ومُظهر العجائب لیث‌بن غالب، أمیرالمؤمنین ابی‌الحسن علی‌بن ابی‌طالب رضی‌الله عنه، المؤلف: ابن‌الجزری شمس‌الدین محمد (م 833ق)، تحقیق: طارق‌الطنطاوی، الناشر: مکتبة القرآن، مصر - القاهرة، ج1، ص5.</ref> | ||
افزون بر احتجاجات بزرگ بانوی اسلام، نقل حدیث غدیر از طریق ایشان حائز اهمیت است. ابن‌عقده در کتاب الولایة خود طریق حضرت را بیان<ref>احمدبن محمد، الولایة، تصحیح حرزالدین عبدالرزاق محمد، ص242-243.</ref> و سیدبن‌طاووس نیز به آن اشاره می‌کند: «بدان‌که نص نبی(صلی الله علیه واله وسلم) بر ولایت حضرت امیر(علیه السلام) در غدیر، نیازی به‌کشف و بیان ندارد و ما بعضی از طریق آن را برای تذکر بیان می‌کنیم. از جمله کتاب الولایة ابوالعباس احمدبن سعیدبن عقده حافظ است و من نسخه‌ای از این کتاب را که مربوط به سال | افزون بر احتجاجات بزرگ بانوی اسلام، نقل حدیث غدیر از طریق ایشان حائز اهمیت است. ابن‌عقده در کتاب الولایة خود طریق حضرت را بیان<ref>احمدبن محمد، الولایة، تصحیح حرزالدین عبدالرزاق محمد، ص242-243.</ref> و سیدبن‌طاووس نیز به آن اشاره می‌کند: «بدان‌که نص نبی(صلی الله علیه واله وسلم) بر ولایت حضرت امیر(علیه السلام) در غدیر، نیازی به‌کشف و بیان ندارد و ما بعضی از طریق آن را برای تذکر بیان می‌کنیم. از جمله کتاب الولایة ابوالعباس احمدبن سعیدبن عقده حافظ است و من نسخه‌ای از این کتاب را که مربوط به سال ۳۳۰ق است و خط شیخ‌طوسی و جماعتی از شیوخ اسلام را دارد، دیده‌ام. در آن کتاب ۱۰۵ طریق برای حدیث غدیر ذکر شده است».<ref>سیدبن طاووس، الاقبال بالاعمال‌الحسنة، ج2، ص240.</ref> | ||
براساس نقل جزری، سلسله یکی از اسناد حدیث غدیر از فواطم نقل شده است. حدیثی که سلسله سند آن از حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) آغاز می‌شود و به حضرت زهرا(سلام الله علیها) منتهی می‌گردد. | براساس نقل جزری، سلسله یکی از اسناد حدیث غدیر از فواطم نقل شده است. حدیثی که سلسله سند آن از حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) آغاز می‌شود و به حضرت زهرا(سلام الله علیها) منتهی می‌گردد. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
اسماء دختر عمیس‌بن معدبن حارث، از جماعت خثعم، مادرش هند دختر عوف‌بن زهیربن کنانه است.<ref>ابن‌سعد، طبقات‌الکبری، ج۸، ص۲۹۲.</ref> اسماء خواهر میمونه (ام‌المؤمنین)، ام‌الفضل، لبابه همسر عباس عموی پیامبر و سلمی همسر حمزه سیدالشهدا(علیه السلام) بوده است. از امام محمد باقر(علیه السلام) نقل است که رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم) فرمود: «رحمت خداوند شامل حال هفت خواهر بهشتى گردد. آن‌گاه آنان را چنین نام برد، اسماء همسر جعفربن ابى‌طالب (جعفرطیار(علیه السلام)) بود».<ref>صدوق، الخصال، ج2، 363، ح55.؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج22، ص195، باب2.</ref> | اسماء دختر عمیس‌بن معدبن حارث، از جماعت خثعم، مادرش هند دختر عوف‌بن زهیربن کنانه است.<ref>ابن‌سعد، طبقات‌الکبری، ج۸، ص۲۹۲.</ref> اسماء خواهر میمونه (ام‌المؤمنین)، ام‌الفضل، لبابه همسر عباس عموی پیامبر و سلمی همسر حمزه سیدالشهدا(علیه السلام) بوده است. از امام محمد باقر(علیه السلام) نقل است که رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم) فرمود: «رحمت خداوند شامل حال هفت خواهر بهشتى گردد. آن‌گاه آنان را چنین نام برد، اسماء همسر جعفربن ابى‌طالب (جعفرطیار(علیه السلام)) بود».<ref>صدوق، الخصال، ج2، 363، ح55.؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج22، ص195، باب2.</ref> | ||
اسماء دختر عمیس ابتدا با جعفربن ابی‌طالب ازدواج کرد. اسماء در مکه و پیش از آن‌که رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم) به خانه ارقم درآید، مسلمان شد و همراه همسرش جعفربن ابی‌طالب به حبشه هجرت کرد. همه فرزندان آنها در حبشه به‌دنیا آمدند. در ماه جمادی‌الاول به سال ۸ق، جعفربن ابی‌طالب در جنگ موته به شهادت رسید. اسماء پس از جعفربن ابی‌طالب با ابوبکر ازدواج کرد و محمدبن ابی‌بکر حاصل این ازدواج است. ابن‌سعد در طبقات، درباره ازدواج اسماء دختر عمیس با ابوبکر و رفتنشان به حجةالوداع و وصیت ابوبکر به این‌که پس از مرگ اسماء او را بشوید، هجده حدیث به‌طرق مختلف نقل کرده است.<ref>ابن‌سعد، طبقات‌الکبری، ج۸، ص۲۹۳.</ref> پس از مرگ ابوبکر، حضرت علی(علیه السلام)، اسماء را به همسری گرفت.<ref>کلبی، نسب معدو الیمن‌الکبیر، ج۴، ص۳۰۰.</ref> اسماء حدود سال | اسماء دختر عمیس ابتدا با جعفربن ابی‌طالب ازدواج کرد. اسماء در مکه و پیش از آن‌که رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم) به خانه ارقم درآید، مسلمان شد و همراه همسرش جعفربن ابی‌طالب به حبشه هجرت کرد. همه فرزندان آنها در حبشه به‌دنیا آمدند. در ماه جمادی‌الاول به سال ۸ق، جعفربن ابی‌طالب در جنگ موته به شهادت رسید. اسماء پس از جعفربن ابی‌طالب با ابوبکر ازدواج کرد و محمدبن ابی‌بکر حاصل این ازدواج است. ابن‌سعد در طبقات، درباره ازدواج اسماء دختر عمیس با ابوبکر و رفتنشان به حجةالوداع و وصیت ابوبکر به این‌که پس از مرگ اسماء او را بشوید، هجده حدیث به‌طرق مختلف نقل کرده است.<ref>ابن‌سعد، طبقات‌الکبری، ج۸، ص۲۹۳.</ref> پس از مرگ ابوبکر، حضرت علی(علیه السلام)، اسماء را به همسری گرفت.<ref>کلبی، نسب معدو الیمن‌الکبیر، ج۴، ص۳۰۰.</ref> اسماء حدود سال ۴۰ دنیا را وداع کرد.<ref>زرکلی، الاعلام، ج۱، ص۲۸۰.</ref> | ||
یکم. وصایای فاطمه زهرا(سلام الله علیها) به اسماء | یکم. وصایای فاطمه زهرا(سلام الله علیها) به اسماء | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
دوم. روایات ام‌سلمه | دوم. روایات ام‌سلمه | ||
دامنه موضوعی روایات ام‌سلمه بسیار وسیع است. از آن جمله است: آیه تطهیر و کساء، <ref>الخرائج والجرائح، | دامنه موضوعی روایات ام‌سلمه بسیار وسیع است. از آن جمله است: آیه تطهیر و کساء،<ref>الخرائج والجرائح، ج۱، ص۴۸؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج۱۷، ص۳۵۹.</ref> علی (علیه السلام) وصی پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم)،<ref>الطرائف فی معرفة مذاهب‌الطوائف، ج۱، ص۲۴؛ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۱۸.</ref> نص بر تعداد ائمه،<ref>کفایةالاثر فی النص علی الائمةالاثنی عشر، ص۱۸۲.</ref> نجوای پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) با علی (علیه السلام) در حجةالوداع، حدیث الحقّ مع علیّ،<ref>النص، ص475؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج22، ص243.</ref> علی‌بن ابی‌طالب (علیه السلام) و ائمه سادات اهل زمین،<ref>النص، ص58؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج23، ص127.</ref>«حَسُنَ اولئک رفیقاً» به علی (علیه السلام) و تفسیر «صدّیقین» علی (علیه السلام) و اولاد او،<ref>مناقب آل‌ابی‌طالب، ج1، ص283؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج23، ص336.</ref> قربانی در روز عید قربان،<ref>من لایحضره‌الفقیه، ج2، ص489، ح3045.</ref> مبغضین علی،<ref>وسائل‌الشیعة، ج2، ص318، ح2242.</ref> قرائت پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم)،<ref>همان، ج6، ص208، ح7.</ref>روزه پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) در شعبان،<ref>همان، ج10، ص503، ح13960.</ref> وصیت پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) به اخراج یهود و نصاری از جزیرةالعرب،<ref>همان، ج15، ص132، ح20147؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج18، ص144.</ref> کیفیت نماز میت،<ref>حر عاملی، وسائل‌الشیعة، ج3، ص60، ح3021.</ref>حسن خلق زنان،<ref>همان، ج12، ص154، ح15933.</ref> کار خوب و صدقه،<ref>همان، ج16، ص305، ح21611.</ref> حجاب زنان در برابر افراد نابینا،<ref>همان، ج02، ص232، ح25511.</ref> خوشحالی دوستان علی (علیه السلام) به هنگام مرگ و پس از آن،<ref>الفصول‌المهمة فی أصول‌الأئمة (تکملةالوسائل)، ج1، ص323؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج6، ص200.</ref> پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) در بیماری وفات خلیلش را خواست و علی (علیه السلام) آمد،<ref>ج2، ص642؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج22، ص461.</ref> در بیماری مرگ حدیث ثقلین خواند و حدیث علیّ مع‌القرآن،<ref>کشف‌الغمة فی معرفةالأئمة، ج1، ص408؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج22، ص476.</ref> دست‌زدن بر سینه پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) به هنگام رحلت،<ref>إعلام‌الوری بأعلام‌الهدی، النص، ص137.</ref> اعطای پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) کتابی به وی و بازگرداندن ام‌سلمه به علی (علیه السلام) در دوران خلافت،<ref>بصائرالدرجات، ج1، ص163.</ref> امامت به ائمه پس از علی (علیه السلام)،<ref>کفایةالأثر فی النص علی الأئمة الإثنی‌عشر، ص185.</ref> تفسیر دوستان علی (علیه السلام) در چهار مکان خوشحالند،<ref>همان.</ref> انتظار پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) برحوض و رفتار اصحاب پس از پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم)،<ref>بحارالأنوار، ج28، ص29.</ref> داستان عبدالرحمان‌بن عوف.<ref>الأمالی، النص، ص38.</ref> اخبار پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) به علی (علیه السلام) از حوادث آینده، حب و بغض علی (علیه السلام)<ref>بناءالمقالة الفاطمیة فی نقض الرسالةالعثمانیة، ص64.</ref> پیش‌گویی پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) از شهادت عمار،<ref>الخرائج و الجرائح، ج1، ص68.</ref> نزول آیه تطهیر،<ref>بحارالأنوار، ج35، ص209.</ref> تفسیر اهل‌بیت (علیهم السلام)،<ref>شواهدالتنزیل لقواعدالتفضیل، ج2، ص124.</ref> علاقه پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) به حسنین (علیهما السلام)، الحقّ مع علیّ،<ref>کشف‌الغمة فی معرفةالأئمة، ج1، ص143.</ref> علی (علیه السلام) وصیّ رسول‌الله (صلی الله علیه واله وسلم)،<ref>بحارالأنوار، ج29، ص421.</ref> علیّ مع‌القرآن،<ref>الأمالی، النص، ص479؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج22، ص223.</ref> علیّ اقرب‌الناس به رسول‌الله (صلی الله علیه واله وسلم)،<ref>مناقب آل‌ابی‌طالب، ج2، ص224.</ref> اخبار آینده به علی (علیه السلام) توسط پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) با اعلام جبرئیل،<ref>کشف‌الغمة فی معرفةالأئمة، ج1، ص296.</ref> ذکر فضایل علی (علیه السلام) به‌سبب هبوط ملائکه،<ref>الروضة فی فضائل أمیرالمؤمنین علی‌بن ابی‌طالب، ص189.</ref> علیّ اوّل الناس ایمانًا، سدّ الأبواب إلّا بابه، شیعه علیّ هم الفائزون،<ref>مشکاةالانوار فی غررالاخبار، ص91.</ref> حدیث کساء و آیه تطهیر،<ref>الطرائف فی معرفة مذاهب‌الطوائف، ج1، ص113.</ref> اخبار جبرییل به شهادت حسین (علیه السلام)،<ref>إعلام‌الوری بأعلام‌الهدی، النص، ص33.</ref> علیّ امیرالمؤمنین،<ref>الیقین باختصاص مولانا علی (علیه السلام)، ص219.</ref> علیّ کفو فاطمه، فاطمه أشبه‌الناس برسول‌الله (صلی الله علیه واله وسلم)،<ref>کشف‌الغمة فی معرفةالأئمة، ج1، ص471.</ref> تطبیق آیه «فجعله نسباً و صهراً» بر پنج تن و حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)،<ref>مناقب آل‌ابی‌طالب (علیهم السلام)، ج2، ص181.</ref> پوشانیدن لباس غیردنیایی بر حسین (علیه السلام) از سوی پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم)،<ref>بحارالأنوار، ج43، ص271.</ref> اعطای میوه بهشتی به حسنین (علیهما السلام) توسط جبرئیل و بقای میوه‌ها تا زمان امام حسین (علیه السلام)،<ref>همان، ج45، ص91.</ref> المهدی من عترتی،<ref>الغیبة، ص185؛ اربلی، کشف‌الغمة، ج2، ص477.</ref> ضمانت آهو،<ref>قصص‌الأنبیاء (علیهم السلام)، ص310.</ref> بشارت علی (علیه السلام) و اصحاب او به بهشت،<ref>بشارةالمصطفی لشیعةالمرتضی، النص، ص153؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج65، ص135.</ref> وصیت پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) در احتضار،<ref>الأمالی، النص، ص478.</ref> فضیلت معوّذتین،<ref>بحارالأنوار، ج89، ص368.</ref> کار خوب و صدقه،<ref>الأمالی، النص، ص603.</ref> روزه شعبان،<ref>ثواب‌الأعمال و عقاب‌الأعمال، ص61؛ حر عاملی، وسائل‌الشیعة، ج10، ص503.</ref> حدیث ردالشمس برای امیرالمؤمنین (علیه السلام)<ref>کشف‌الغمة، ج2، ص282.</ref>و… است. | ||
ماجراى غدیر به‌نقل ام‌سلمه چنین روایت شده است: | ماجراى غدیر به‌نقل ام‌سلمه چنین روایت شده است: | ||
| خط ۱۳۹: | خط ۱۳۹: | ||
فاطمه بنت حمزه از پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) روایت کرده است. عبدالله‌بن شداد (برادر مادری‌اش) از وی روایت کرده است. <ref>غروی نایینی، محدثات شیعه، ص277.</ref>نام فاطمه بنت حمزه در میان راویان حدیث منزلت نیز دیده می‌شود. <ref>مائة منقبة من مناقب أمیرالمؤمنین و الأئمة، ص۱۹۲.</ref> او از راویان حدیث غدیر است. <ref>الغدیر، ج1، ص58.</ref>ابن‌عقده در كتاب ولایت، فاطمه بنت حمزه را از راویان حدیث غدیر برمی‌شمارد و بیان می‌کند که با وجود گذاشتن وقت بسیار موفق به یافتن احادیث تعدادی از راویان حدیث غدیر نشده است و در میان این راویان از فاطمه بنت حمزه نیز نام می‌برد. <ref>کتاب‌الولایة، ص255.</ref> | فاطمه بنت حمزه از پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) روایت کرده است. عبدالله‌بن شداد (برادر مادری‌اش) از وی روایت کرده است. <ref>غروی نایینی، محدثات شیعه، ص277.</ref>نام فاطمه بنت حمزه در میان راویان حدیث منزلت نیز دیده می‌شود. <ref>مائة منقبة من مناقب أمیرالمؤمنین و الأئمة، ص۱۹۲.</ref> او از راویان حدیث غدیر است. <ref>الغدیر، ج1، ص58.</ref>ابن‌عقده در كتاب ولایت، فاطمه بنت حمزه را از راویان حدیث غدیر برمی‌شمارد و بیان می‌کند که با وجود گذاشتن وقت بسیار موفق به یافتن احادیث تعدادی از راویان حدیث غدیر نشده است و در میان این راویان از فاطمه بنت حمزه نیز نام می‌برد. <ref>کتاب‌الولایة، ص255.</ref> | ||
۶. ام‌کلثوم بنت علی‌بن ابی‌طالب(علیه السلام) | |||
ام‌کلثوم دختر امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا(علیهما السلام) است که در حیات رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) در سال ششم هجری به دنیا آمد. <ref>الکامل فی‌التاریخ، ج3، ص263؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج2، ص475؛ امین، اعیان‌الشیعة، ج3، ص486؛ ابن‌حزم، جمهرةالانساب، ص37؛ مفید، الارشاد، ص186؛ مسعودی، مروج‌الذهب، ج2، ص92.</ref> هنگام شهادت مادر، پنج‌ساله بود. او شاهد فقدان جد بلندمرتبه‌اش رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم) و ظلم‌های وارد شده بر پدر و مادرش پس از پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) و از دست‌دادن مادر و شهادت پدرش بود و همه مصائب را با صبر و بردباری تحمل کرد. در دوران خلافت امیرالمؤمنین(علیه السلام)، ام‌کلثوم در خانه پدر زندگی می‌کرد. او در زمان حیات برادرانش امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) از دنیا رفت و در بقیع مدفون گردید. <ref>محدثات شیعه، ص104.</ref> | ام‌کلثوم دختر امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا(علیهما السلام) است که در حیات رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) در سال ششم هجری به دنیا آمد. <ref>الکامل فی‌التاریخ، ج3، ص263؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج2، ص475؛ امین، اعیان‌الشیعة، ج3، ص486؛ ابن‌حزم، جمهرةالانساب، ص37؛ مفید، الارشاد، ص186؛ مسعودی، مروج‌الذهب، ج2، ص92.</ref> هنگام شهادت مادر، پنج‌ساله بود. او شاهد فقدان جد بلندمرتبه‌اش رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم) و ظلم‌های وارد شده بر پدر و مادرش پس از پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) و از دست‌دادن مادر و شهادت پدرش بود و همه مصائب را با صبر و بردباری تحمل کرد. در دوران خلافت امیرالمؤمنین(علیه السلام)، ام‌کلثوم در خانه پدر زندگی می‌کرد. او در زمان حیات برادرانش امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) از دنیا رفت و در بقیع مدفون گردید. <ref>محدثات شیعه، ص104.</ref> | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۴۵: | ||
ام‌کلثوم از پدر و مادرش امیرالمؤمنین و حضرت زهرا(علیهما السلام) روایت کرده است و احمدبن علی مقری، حسن بصری و ام‌موسی از او روایت کرده‌اند. <ref>همان، ص106.</ref>آن حضرت درباره وصیت پدرش به حسنین(علیهما السلام) <ref>بحارالأنوار، ج42، ص216.</ref>و غذای پدر <ref>همان، ص276-278.</ref> و شب ضربت‌خوردن امیرالمؤمنین(علیه السلام) روایت کرده است و حدیث غدیر را از مادرش فاطمه برای برادر زادگانش (فاطمه و سکینه) نقل کرده است. <ref>اسنی‌المطالب، ص41؛ امینی، الغدیر، ج1، ص197.</ref> | ام‌کلثوم از پدر و مادرش امیرالمؤمنین و حضرت زهرا(علیهما السلام) روایت کرده است و احمدبن علی مقری، حسن بصری و ام‌موسی از او روایت کرده‌اند. <ref>همان، ص106.</ref>آن حضرت درباره وصیت پدرش به حسنین(علیهما السلام) <ref>بحارالأنوار، ج42، ص216.</ref>و غذای پدر <ref>همان، ص276-278.</ref> و شب ضربت‌خوردن امیرالمؤمنین(علیه السلام) روایت کرده است و حدیث غدیر را از مادرش فاطمه برای برادر زادگانش (فاطمه و سکینه) نقل کرده است. <ref>اسنی‌المطالب، ص41؛ امینی، الغدیر، ج1، ص197.</ref> | ||
۷. فاطمه بنت حسین‌بن علی(علیهما السلام) | |||
فاطمه دختر امام حسین(علیه السلام) مادرش ام‌اسحاق دختر طلحة‌بن عبیدالله تیمی بود. کنیه‌اش ام‌عبدالله و لقبش «فاطمه صغری» بود. با حسن‌بن حسن پسر عمویش ازدواج کرد و با او به‌همراه پدر بزرگوارش امام حسین(علیه السلام) راهی کربلا شد. در کربلا شاهد شهادت پدر و برادران و بستگانش بود و همه ظلم‌ها و ستم‌ها را که بر آل رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) رفت، تحمل کرد و به عمه‌اش زینب پناه برد. همراه بانوان و دیگر بازماندگان واقعه کربلا به اسارت به کوفه برده شد. استقبال مردان و زنان کوفه از کاروان اسرا بر حزن و اندوه او و خانواده‌اش افزود. در دربار کوفه پس از خطبه عمه‌اش زینب به‌سخنرانی پرداخت و پرده از اعمال زشت امویان برداشت و اهل مجلس را به گریه انداخت. | فاطمه دختر امام حسین(علیه السلام) مادرش ام‌اسحاق دختر طلحة‌بن عبیدالله تیمی بود. کنیه‌اش ام‌عبدالله و لقبش «فاطمه صغری» بود. با حسن‌بن حسن پسر عمویش ازدواج کرد و با او به‌همراه پدر بزرگوارش امام حسین(علیه السلام) راهی کربلا شد. در کربلا شاهد شهادت پدر و برادران و بستگانش بود و همه ظلم‌ها و ستم‌ها را که بر آل رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) رفت، تحمل کرد و به عمه‌اش زینب پناه برد. همراه بانوان و دیگر بازماندگان واقعه کربلا به اسارت به کوفه برده شد. استقبال مردان و زنان کوفه از کاروان اسرا بر حزن و اندوه او و خانواده‌اش افزود. در دربار کوفه پس از خطبه عمه‌اش زینب به‌سخنرانی پرداخت و پرده از اعمال زشت امویان برداشت و اهل مجلس را به گریه انداخت. | ||
| خط ۱۵۳: | خط ۱۵۳: | ||
فاطمه از حضرت زهرا(سلام الله علیها) از طریق عمه‌اش ام‌کلثوم و پدرش امام حسین و برادرش امام سجاد(علیهما السلام) و عمه‌اش حضرت زینب(سلام الله علیها)، بلال به‌صورت مرسل، ابن‌عباس، عایشه و اسماء بنت عمیس حدیث نقل کرده است. <ref>محدثات شیعه، ص282.</ref> فرزندانش عبدالله، ابراهیم، حسین و ام‌جعفر و محمدبن عبدالله‌بن عمربن عثمان، عایشه بنت طلحه، هشام‌بن زیاد، عمارة‌بن غزیه انصاری، یحیی‌بن ابی‌یعلی، شیبة‌بن نعامة، زیاد (ابوهشام) سلیمان انصاری، مصعب‌بن محمد و زهیربن معاویه از او نقل حدیث کرده‌اند. <ref>تهذیب‌الکمال، کتاب‌النساء، ص255.</ref> احادیث نقل شده از او از پدرش از رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) در موضوعات: خصلت ایمان؛ <ref>الکافی، ج2، ص239؛ حر عاملی، وسائل‌الشیعة، ج15، ص363.</ref>فاطمه در کلام رسول‌الله؛ <ref>دلائل‌الإمامة، ص87؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج43، ص230.</ref> ملاک صلاح امت، <ref>همان، ج16، ص15 باب استحباب الزهد.</ref> دعای رسول‌الله هنگام ورود به‌مسجد؛ <ref>همان.</ref>چهار خصلتی که سبب خیر دنیا و آخرت می‌شود، <ref>مستدرک‌الوسائل، ج14، ص170 استحباب اختیار الزوجة.</ref> حدیث منزلت درباره امیرالمؤمنین؛ <ref>المعجم‌الکبیر، ج24، ص147.</ref> حدیث غدیر از عمه‌اش ام‌کلثوم نقل کرده است <ref>اسنی‌المطالب، ص41.</ref>و احادیث دیگر که ابوداود، ترمذی و ابن‌ماجه در کتاب‌شان آورده‌اند. <ref>تهذیب‌التهذیب، ج12، ص442.</ref> هم‌چنین حال حضرت زهرا(سلام الله علیها) و اجتماع زنان مهاجر و انصار در عیادت آن حضرت را گزارش کرده است. <ref>بحارالأنوار، ج43، ص158.</ref> | فاطمه از حضرت زهرا(سلام الله علیها) از طریق عمه‌اش ام‌کلثوم و پدرش امام حسین و برادرش امام سجاد(علیهما السلام) و عمه‌اش حضرت زینب(سلام الله علیها)، بلال به‌صورت مرسل، ابن‌عباس، عایشه و اسماء بنت عمیس حدیث نقل کرده است. <ref>محدثات شیعه، ص282.</ref> فرزندانش عبدالله، ابراهیم، حسین و ام‌جعفر و محمدبن عبدالله‌بن عمربن عثمان، عایشه بنت طلحه، هشام‌بن زیاد، عمارة‌بن غزیه انصاری، یحیی‌بن ابی‌یعلی، شیبة‌بن نعامة، زیاد (ابوهشام) سلیمان انصاری، مصعب‌بن محمد و زهیربن معاویه از او نقل حدیث کرده‌اند. <ref>تهذیب‌الکمال، کتاب‌النساء، ص255.</ref> احادیث نقل شده از او از پدرش از رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) در موضوعات: خصلت ایمان؛ <ref>الکافی، ج2، ص239؛ حر عاملی، وسائل‌الشیعة، ج15، ص363.</ref>فاطمه در کلام رسول‌الله؛ <ref>دلائل‌الإمامة، ص87؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج43، ص230.</ref> ملاک صلاح امت، <ref>همان، ج16، ص15 باب استحباب الزهد.</ref> دعای رسول‌الله هنگام ورود به‌مسجد؛ <ref>همان.</ref>چهار خصلتی که سبب خیر دنیا و آخرت می‌شود، <ref>مستدرک‌الوسائل، ج14، ص170 استحباب اختیار الزوجة.</ref> حدیث منزلت درباره امیرالمؤمنین؛ <ref>المعجم‌الکبیر، ج24، ص147.</ref> حدیث غدیر از عمه‌اش ام‌کلثوم نقل کرده است <ref>اسنی‌المطالب، ص41.</ref>و احادیث دیگر که ابوداود، ترمذی و ابن‌ماجه در کتاب‌شان آورده‌اند. <ref>تهذیب‌التهذیب، ج12، ص442.</ref> هم‌چنین حال حضرت زهرا(سلام الله علیها) و اجتماع زنان مهاجر و انصار در عیادت آن حضرت را گزارش کرده است. <ref>بحارالأنوار، ج43، ص158.</ref> | ||
۸. سکینه بنت حسین‌بن علی(علیهما السلام) | |||
سکینه دختر امام حسین و رباب بنت امریءالقیس بود. نام ایشان را أمینه، امیمه وآمنه ذکر کرده‌اند و به‌سکینه مشهور است. <ref>اعلام‌النساء، ج2، ص221؛ بنت‌الشاطیء، تراجم سیدات بیت‌النبوة، ص827.</ref>سکینه با پسر عمویش عبدالله‌بن حسن ازدواج کرد و با او همراه پدرش امام حسین(علیه السلام) راهی کربلا شد. عبدالله در کربلا به شهادت رسید. پس از واقعه الطف، سکینه همراه عمه‌اش حضرت زینب و دیگر بازماندگان آل رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) به‌صورت اسیر به‌دمشق برده شد و پس از آن راهی مدینة‌الرسول گردید. در تمام مصائب و رنج‌ها شریک بود و شاهد شهادت برادران، عموها، عموزاده‌ها، شوهرش و پدرش بود. او بانویی شجاع بود و دربرابر لعن بنی‌امیه سکوت نمی‌کرد. بانویی با هیبت و عظمت بود و کسی جرئت توهین به او را نداشت. زمانی که آبروی هشام را برد، هشام‌بن عبدالملک قادر نبود به او چیزی بگوید. <ref>اعلام‌النساء، ص223.</ref> پس از ازدواج‌های بعدی در سال | سکینه دختر امام حسین و رباب بنت امریءالقیس بود. نام ایشان را أمینه، امیمه وآمنه ذکر کرده‌اند و به‌سکینه مشهور است. <ref>اعلام‌النساء، ج2، ص221؛ بنت‌الشاطیء، تراجم سیدات بیت‌النبوة، ص827.</ref>سکینه با پسر عمویش عبدالله‌بن حسن ازدواج کرد و با او همراه پدرش امام حسین(علیه السلام) راهی کربلا شد. عبدالله در کربلا به شهادت رسید. پس از واقعه الطف، سکینه همراه عمه‌اش حضرت زینب و دیگر بازماندگان آل رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) به‌صورت اسیر به‌دمشق برده شد و پس از آن راهی مدینة‌الرسول گردید. در تمام مصائب و رنج‌ها شریک بود و شاهد شهادت برادران، عموها، عموزاده‌ها، شوهرش و پدرش بود. او بانویی شجاع بود و دربرابر لعن بنی‌امیه سکوت نمی‌کرد. بانویی با هیبت و عظمت بود و کسی جرئت توهین به او را نداشت. زمانی که آبروی هشام را برد، هشام‌بن عبدالملک قادر نبود به او چیزی بگوید. <ref>اعلام‌النساء، ص223.</ref> پس از ازدواج‌های بعدی در سال ۱۱۷ درمدینه در دوران حکومت خالدبن عبدالملک، رحلت نمود و در بقیع مدفون گردید. <ref>طبقات، ج8، ص475؛ قمی، سفینة‌البحار، ج1، ص638؛ بنت‌الشاطیء، تراجم سیدات بیت‌النبوة، ص1035.</ref>برخی گفته‌اند سیده سکینه در سال ۱۲۶ق در مکه در راه عمره از دنیا رفت. <ref>اعلام‌النساء، ج2، ص224؛ امین، اعیان‌الشیعة، ج3، ص492؛ ر.ک: مقاله: «زنان شیعه عصر حضور معصومین(علیهم السلام) در گسترش علوم اسلامی»، از مجموعه مقالات همین جلد.</ref> | ||
سکینه از پدرش امام حسین و عمه‌اش ام کلثوم روایت کرده است. فاطمه بنت علی‌بن الحسین(علیهما السلام) و فائد مولی عبیدالله از او روایت کرده‌اند. احادیثی از پدرش از رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) درباره فضیلت حاملان قرآن و ستایش شیعیان حضرت علی(علیه السلام) در شب معراج پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) نقل‌شده است. <ref>بحارالأنوار، ج65، ص76 باب فضل‌الشیعة.</ref> | سکینه از پدرش امام حسین و عمه‌اش ام کلثوم روایت کرده است. فاطمه بنت علی‌بن الحسین(علیهما السلام) و فائد مولی عبیدالله از او روایت کرده‌اند. احادیثی از پدرش از رسول‌الله(صلی الله علیه واله وسلم) درباره فضیلت حاملان قرآن و ستایش شیعیان حضرت علی(علیه السلام) در شب معراج پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) نقل‌شده است. <ref>بحارالأنوار، ج65، ص76 باب فضل‌الشیعة.</ref> | ||
۹. فاطمه بنت علی‌بن الحسین(علیهما السلام) | |||
فاطمه دختر امام سجاد(علیه السلام) نامش در کتاب‌هایی که فرزندان امام را معرفی کرده‌اند آمده است که مادرش ام‌ولد بوده <ref>همان، ج46، ص155و156؛ مفید، الارشاد، ج2، ص155.</ref>و چنان‌که در سند نقل حدیث غدیر مشاهده می‌شود، این بانو از راویان این حدیث است. <ref>الغدیر، ج1، ص197.</ref> | فاطمه دختر امام سجاد(علیه السلام) نامش در کتاب‌هایی که فرزندان امام را معرفی کرده‌اند آمده است که مادرش ام‌ولد بوده <ref>همان، ج46، ص155و156؛ مفید، الارشاد، ج2، ص155.</ref>و چنان‌که در سند نقل حدیث غدیر مشاهده می‌شود، این بانو از راویان این حدیث است. <ref>الغدیر، ج1، ص197.</ref> | ||
۱۰. فاطمه بنت محمدبن علی(علیهما السلام) | |||
در سند حدیث غدیر از حضرت زهرا(سلام الله علیها) نام فاطمه دختر امام باقر(علیه السلام) ذکر شده است، <ref>همان.</ref> اما نام ایشان در کتاب‌های ارشاد و أعلام‌الوری و بحارالانوار نیامده و برای امام باقر(علیه السلام) دختری با نام ام‌سلمه یا زینب معرفی کرده‌اند. <ref>ر.ک: مقاله: «نقش زنان شیعه عصر حضور معصومین(علیهم السلام) در گسترش علوم اسلامی»، از مجموعه همین جلد.</ref> | در سند حدیث غدیر از حضرت زهرا(سلام الله علیها) نام فاطمه دختر امام باقر(علیه السلام) ذکر شده است، <ref>همان.</ref> اما نام ایشان در کتاب‌های ارشاد و أعلام‌الوری و بحارالانوار نیامده و برای امام باقر(علیه السلام) دختری با نام ام‌سلمه یا زینب معرفی کرده‌اند. <ref>ر.ک: مقاله: «نقش زنان شیعه عصر حضور معصومین(علیهم السلام) در گسترش علوم اسلامی»، از مجموعه همین جلد.</ref> | ||
۱۱. فاطمه بنت جعفر الصادق(علیه السلام) | |||
فاطمه دختر امام صادق(علیه السلام) و همسر محمدبن ابراهیم بود <ref>مفید، الارشاد، ص284؛ علوی عمری، المجدی، ص95؛ حر عاملی، وسائل‌الشیعة، ج20، ص230.</ref>که در خاندان عصمت و طهارت رشد کرده بود. امام صادق(علیه السلام) برای حفظ جان جانشین خود از دست حکومت منصور عباسی به چهار نفر وصیت کرده بود. یکی از این چهار تن فاطمه دختر آن حضرت بود. <ref>اثبات‌الوصیة، ص163.</ref> این وصیت حکایت از جایگاه معنوی او دارد. <ref>ر.ک: مقاله: «نقش بانوان عصر حضور ائمه در گسترش علوم اسلامی»، از مجموعه مقالات همین جلد.</ref> | فاطمه دختر امام صادق(علیه السلام) و همسر محمدبن ابراهیم بود <ref>مفید، الارشاد، ص284؛ علوی عمری، المجدی، ص95؛ حر عاملی، وسائل‌الشیعة، ج20، ص230.</ref>که در خاندان عصمت و طهارت رشد کرده بود. امام صادق(علیه السلام) برای حفظ جان جانشین خود از دست حکومت منصور عباسی به چهار نفر وصیت کرده بود. یکی از این چهار تن فاطمه دختر آن حضرت بود. <ref>اثبات‌الوصیة، ص163.</ref> این وصیت حکایت از جایگاه معنوی او دارد. <ref>ر.ک: مقاله: «نقش بانوان عصر حضور ائمه در گسترش علوم اسلامی»، از مجموعه مقالات همین جلد.</ref> | ||
| خط ۱۷۳: | خط ۱۷۳: | ||
فاطمه حدیث غدیر را از عمه‌اش فاطمه بنت محمدبن علی نقل کرده است و برادرزاده‌اش فاطمه بنت موسی‌بن جعفر (حضرت معصومه(سلام الله علیها)) این حدیث را از این بانو نقل کرده است. او از راویان امام صادق(علیه السلام) شمرده شده است. <ref>رجال، ص62؛ خویی، معجم رجال‌الحدیث، ج23، ص196.</ref> | فاطمه حدیث غدیر را از عمه‌اش فاطمه بنت محمدبن علی نقل کرده است و برادرزاده‌اش فاطمه بنت موسی‌بن جعفر (حضرت معصومه(سلام الله علیها)) این حدیث را از این بانو نقل کرده است. او از راویان امام صادق(علیه السلام) شمرده شده است. <ref>رجال، ص62؛ خویی، معجم رجال‌الحدیث، ج23، ص196.</ref> | ||
۱۲. فاطمه، بنت موسی‌بن جعفر(علیهما السلام) | |||
فاطمه دختر امام کاظم(علیه السلام) و خواهر امام رضا(علیه السلام) از یک مادر (نجمه)، در مدینه به‌دنیا آمد وبه نام معصومه مشهور شد. این بانو در خاندان عصمت و طهارت رشد و نمو کرد و از پدر و مادر صفات عالی به ارث برد و تحت مراقبت برادرش (امام رضا(علیه السلام)) بزرگ شد. <ref>تاریخ قم، ص213؛ بحارالأنوار، ج102، ص299.</ref> ایشان دوشیزه‌ای عاقل، عابد، کریم، محدث و با تقوی و دارای کرامات زیادی بوده <ref>فوائدالرضویة، ص379.</ref> و زائران مرقد مطهر ایشان در بیان اهل‌بیت(علیهم السلام) ستوده شده‌اند. <ref>کامل‌الزیارات، ص324؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج99، ص265.</ref> | فاطمه دختر امام کاظم(علیه السلام) و خواهر امام رضا(علیه السلام) از یک مادر (نجمه)، در مدینه به‌دنیا آمد وبه نام معصومه مشهور شد. این بانو در خاندان عصمت و طهارت رشد و نمو کرد و از پدر و مادر صفات عالی به ارث برد و تحت مراقبت برادرش (امام رضا(علیه السلام)) بزرگ شد. <ref>تاریخ قم، ص213؛ بحارالأنوار، ج102، ص299.</ref> ایشان دوشیزه‌ای عاقل، عابد، کریم، محدث و با تقوی و دارای کرامات زیادی بوده <ref>فوائدالرضویة، ص379.</ref> و زائران مرقد مطهر ایشان در بیان اهل‌بیت(علیهم السلام) ستوده شده‌اند. <ref>کامل‌الزیارات، ص324؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج99، ص265.</ref> | ||