|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| يک سفر اكتشافى جغرافيايى به غدير با اعتقاد به صاحب ولايت، اين سرزمين را همراه با تاريخش مى نماياند، و زير ذرهبين محبت به كشف وقايع اين وادى رحمت مى پردازد.
| |
|
| |
| ورود غدير به جغرافياى [[اسلام]]، آغاز حضور جدى غدير در فرهنگ اعتقادى، بلندترين خطابه انبيا در غدير، خاطره هاى ماندگار در جغرافياى غدير، ناگفته هاى پنهان غدير، تاريخچه غدير در چهارده قرن، روزگار غدير در عصر حفظ ميراث فرهنگى مراحل اين سفر اكتشافى است. | | ورود غدير به جغرافياى [[اسلام]]، آغاز حضور جدى غدير در فرهنگ اعتقادى، بلندترين خطابه انبيا در غدير، خاطره هاى ماندگار در جغرافياى غدير، ناگفته هاى پنهان غدير، تاريخچه غدير در چهارده قرن، روزگار غدير در عصر حفظ ميراث فرهنگى مراحل اين سفر اكتشافى است. |
|
| |
|
| اينها اهدافى است كه از جغرافياى غدير استفاده مى شود و به نوعى جغرافياى اعتقادى غدير است. واقعاً اين جغرافيا نيست، كه [[تاریخ]] اعتقاد ماست. در همين كوه و دشت هاى غدير است كه هم آينده اعتقادمان را بنا كرده ايم و هم دشمنان دين و دنيا و آخرتمان را شناخته ايم، و از اين جغرافياى تاريخى زير بناى فكرى خود را بنيان نهاده ايم. | | اينها اهدافى است كه از جغرافياى غدير استفاده مى شود و از جمله موضوعاتى كه درباره [[غدیر]] بايد مورد تحقيق و [[تألیف]] قرارگيرد و هنوز جاى آنها خالى است تحقيق در مورد جغرافیاى غدیر و موقعيت منطقه غدير از نظر جغرافيايى و تاريخچه آن در طول [[تاریخ]] و موقعيت آن در زمان حاضر است. |
| | |
| == امكانات حياتى غدير<ref>سخنرانى استثنائى غدير: ص ۲۷.</ref> ==
| |
| خصوصيت غدير خم از ميان آبادى هايى كه از [[مکّه]] تا [[مدینه]] بر سر راه مسافران بود، وجود بركه بزرگ آب در آن بود، كه در حد يک درياچه كوچک مى نمود و در طول سال آب آن خشک نمى شد، در حالى كه بركه هاى ديگر مدتى پس از فصل بارندگى و سيل خشک مى شدند.
| |
| | |
| به همين جهت مسافران از ميان غديرهاى اين جاده «غدير خم» را براى استراحت انتخاب مى كردند و اميدشان به آب هميشه ذخيره آن بود.
| |
| | |
| بنا بر اين يكى از جهات انتخاب غدير خم اين نياز حياتى مردم يعنى آب بود كه به حد وافر در آنجا وجود داشت، و به راحتى مى توانست نياز صد و بيست هزار نفر را تأمين كند.
| |
| | |
| اگر چه [[کاروان]] عظيم حجاج آب همراه داشتند و شتران مخصوص حمل آب قافله را همراهى مى كرد، اما پيداست كه آنها در طول مسير در آبادى ها ظرف هاى خالى شده را پر مى كردند.
| |
| | |
| بنا بر اين براى توقف سه روزه آن جمعيت عظيم ذخيره عظيمى از آب لازم بود، كه هم براى نوشيدن و استفاده هاى غذايى كفايت كند و هم براى شستشو و طهارت مردم كافى باشد، و اين خصوصيت در بركه «خم» وجود داشت.
| |
| | |
| == امكانات مسافرتى در غدير<ref>سخنرانى استثنائى غدير: ص ۲۷.</ref> ==
| |
| يكى از جهات مناسب بودن بيابان غدير براى برنامه اعلان [[ولایت]] گنجايش آن براى صد و بيست هزار نفر به صورت متفرق و هنگام استراحت شبانه بود.
| |
| | |
| بايد در نظر گرفت كه هنگام نماز جماعت و سخنرانى همه جمعيت در كنار يكديگر و به صورت فشرده جمع مى شوند، ولى پس از آن هر چند نفر براى استراحت مكانى براى خود انتخاب مى كنند تا شتران را بخوابانند و فرشى پهن كنند و لوازم پخت و پز به راه اندازند و پس از آن بتوانند بخوابند.
| |
| | |
| بدون شک مكان وسيعى لازم است كه بتواند آسايش مردم را فراهم كند تا مراسم سه روز با نشاط و آسودگى لازم برگزار شود؛ و از اين نظر «غدير خم» مناسب ترين مكان براى برگزارى مراسم سه روزه بود.
| |
| | |
| == تحقيق در جغرافياى غدير<ref>چهارده قرن با غدير: ص ۱۵۳ - ۱۵۷.</ref> ==
| |
| از جمله موضوعاتى كه درباره [[غدیر]] بايد مورد تحقيق و [[تألیف]] قرارگيرد و هنوز جاى آنها خالى است تحقيق در مورد جغرافیاى غدیر و موقعيت منطقه غدير از نظر جغرافيايى و تاريخچه آن در طول [[تاریخ]] و موقعيت آن در زمان حاضر است. | |
|
| |
|
| == توصيف جغرافيايى غدير خم<ref>غدير كجاست؟ : ص ۵۰ - ۵۵. چهارده قرن با غدير: ص ۲۱۳. سخنرانى استثنائى غدير: ص ۲۶.</ref> == | | == توصيف جغرافيايى غدير خم<ref>غدير كجاست؟ : ص ۵۰ - ۵۵. چهارده قرن با غدير: ص ۲۱۳. سخنرانى استثنائى غدير: ص ۲۶.</ref> == |
| خط ۴۳: |
خط ۲۰: |
| با توجه به اينكه موقعيت غدير و جحفه به صورت از شرق به غرب در مسير سيل است و هر چه به سمت دريا پيش مىرود مسير سيل وسيع تر مى شود و كسانى كه در صدد تعيين فاصله جحفه تا غدير بوده اند از زاويه هاى مختلفى مسافت را اندازه گرفته اند، لذا فاصله آن تا جحفه را گاهى سه مايل و گاهى دو مايل تعيين كرده اند. | | با توجه به اينكه موقعيت غدير و جحفه به صورت از شرق به غرب در مسير سيل است و هر چه به سمت دريا پيش مىرود مسير سيل وسيع تر مى شود و كسانى كه در صدد تعيين فاصله جحفه تا غدير بوده اند از زاويه هاى مختلفى مسافت را اندازه گرفته اند، لذا فاصله آن تا جحفه را گاهى سه مايل و گاهى دو مايل تعيين كرده اند. |
|
| |
|
| === توصيف عمومى غدير ===
| | == توصيف تفصيلى غدير == |
| شرايط جغرافيايى منطقه در طول [[تاریخ]] تغييراتى داشته است، به خصوص آنكه در مسير سیل بوده و شكل آن به راحتى تغيير مى يابد. به همين جهت در توصيف غدير خم جنبه هاى حياتى و طبيعى از زمان [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] تا كنون تغييراتى داشته اند كه به شرح زير است:
| |
| | |
| '''الف)''' در نزديک [[آبگیر]] (غدير) چشمه آبى است كه پس از جارى شدن به سمت غدير آمده و در آن مى ريخته است.
| |
| | |
| اين چشمه گاهى كم آب يا خشک مى شده و گاهى در اثر عوامل طبيعى مسيرش از غدير عوض مى شده و به سمت ديگرى مى رفته است.
| |
| | |
| '''ب)''' در اطراف چشمه درختانى سرسبز و انبوه رشد كرده و محل زيبايى را ايجاد كرده بوده است.
| |
| | |
| گاهى در اثر سيلاب ها اين درختان از بين مى رفته و يا در سال هايى كه آب چشمه كم بوده يا خشک شده درختان نيز سرسبزى خود را از دست داده يا خشكيده اند.
| |
| | |
| '''ج)''' كنار آبگير نيز درختان صحرايى كهنسالى بوده كه پيامبر صلى الله عليه و آله در سايه آنها سخنرانى فرموده است.
| |
| | |
| اين درختان نيز در اثر عمر زياد خشكيده و سيل نيز در از بين رفتن آنها مؤثر بوده است.
| |
| | |
| '''د)''' خود آبگير نيز از نظر عمق و عرض و طول در ساليان متمادى كه سيل از روى آن عبور كرده تغييرات زيادى به خود ديده، ولى محل اصلى آن تغييرى نكرده است و در طول تاريخ تا امروز به عنوان غدير خم محلى معروف بوده است.
| |
| | |
| === توصيف تفصيلى غدير ===
| |
| در [[تاریخ]] صورت كاملى از غدير ترسيم شده كه به خوبى قابل شناسايى است: | | در [[تاریخ]] صورت كاملى از غدير ترسيم شده كه به خوبى قابل شناسايى است: |
|
| |
|
| ==== الف) چشمه غدير ====
| | === الف. چشمه غدير === |
| در لسان العرب مى گويد: [[ابن اثیر]] گفته است: «غدير موضعى بين [[مکّه]] و [[مدینه]] است. چشمه اى كه آنجاست در آن مى ريزد».<ref>لسان العرب: ماده خم. النهاية: ماده خم.</ref> | | در لسان العرب مى گويد: [[ابن اثیر]] گفته است: «غدير موضعى بين [[مکّه]] و [[مدینه]] است. چشمه اى كه آنجاست در آن مى ريزد».<ref>لسان العرب: ماده خم. النهاية: ماده خم.</ref> |
|
| |
|
| خط ۷۴: |
خط ۳۴: |
| عياض مى گويد: «غدير بركه اى است كه چشمه اى در آن مى ريزد، و بين بركه و چشمه مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله است».<ref>خلاصة الوفاء: ص ۲۲۹.</ref> | | عياض مى گويد: «غدير بركه اى است كه چشمه اى در آن مى ريزد، و بين بركه و چشمه مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله است».<ref>خلاصة الوفاء: ص ۲۲۹.</ref> |
|
| |
|
| ==== ب) آبگير ====
| | === ب. آبگير === |
| كلمه غدير كه به معناى [[آبگیر]] است همان جايى است كه آب سيل و نيز آب چشمه در آن جمع مى شود و در تمام عبارات تاريخى معروف ترين نام اين منطقه با همين آبگير است. | | كلمه غدير كه به معناى [[آبگیر]] است همان جايى است كه آب سيل و نيز آب چشمه در آن جمع مى شود و در تمام عبارات تاريخى معروف ترين نام اين منطقه با همين آبگير است. |
|
| |
|
| عرام مى گويد: «غدير خم در سمت [[طلوع]] [[آفتاب]] است و هيچ گاه آب آن خشک نمى شود.<ref>معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۹۸.</ref> | | عرام مى گويد: «غدير خم در سمت [[طلوع]] [[آفتاب]] است و هيچ گاه آب آن خشک نمى شود.<ref>معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۹۸.</ref> |
|
| |
|
| ==== ج) درختان ====
| | === ج. درختان === |
| در [[حدیث]] طبرانى مى گويد: پیامبر صلی الله علیه و آله در غدير خم زير درختان خطابه ايراد كرده است.<ref>المراجعات: مراجعه ۵۴ .</ref> | | در [[حدیث]] طبرانى مى گويد: پیامبر صلی الله علیه و آله در غدير خم زير درختان خطابه ايراد كرده است.<ref>المراجعات: مراجعه ۵۴ .</ref> |
|
| |
|
| خط ۹۶: |
خط ۵۶: |
| اين درختان كنار آبگير بوده و غير از مجموعه درختانى است كه در وادى متفرق بوده و بعداً ذكر خواهد شد. | | اين درختان كنار آبگير بوده و غير از مجموعه درختانى است كه در وادى متفرق بوده و بعداً ذكر خواهد شد. |
|
| |
|
| ==== د) مجموعه درختان ====
| | === د. مجموعه درختان === |
| كلمه «غيضة» در [[عربی]] موضعى است كه در آنجا درختان بسيار و درهم پيچيده باشد. در اطراف غدير درختانى بوده كه در عبارات [[تاریخ]] چنين توصيف شده است: | | كلمه «غيضة» در [[عربی]] موضعى است كه در آنجا درختان بسيار و درهم پيچيده باشد. در اطراف غدير درختانى بوده كه در عبارات [[تاریخ]] چنين توصيف شده است: |
|
| |
|
| خط ۱۰۳: |
خط ۶۳: |
| '''ب)''' صاحب مشارق مى گويد: خم نام مجموعه درختانى در آنجاست و در آنجا آبگيرى است كه به اين بيشه نسبت داده مى شود.<ref>معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹.</ref> | | '''ب)''' صاحب مشارق مى گويد: خم نام مجموعه درختانى در آنجاست و در آنجا آبگيرى است كه به اين بيشه نسبت داده مى شود.<ref>معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹.</ref> |
|
| |
|
| ==== هـ) علف هاى بيابانى ====
| | === هـ. علف هاى بيابانى === |
| ياقوت حموى از عرّام نقل مى كند: در منطقه غدير گياهى جز مرخ و تمام و اراک و عشر نيست.<ref>معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹.</ref> | | ياقوت حموى از عرّام نقل مى كند: در منطقه غدير گياهى جز مرخ و تمام و اراک و عشر نيست.<ref>معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹.</ref> |
|
| |
|
| ==== و) مسجد ====
| | === و. مسجد === |
| در مكانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله توقف نمود و نماز خواند و خطابه ايراد كرد و اميرالمؤمنين عليه السلام را به عنوان صاحب اختيار و خليفه مردم تعيين كرد، مسجدى ساخته شد كه محل آن بين چشمه و [[آبگیر]] بوده است. | | در مكانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله توقف نمود و نماز خواند و خطابه ايراد كرد و اميرالمؤمنين عليه السلام را به عنوان صاحب اختيار و خليفه مردم تعيين كرد، مسجدى ساخته شد كه محل آن بين چشمه و [[آبگیر]] بوده است. |
|
| |
|
| خط ۱۱۵: |
خط ۷۵: |
| تاريخچه اين مسجد در عنوان «مسجد غدير» آمده است. | | تاريخچه اين مسجد در عنوان «مسجد غدير» آمده است. |
|
| |
|
| ==== ز) سكونت ====
| | === ز. سكونت === |
| حموى از حازمى نقل كرده كه «اين وادى به وخامت موصوف است». منظور از وخامت غير قابل سكنى بودن آن است؛ ولى حموى از عرّام نقل كرده كه در اين منطقه عده اى از قبيله خزاعه و كنانه زندگى مى كنند ولى بسيار كم اند.<ref>معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹.</ref> | | حموى از حازمى نقل كرده كه «اين وادى به وخامت موصوف است». منظور از وخامت غير قابل سكنى بودن آن است؛ ولى حموى از عرّام نقل كرده كه در اين منطقه عده اى از قبيله خزاعه و كنانه زندگى مى كنند ولى بسيار كم اند.<ref>معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹.</ref> |
|
| |
|
| خط ۱۳۶: |
خط ۹۶: |
| از نظر شيعه دليل ديگرى موارد فوق را تأييد مى كند و آن صراحت [[تاریخ]] به وجود مسجد غدير در آنجاست. قرائن مذكور نيز مؤيدى قوى بر وجود مسجد غدير است كه طبعاً به خاطر عبور حجاج زمينه سكونت نيز در آنجا فراهم بوده است.<ref>على طريق الهجرة: ص ۶۰ - ۶۷. معجم معالم الحجاز: ج ۳ ص ۱۵۹.</ref> | | از نظر شيعه دليل ديگرى موارد فوق را تأييد مى كند و آن صراحت [[تاریخ]] به وجود مسجد غدير در آنجاست. قرائن مذكور نيز مؤيدى قوى بر وجود مسجد غدير است كه طبعاً به خاطر عبور حجاج زمينه سكونت نيز در آنجا فراهم بوده است.<ref>على طريق الهجرة: ص ۶۰ - ۶۷. معجم معالم الحجاز: ج ۳ ص ۱۵۹.</ref> |
|
| |
|
| == جايگاهى مناسب براى سخنرانى<ref>سخنرانى استثنائى غدير: ص ۲۸.</ref> == | | == حدود غدير نزد جغرافيدانان<ref>غدير كجاست؟ : ص ۴۶،۴۵. اسرار غدير: ص ۴۸. واقعه قرآنى غدير: ص ۶۹ .</ref> == |
| از جهاتى كه در انتخاب سرزمين غدير خم مى توان به آن اشاره كرد، وجود پنج درخت كهنسال مانند چنار در كنار بركه در يک ستون بود كه از شرق به غرب روييده بودند.
| | «كُراع» به معنى پايان مسيل و انتهاى مسير آب است، و «غُمَيم» نام اين منطقه اى بين مكه و مدينه بوده كه غدير خم در آن واقع شده است. |
|
| |
|
| اين درختان با سايه بلندشان - اگر چه براى صد و بيست هزار نفر مكفى نبود ولى مى توانست سايبان خوبى براى جايگاه سخنرانى و خيمه هاى [[بیعت]] باشد و عظمتى خاص و جلوه اى زيبا بدان ببخشد. | | «غدير» به معناى گودالى است كه پس از عبور سيل، آب در آن باقى مى ماند. «خمّ» نام اين آبگير بوده است. محل «غديرخم» در وادى جحفه و به همين نام معروف است. |
| | |
| | بسيارى از اهل لغت و جغرافى و تاريخ نگاران محل غدير را بين [[مکّه]] و [[مدینه]] دانسته اند: |
| | |
| | در «لسان العرب» مى گويد: «غدير خم آبگير معروفى بين مكه و مدينه است».<ref>لسان العرب: ماده «خم».</ref> |
| | |
| | ياقوت در «معجم البلدان» مى گويد: «حازمى گفته است: خم، مسير سيلى بين مكه و مدينه است...، و [[جار الله زمخشری|زمخشری]] گفته كه خم، نام مرد رنگرزى است كه آبگير بين مكه و مدينه به او نسبت داده شده است».<ref>معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹.</ref> |
|
| |
|
| اين بود كه به محض رسيدن به غدير خم از طرف پيامبر صلى الله عليه و آله اعلام شد كه كسى زير درختان نرود و آن موضع خالى بماند.<ref>الغدير: ج ۱ ص ۱۰.</ref>
| | ابن منظور در «لسان العرب» مى گويد: «خم آبگير معروفى بين مكه و مدينه در جحفه است كه همان غدير خم است».<ref>لسان العرب: ماده «خمّ».</ref> |
|
| |
|
| اين دستور از يک سو مانع از ازدحام مردم مى شد كه طبعاً همه مى خواستند زير درختان را براى استراحت خود انتخاب كنند، و از سوى ديگر آن مكان براى آماده سازى جايگاه مراسم خالى مى ماند.
| | فيروزآبادى در «قاموس» مى گويد: «غدير خم، محلى است در مسير سيلى بين حرمين شريفين».<ref>القاموس المحيط: ماده «خم».</ref> |
|
| |
|
| همه اين خصوصياتِ مكانى باعثِ انتخاب سرزمين غدير خم براى آخرين و بلندترين و مهمترين خطابه پيامبر صلى الله عليه و آله شد، و تا امروز هر كس به جزئيات جغرافيايى و اقليمى و امكانات آن توجه مى كند از اين حسن انتخاب در شگفت مى ماند.
| | از اين عبارات معلوم مى شود اختلافى درباره اينكه غدير بين مكه و مدينه است وجود ندارد، و بحث بر سر تعيين مكان آن بين اين دو شهر است. |
|
| |
|
| == جمع بندى بين توصيف هاى جغرافيايى مختلف در غدير<ref>غدير كجاست؟ : ص ۴۷،۴۶.</ref> == | | == جمع بندى بين توصيف هاى جغرافيايى مختلف در غدير<ref>غدير كجاست؟ : ص ۴۷،۴۶.</ref> == |
| خط ۱۶۷: |
خط ۱۳۳: |
|
| |
|
| از همه اين موارد استفاده مى شود كه غدير خم در انتهاى وادى خرّار و آغاز جحفه در سمت راست جاده حُجاج از مدينه به مكه واقع شده است و به همين جهت است كه عده اى غدير را به نام «خَرّار» خوانده اند. | | از همه اين موارد استفاده مى شود كه غدير خم در انتهاى وادى خرّار و آغاز جحفه در سمت راست جاده حُجاج از مدينه به مكه واقع شده است و به همين جهت است كه عده اى غدير را به نام «خَرّار» خوانده اند. |
|
| |
| == حدود عمومى غدير<ref>غدير كجاست؟ : ص ۴۵،۴۴.</ref> ==
| |
| منطقه غدير خم در مسير سيلاب هايى واقع شده كه پس از عبور از غدير به [[جحفه]] مى رسد و سپس تا درياى سرخ ادامه پيدا مى كند و سيل هاى ساليانه را به دريا مى ريزد. چنين مسيرهايى را به زبان [[عربی]] «وادى» مى گويند.
| |
|
| |
| بنا بر اين در توصيف جغرافيايى غدير مى توانيم بگوييم: وادى جحفه مسير سيلى است كه به دريا مى ريزد. در اين مسير آبگيرى طبيعى به وجود آمده كه پس از عبور سيل، [[آب]] هاى باقيمانده در آن جمع مى شوند، و به چنين گودال ها و آبگيرهايى در [[عرب]] «غدير» مى گويند.
| |
|
| |
| در مناطق مختلف غديرهاى زيادى در مسير سيل ها وجود دارد كه با نامگذارى از يكديگر شناخته مى شوند. اين غدير هم براى شناخته شدن از غديرهاى ديگر به نام «خم» نامگذارى شده است.
| |
|
| |
| نام غدير خم در طول چهارده قرن تغيير نيافته، و در كتاب هاى جغرافيايى و تاريخى و [[لغت]] در قرون مختلف همين نام را براى اين مكان معين مى بينيم. حتى موقعيت دقيق آن را هم تعيين كرده و فواصل آن را از چهار جهت گفته اند.<ref>معجم ما استعجم: ج ۲ ص ۵۱۰،۴۹۲،۳۶۸ . لسان العرب: ماده خمم و غدر. معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹،۳۵۰ و ج ۳ ص ۱۵۹ و ج ۴ ص ۱۸۸ و ج ۶ ماده غدير. معجم معالم الحجاز: ج ۱ ص ۱۵۶. تاج العروس: ماده خمم، غدر. النهاية (ابن اثير): ماده خم. الروض المعطار: ص ۱۵۶. وفاء الوفاء: ج ۲ ص ۲۹۸. صفة جزيرة العرب: ص ۲۵۹.</ref>
| |
|
| |
| با توجه به اينكه يک منطقه جغرافيايى را به مناسبت هاى مختلف با نام هاى متفاوت ياد مى كنند، لذا غدير خم هم در [[تاریخ]] با نام هاى مناطقى كه از نظر جغرافيايى از محدوده آن حساب مى شود نام برده شده است.
| |
|
| |
| در مواردى به عنوان «[[جحفه]]» از آن ياد شده، بدان جهت كه غدير خم در وادى جحفه قرار دارد. در مواردى «خرّار» گفته شده كه نام مسير سيل از غدير تا جحفه است كه سيل را به آنجا مى ريزد. در مواردى با نام «غُرَبة» ياد مى شود و اين به مناسبت همجوارى غدير با اين منطقه است و هر دو در يک وادى قرار دارند.
| |
|
| |
| با توجه به اينكه موقعيت غدير و جحفه به صورت از شرق به غرب در مسير سيل است و هر چه به سمت دريا پيش مى رود مسير سيل وسيع تر مى شود و كسانى كه در صدد تعيين فاصله جحفه تا غدير بوده اند از زاويه هاى مختلفى مسافت را اندازه گرفته اند، لذا فاصله آن تا جحفه را گاهى سه مايل و گاهى دو مايل تعيين كرده اند.
| |
|
| |
| == حدود غدير نزد جغرافيدانان<ref>غدير كجاست؟ : ص ۴۶،۴۵. اسرار غدير: ص ۴۸. واقعه قرآنى غدير: ص ۶۹ .</ref> ==
| |
| «كُراع» به معنى پايان مسيل و انتهاى مسير آب است، و «غُمَيم» نام اين منطقه اى بين مكه و مدينه بوده كه غدير خم در آن واقع شده است.
| |
|
| |
| «غدير» به معناى گودالى است كه پس از عبور سيل، آب در آن باقى مى ماند. «خمّ» نام اين آبگير بوده است. محل «غديرخم» در وادى جحفه و به همين نام معروف است.
| |
|
| |
| بسيارى از اهل لغت و جغرافى و تاريخ نگاران محل غدير را بين [[مکّه]] و [[مدینه]] دانسته اند:
| |
|
| |
| در «لسان العرب» مى گويد: «غدير خم آبگير معروفى بين مكه و مدينه است».<ref>لسان العرب: ماده «خم».</ref>
| |
|
| |
| ياقوت در «معجم البلدان» مى گويد: «حازمى گفته است: خم، مسير سيلى بين مكه و مدينه است...، و [[جار الله زمخشری|زمخشری]] گفته كه خم، نام مرد رنگرزى است كه آبگير بين مكه و مدينه به او نسبت داده شده است».<ref>معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹.</ref>
| |
|
| |
| ابن منظور در «لسان العرب» مى گويد: «خم آبگير معروفى بين مكه و مدينه در جحفه است كه همان غدير خم است».<ref>لسان العرب: ماده «خمّ».</ref>
| |
|
| |
| فيروزآبادى در «قاموس» مى گويد: «غدير خم، محلى است در مسير سيلى بين حرمين شريفين».<ref>القاموس المحيط: ماده «خم».</ref>
| |
|
| |
| از اين عبارات معلوم مى شود اختلافى درباره اينكه غدير بين مكه و مدينه است وجود ندارد، و بحث بر سر تعيين مكان آن بين اين دو شهر است.
| |
|
| |
|
| == علت نامگذارى به غدير خم<ref>غدير كجاست؟ : ص ۴۲.</ref> == | | == علت نامگذارى به غدير خم<ref>غدير كجاست؟ : ص ۴۲.</ref> == |
| خط ۲۲۰: |
خط ۱۵۴: |
|
| |
|
| همين جهتِ نامگذارى غدير به «غدير خمّ» را در كلام بكرى مى بينيم كه مى گويد: «غدير خم در سه مايلى [[جحفه]] است. در اين [[آبگیر]] چشمه اى مى ريزد و اطراف آن درختان بسيار و در هم پيچيده است و اين همان مجموعه درختانى است كه به آن خمّ مى گويند».<ref>معجم ما استعجم: ج ۲ ص ۳۶۸.</ref> | | همين جهتِ نامگذارى غدير به «غدير خمّ» را در كلام بكرى مى بينيم كه مى گويد: «غدير خم در سه مايلى [[جحفه]] است. در اين [[آبگیر]] چشمه اى مى ريزد و اطراف آن درختان بسيار و در هم پيچيده است و اين همان مجموعه درختانى است كه به آن خمّ مى گويند».<ref>معجم ما استعجم: ج ۲ ص ۳۶۸.</ref> |
|
| |
| == غدير خم كجاست؟ ==
| |
| در راه مكه تا مدينه، در ۲۰۰ كيلومترى مكه و ۳۰۰ كيلومترى مدينه بركه آبى به نام «خُم» وجود داشت كه با عنوان «غدير خم» شناخته مى شد.
| |
|
| |
| بين دو رشته كوه در شمال و جنوب، اين آبگير از شرق به غرب كشيده شده و تا درياى سرخ امتداد داشت و مسير سيل به صورت زمينى هموار در آمده بود.
| |
|
| |
| درختان بيابانى «سَمُر» - كه به [[فارسی]] «كُنار» گفته مى شود - به صورت متفرق در اين مسيل به چشم مى خورد.
| |
|
| |
| در يک سوى اين زمين هموار بركه بزرگ «غدير خم» قرار گرفته بود. موقعيت خاص اين غدير در آن بود كه آبش در طول سال خشک نمى شد.
| |
|
| |
| به همين جهت درختانى چند در كنار آن روييده بود ومحل معروفى براى استراحت مسافران خسته بود.
| |
|
| |
| == غدير در زمان ائمه عليهم السلام<ref>غدير كجاست؟ : ص ۳۱، ۳۲، ۵۹ -۶۱. اسرار غدير: ص ۳۵۱ - ۳۵۳. چهارده قرن با غدير: ص ۲۱۳،۲۱۲.</ref> ==
| |
| همانگونه كه «غدير» پرچمى بر بلنداى [[تاریخ]] است كه از آن نور سبز «على ولى الله» مى درخشد، مسجد غدير هم تيرى به چشم دشمنان ولايت بوده كه بناى گِل و آجرى آن به عنوان سندى زنده از غدير در قلب صحرا مى درخشيد.
| |
|
| |
| از همين جاست كه دشمنان كينه توز على عليه السلام كه درِ خانه اش را آتش زدند و تابعين آنان در طول قرنها هرگز چشم ديدن چنين بناى اعتقادى - تاريخى را نداشتند.
| |
|
| |
| آثار مسجد غدير كه توسط پيامبر صلى الله عليه و آله و اصحابش علامت گذارى شده بود، اولين بار به دست [[عمر بن خطاب|عمر بن الخطاب]] از ميان برده شد و علائم آن محو گرديد.
| |
|
| |
| ابن شهرآشوب در كتاب «مثالب» مى گويد: «آثار مسجد غدير را به دستور عمر مخفى كردند».<ref>مثالب النواصب (ابن شهرآشوب، نسخه خطى): ص ۶۳ .</ref>
| |
|
| |
| بار ديگر در زمان اميرالمؤمنين عليه السلام احيا شد ولى پس از شهادت آن حضرت، [[معاویة بن ابی سفیان|معاویه]] ساربانى را با دويست نفر فرستاد تا آثار غدير خم را با خاک يكسان كنند!
| |
|
| |
| ابن شهرآشوب در كتاب «مثالب» مى گويد: «صاحب اغانى ذكر كرده كه معاويه ساربانى را با دويست نفر از خوارج فرستاد تا آثار غدير خم را با خاک يكسان كنند».<ref>مثالب النواصب (ابن شهرآشوب، نسخه خطى): ص ۶۴ .</ref>
| |
|
| |
| بعد از آن [[امام حسین علیه السلام]] را در مسيرى كه از مکّه به [[عراق]] مى آمد، مى بينيم كه كاروان [[کربلا]] را از غدير عبور مى دهد و در آنجا توقفى دارد.
| |
|
| |
| بار ديگر مسجد غدير را در زمان [[امام باقر علیه السلام]] احيا شده مى بينيم. پس از آن [[امام صادق علیه السلام]] را مى بينيم كه رسماً در سفر از مدينه به مكه در غدير توقفى مى نمايد و جاى [[سخنرانی|منبر]] پيامبر صلى الله عليه و آله و جزئياتى از واقعه را نشان مى دهد. در نقطه اى ديگر محل خيمه منافقين را نشان مىدهد و برخى توطئه هاى آنان را بيان مى فرمايد.
| |
|
| |
| در زمان [[امام کاظم علیه السلام]] نيز مسجد غدير را آباد مى بينيم و حضرت به اصحابشان دستور نماز در آن [[مسجد]] را مى داد، و تصريح مى فرمود كه پدرم نيز چنين دستورى را به اصحابش مى داد.
| |
|
| |
|
| == فاصله غدير تا جحفه<ref>غدير كجاست؟ : ص ۴۸.</ref> == | | == فاصله غدير تا جحفه<ref>غدير كجاست؟ : ص ۴۸.</ref> == |
| خط ۲۹۰: |
خط ۱۹۴: |
|
| |
|
| كسى جز پيامبر صلى الله عليه و آله نمى داند و نمى بيند كه در دو سوى گردنه چهارده نفر با شمشيرهاى آخته آماده اند و ظرف هاى پر از شن را در ابتداى سراشيبى نگه داشته اند تا با عبور شتر پيامبر صلى الله عليه و آله آن ها را رها كنند و با وحشت و سقوط شتر، جان پيامبر صلى الله عليه و آله به خطر افتد. | | كسى جز پيامبر صلى الله عليه و آله نمى داند و نمى بيند كه در دو سوى گردنه چهارده نفر با شمشيرهاى آخته آماده اند و ظرف هاى پر از شن را در ابتداى سراشيبى نگه داشته اند تا با عبور شتر پيامبر صلى الله عليه و آله آن ها را رها كنند و با وحشت و سقوط شتر، جان پيامبر صلى الله عليه و آله به خطر افتد. |
|
| |
| == مسجد غدير ==
| |
| پس از واقعه غدير، [[مسجد]] غدير در کنار بركه و چشمه و درختان بر جاى ماند. مسجدى كه به دستور پيامبر صلى الله عليه و آله ساخته شد.
| |
|
| |
| پيداست غدير خم به گونه اى جاى خود را در جغرافياى [[اسلام]] باز كرده كه ديگر ظالمان جرئت خراب كردن آن را نداشته اند و صفحات [[تاریخ]] همچنان حكايت از حفظ مسجد غدير دارد، مسافران [[مکّه]] در ايام حج و غير آن از جاده اى عبور مى كردند كه غدير خم بر سر راهشان بود.
| |
|
| |
| در آنجا ياد آن روز بزرگ در دل ها زنده مى شد و در مسجد آن نمازى به جاى مى آوردند و در آب بركه سر و رويى صفا مى دادند و «من كنت مولاه فعلى مولاه» را زمزمه مى كردند.
| |
|
| |
|
| == پانویس == | | == پانویس == |
| [[رده:جغرافیای غدیر]] | | [[رده:جغرافیای غدیر]] |