۲۲٬۹۷۹
ویرایش
بررسی ابعاد فرهنگی غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
اطعام دادن به برادران دینی که از مصادیق احسان و نیکوکاری است و از دستورات مورد سفارش اسلام می‌باشد، در آیات قرآن و روایات معصومین(ع) مورد توجه بسیار واقع شده است؛ به ویژه نسبت به افرادی که نمی‌توانند معاش خود را تأمین کنند و به غذای سالم و مطلوبی دست یابند. قرآن کریم، در برخی موارد اطعام نیازمندان را بر دیگر افراد جامعه واجب می‌داند از جمله در مراسم حج<ref>حج/27-28.</ref>، همچنین در موارد بسیاری با توصیف نیکوکاران، مسلمانان را به اطعام دادن تشویق می‌نماید _در سوره انسان در شان اهل بیت(ع) و از صفات خوب آنها اطعام نیازمندان، ذکر شده است «و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا (انسان، ۸) و انسان‌هایی که این امر مهم را فراموش کرده‌اند، مورد سرزنش و عتاب قرار می‌دهد _” و چرا یکدیگر را بر طعام مستمندان تشویق نمی‌کنید.»<ref>فجر/18.</ref> | اطعام دادن به برادران دینی که از مصادیق احسان و نیکوکاری است و از دستورات مورد سفارش اسلام می‌باشد، در آیات قرآن و روایات معصومین(ع) مورد توجه بسیار واقع شده است؛ به ویژه نسبت به افرادی که نمی‌توانند معاش خود را تأمین کنند و به غذای سالم و مطلوبی دست یابند. قرآن کریم، در برخی موارد اطعام نیازمندان را بر دیگر افراد جامعه واجب می‌داند از جمله در مراسم حج<ref>حج/27-28.</ref>، همچنین در موارد بسیاری با توصیف نیکوکاران، مسلمانان را به اطعام دادن تشویق می‌نماید _در سوره انسان در شان اهل بیت(ع) و از صفات خوب آنها اطعام نیازمندان، ذکر شده است «و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا (انسان، ۸) و انسان‌هایی که این امر مهم را فراموش کرده‌اند، مورد سرزنش و عتاب قرار می‌دهد _” و چرا یکدیگر را بر طعام مستمندان تشویق نمی‌کنید.»<ref>فجر/18.</ref> | ||
“از اعمالی که به انجام آن در روز عید غدیر سفارش بسیار شده است اطعام و میهمانی دادن و همچنین افطاری دادن به روزه داران است؛ «در خطبه معروف علی(ع) در روز عید غدیر، امام(ع) بیان می‌دارد که هر کس در این عید بزرگ، افطار دهد مؤمن روزه دار را مثل آن است که صد هزار پیغمبر و صدیق و شهید را افطار داده باشد، پس چگونه خواهد بود در فضیلت حال کسی که جمعی از مؤمنین را کفایت کند و من ضامنم نزد خدا که از کفر و فقر آسوده گردد.» (قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص ۴۹۰) همچنین نقل است که امام حسن(ع) روز عید غدیر در کوفه، مهمانی بزرگی برپا می‌داشتند و امام علی(ع) با فرزندان و گروهی از پیروانشان بعد از نماز ظهر به منزل امام حسن(ع) می‌رفتند و پس از اتمام میهمانی امام حسن(ع) هدایایی به مردم می‌دادند. “ | “از اعمالی که به انجام آن در روز عید غدیر سفارش بسیار شده است اطعام و میهمانی دادن و همچنین افطاری دادن به روزه داران است؛ «در خطبه معروف علی(ع) در روز عید غدیر، امام(ع) بیان می‌دارد که هر کس در این عید بزرگ، افطار دهد مؤمن روزه دار را مثل آن است که صد هزار پیغمبر و صدیق و شهید را افطار داده باشد، پس چگونه خواهد بود در فضیلت حال کسی که جمعی از مؤمنین را کفایت کند و من ضامنم نزد خدا که از کفر و فقر آسوده گردد.» (قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص ۴۹۰) همچنین نقل است که امام حسن(ع) روز عید غدیر در کوفه، مهمانی بزرگی برپا می‌داشتند و امام علی(ع) با فرزندان و گروهی از پیروانشان بعد از نماز ظهر به منزل امام حسن(ع) می‌رفتند و پس از اتمام میهمانی امام حسن(ع) هدایایی به مردم می‌دادند. “<ref>برگرفته از: عید غدیر بستر گسترش دگرخواهی است، ۱۳۹۹.</ref> | ||
در فرهنگ اسلامی، ایجاد اخوت و برادری میان انسان‌ها مورد سفارش واقع شده است؛ پیوندی که میان دو مسلمان بسته می‌شود تا با یکدیگر برادر باشند. معروف‌ترین عقد اخوت مربوط به زمانی است که «پیامبر بین مهاجرین و انصار پیمان بست و علی(ع) را با خود برادر دانست – این پیمان در بسیاری از منابع معتبر نقل شده است تا جایی که منابع اهل سنت نیز این واقعه را آورده‌اند و علامه امینی در کتاب الغدیر به پنجاه مورد از آنها اشاره کرده است. - در حقیقت پیمانی که پیامبر(ص) بین مهاجرین و انصار بست، بین دو نژاد و دو طبقه غیر متجانس و بین فقیر فاقد هیچ چیزی که از مکه آمده بود با کسی که صاحب خانه و همه چیز است، بسته شد و این بدان معناست که این برادری تنها در مرحله تعارف و تشریفات ظاهری و مثل احزاب امروز و افراد همکار حزبی امروز نبود و از مرحله برادری و برابری هم تجاوز کرد و به مرحله ایثار رسید تا جایی که آیه ” و یؤثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه» در شان آنها نازل شد. ” | در فرهنگ اسلامی، ایجاد اخوت و برادری میان انسان‌ها مورد سفارش واقع شده است؛ پیوندی که میان دو مسلمان بسته می‌شود تا با یکدیگر برادر باشند. معروف‌ترین عقد اخوت مربوط به زمانی است که «پیامبر بین مهاجرین و انصار پیمان بست و علی(ع) را با خود برادر دانست – این پیمان در بسیاری از منابع معتبر نقل شده است تا جایی که منابع اهل سنت نیز این واقعه را آورده‌اند و علامه امینی در کتاب الغدیر به پنجاه مورد از آنها اشاره کرده است. - در حقیقت پیمانی که پیامبر(ص) بین مهاجرین و انصار بست، بین دو نژاد و دو طبقه غیر متجانس و بین فقیر فاقد هیچ چیزی که از مکه آمده بود با کسی که صاحب خانه و همه چیز است، بسته شد و این بدان معناست که این برادری تنها در مرحله تعارف و تشریفات ظاهری و مثل احزاب امروز و افراد همکار حزبی امروز نبود و از مرحله برادری و برابری هم تجاوز کرد و به مرحله ایثار رسید تا جایی که آیه ” و یؤثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه» در شان آنها نازل شد. ”<ref>یادداشت های استاد مطهری، ج، ۱۳، ص ۱۳۶-۱۳۷؛ برگرفته از :مجموعه فرهنگی امام صادق (ع) میبد، بررسی ابعاد اخلاقی غدیر، ۱۳۹۸</ref> | ||
«از دستورات مورد تأکید و سفارش شده در روز عید غدیر، بستن عقد اخوت میان دو مسلمان است.» و افراد، طبق این سنت پسندیده، پیمان برادری می‌بندند تا یکدیگر را در مواقع دعا فراموش نکنند و در خوبی‌ها هر یک، دیگری را بر خود مقدم بدارد و… پیوندی که سبب می‌شود قلبهایشان به یکدیگر نزدیک گشته و نسبت به هم محبت و رأفت بیشتری پیدا کنند، از خودخواهی و تنها به خود اندیشیدن بیرون آمده و به دگرخواهی برسند. | «از دستورات مورد تأکید و سفارش شده در روز عید غدیر، بستن عقد اخوت میان دو مسلمان است.»<ref>مفاتیح الجنان،ص ۴۹۱.</ref> و افراد، طبق این سنت پسندیده، پیمان برادری می‌بندند تا یکدیگر را در مواقع دعا فراموش نکنند و در خوبی‌ها هر یک، دیگری را بر خود مقدم بدارد و… پیوندی که سبب می‌شود قلبهایشان به یکدیگر نزدیک گشته و نسبت به هم محبت و رأفت بیشتری پیدا کنند، از خودخواهی و تنها به خود اندیشیدن بیرون آمده و به دگرخواهی برسند. | ||
== آینده نگری و ترویج فرهنگ مهدویت == | == آینده نگری و ترویج فرهنگ مهدویت == | ||
یکی از محورهای مهم در خطبه غدیریه، طرح مسئله امامت امام زمان(عج) در آینده تاریخ اسلام است و در بخش‌های مختلف این خطبه از این موضوع مهم در جهان اسلام سخن به میان آمده است، پیامبر(ص) پس از معرفی علی(ع) به عنوان شلیسته‌ترین فرد، برای جانشینی خود، و معرفی امامان از نسل علی(ع) تا امامت مهدی(ع) را برشمرده و در فرازهایی از این خطبه مهم به بیان ویژگی‌های حضرت مهدی پرداخته است، مانند اینکه: مهدی خاتم امامان، گستراننده دین اسلام در جهان، وارث علوم و … است. آن حضرت در این خطبه خط سیر جامعه اسلامی را نشان داده و آینده ای روشن را برای همگان بیان می‌نماید. ”بدانید آخرین امامان از ما مهدی قائم است او پشتیبان دین و انتقام گیرنده از ظالمین است” | یکی از محورهای مهم در خطبه غدیریه، طرح مسئله امامت امام زمان(عج) در آینده تاریخ اسلام است و در بخش‌های مختلف این خطبه از این موضوع مهم در جهان اسلام سخن به میان آمده است، پیامبر(ص) پس از معرفی علی(ع) به عنوان شلیسته‌ترین فرد، برای جانشینی خود، و معرفی امامان از نسل علی(ع) تا امامت مهدی(ع) را برشمرده و در فرازهایی از این خطبه مهم به بیان ویژگی‌های حضرت مهدی پرداخته است، مانند اینکه: مهدی خاتم امامان، گستراننده دین اسلام در جهان، وارث علوم و … است. آن حضرت در این خطبه خط سیر جامعه اسلامی را نشان داده و آینده ای روشن را برای همگان بیان می‌نماید. ”بدانید آخرین امامان از ما مهدی قائم است او پشتیبان دین و انتقام گیرنده از ظالمین است”<ref>بحارالانوار، ج ۳۷، ص ۲۱۳؛ برگرفته از: مجموعه مقالات کنگره بین المللی غدیر و انسجام اسلامی، ص ۴۳۴.</ref> | ||
و تأکیدی است بر این مطلب که اگر چه حق اهل بیت و شیعیان توسط ظالمان پایمال می‌شود ولی با ظهور مهدی(عج) همه جهان به صلح، امنیت و عدالت خواهد رسید. در واقع «آنچه از پیامبر(ص) درباره مهدی و خروج موعود روایت شده است و خاطره ای را که مسلمانان درباره آینده جهان و اجرای عدالت و حق، در سراسر جهان، دارند همان تأسیس “مدینه غدیر» است که همواره و هر روز وظیفه مسلمانان راستین و معتقدان است که در تشکیل دادن آن، بکوشند. ” | سخن از مهدی(عج) در آن روزگار، و برای آن مردمی که قبول ولایت علی(ع) برایشان سنگین بود بیانگر آینده نگری اسلام و برنامه بلند مدت دین الهی برای مسلمانان است. در خطبه غدیر به اینکه امامت اتصال دارد و منقطع نخواهد شد تا به دست خاتم و آخرین امام که حضرت مهدی است برسد، اشاره شده است.<ref>اسرار غدیر، ص ۲۱۰.</ref> | ||
و تأکیدی است بر این مطلب که اگر چه حق اهل بیت و شیعیان توسط ظالمان پایمال می‌شود ولی با ظهور مهدی(عج) همه جهان به صلح، امنیت و عدالت خواهد رسید. در واقع «آنچه از پیامبر(ص) درباره مهدی و خروج موعود روایت شده است و خاطره ای را که مسلمانان درباره آینده جهان و اجرای عدالت و حق، در سراسر جهان، دارند همان تأسیس “مدینه غدیر» است که همواره و هر روز وظیفه مسلمانان راستین و معتقدان است که در تشکیل دادن آن، بکوشند. ”<ref>حماسه غدیر، ص ۷۸.</ref> | |||
== روشنگری عمومی و دفاع از حق == | == روشنگری عمومی و دفاع از حق == | ||
روز غدیر برای سعادت ابدی انسان و آزادی واقعی بشر و حکومت دادگری و فضایل بود. «اگر به محتوای غدیر عمل می‌شد، و مسیر این هدایت بزرگ انحراف نمی‌یافت و در جلوی این پرتو عدالت و تربیت، ابرهای تیره قرار نمی‌گرفت و مانند علی(ع) زمام رهبری و سرپرستی اجتماع اسلامی را در دست می‌گرفت، اصلاح یکسره جهان عملی می‌گشت. و طولی نمی‌کشید که بانگ عدالت در خاور و باختر طنین انداز می‌شد و دین به معنای واقعی در اعماق اجتماعات گسترش می‌یافت و قرآن کریم با مبینی چون نهج البلاغه به کار بسته می‌شد؛ آنگاه فرشته عدالت بال می‌گشود و در جهان از این همه ظلم‌ها و بدبختی‌ها، جهالت‌ها و جنایت‌ها و این سپری شدن عمر انسان بدون تربیت صحیح اثری نبود.» | روز غدیر برای سعادت ابدی انسان و آزادی واقعی بشر و حکومت دادگری و فضایل بود. «اگر به محتوای غدیر عمل می‌شد، و مسیر این هدایت بزرگ انحراف نمی‌یافت و در جلوی این پرتو عدالت و تربیت، ابرهای تیره قرار نمی‌گرفت و مانند علی(ع) زمام رهبری و سرپرستی اجتماع اسلامی را در دست می‌گرفت، اصلاح یکسره جهان عملی می‌گشت. و طولی نمی‌کشید که بانگ عدالت در خاور و باختر طنین انداز می‌شد و دین به معنای واقعی در اعماق اجتماعات گسترش می‌یافت و قرآن کریم با مبینی چون نهج البلاغه به کار بسته می‌شد؛ آنگاه فرشته عدالت بال می‌گشود و در جهان از این همه ظلم‌ها و بدبختی‌ها، جهالت‌ها و جنایت‌ها و این سپری شدن عمر انسان بدون تربیت صحیح اثری نبود.»<ref>حساسترین فراز تاریخ یا داستان غدیر، ص. ۹۵؛ برگرفته از گروه پژوهش های دینی یک، غدیر در نگاه علامه حکیمی، ۱۳۹۶.</ref> | ||
پس از رحلت پیامبر(ص) در حالی که علی(ع) و آل هاشم، به مراسم تدفین بدن رسول خدا(ص) مشغول بودند و از سوی دیگر کسی در خلافت و امامت علی(ع) جای تردید نداشت؛ جریان سقیفه در جامعه شکل گرفت و افکار ضد غدیر را انتشار داد. از همان ابتدای بروز این حادثه تلخ، اصحاب بزرگ پیامبر مانند حباب بن منذر، سعد بن عباده، زبیر، مقداد و… به مخالفت با این جریات پرداختند. در حقیقت، “تأکید بر مسئله غدیر چیزی نیست جز تأکید بر احقاق حق و نشر عدالت و مبارزه با ستم و جهل. “ | پس از رحلت پیامبر(ص) در حالی که علی(ع) و آل هاشم، به مراسم تدفین بدن رسول خدا(ص) مشغول بودند و از سوی دیگر کسی در خلافت و امامت علی(ع) جای تردید نداشت؛ جریان سقیفه در جامعه شکل گرفت و افکار ضد غدیر را انتشار داد. از همان ابتدای بروز این حادثه تلخ، اصحاب بزرگ پیامبر مانند حباب بن منذر، سعد بن عباده، زبیر، مقداد و… به مخالفت با این جریات پرداختند.<ref>ر.ک. حساس ترین فراز تاریخ، ص ۱۶۰.</ref> در حقیقت، “تأکید بر مسئله غدیر چیزی نیست جز تأکید بر احقاق حق و نشر عدالت و مبارزه با ستم و جهل. “<ref>بعثت، غدیر، عاشورا، ص. ۳۵</ref> | ||
امام علی(ع) در موارد بسیاری به دفاع از این حق، پرداختند؛ به عنوان نمونه می‌توان به خطبه آن حضرت در کوفه اشاره نمود که در آن سخنرانی پس از ستایش آفریدگار هستی، «فرمود: من شما را سوگند می‌دهم هر کس در غدیر حاضر بوده بایستد. تنها کسانی بایستند که به گوش خود شنیدند و فراگرفتند… از میان مخاطبان حاضر در جلسه سی نفر از بزرگان اصحاب به پا خاستند و به شنیدن حدیث غدیر گواهی دادند.» | امام علی(ع) در موارد بسیاری به دفاع از این حق، پرداختند؛ به عنوان نمونه می‌توان به خطبه آن حضرت در کوفه اشاره نمود که در آن سخنرانی پس از ستایش آفریدگار هستی، «فرمود: من شما را سوگند می‌دهم هر کس در غدیر حاضر بوده بایستد. تنها کسانی بایستند که به گوش خود شنیدند و فراگرفتند… از میان مخاطبان حاضر در جلسه سی نفر از بزرگان اصحاب به پا خاستند و به شنیدن حدیث غدیر گواهی دادند.»<ref>الغدیر، ج ۱، ص ۱۸۵؛ برگرفته از حساس ترین فراز تاریخ، ص ۱۶۶.</ref> | ||
از آنجا که فرهنگ دفاع از حق و پرهیز از ستم کردن و ستم پذیرفتن در سیره امامان معصوم(ع) خصلتی برجسته است؛ و دفاع از غدیر، دفاع از حقیقت و اصل دین اسلام است چرا که «محتوای غدیر، یعنی اسلام و عمل به اسلام و بقای اسلام و تثبیت آن در داخل قلمرو اسلامی، و نشر و تبلیغ صحیح آن – نظرا و عملا- در خارج و دورترین نقاط گیتی» | از آنجا که فرهنگ دفاع از حق و پرهیز از ستم کردن و ستم پذیرفتن در سیره امامان معصوم(ع) خصلتی برجسته است؛ و دفاع از غدیر، دفاع از حقیقت و اصل دین اسلام است چرا که «محتوای غدیر، یعنی اسلام و عمل به اسلام و بقای اسلام و تثبیت آن در داخل قلمرو اسلامی، و نشر و تبلیغ صحیح آن – نظرا و عملا- در خارج و دورترین نقاط گیتی»<ref>حماسه غدیر، ص ۳۷.</ref> | ||
در سلوک اجتماعی این بزرگواران نمونه‌های بسیاری از تلاش برای احقاق این حق، جلوگیری از انحراف جامعه از جاده حقیقت و افتادن در سراشیبی هلاک، به چشم می‌خورد. پس از رحلت پیامبر(ص)، فاطمه(س) نیز به دفاع از همسرش، امیرمومنان(ع)، در برابر تضییع حقوق ایشان برخاست. در آغازین روزهای پس از سقیفه نیز، با ایراد خطبه‌هایی، تمام تلاش خویش را برای بیان این حقیقت و یادآوری سفارش‌های پیامبر(ص) در مورد حقوق اهل بیت به کار بست. | در سلوک اجتماعی این بزرگواران نمونه‌های بسیاری از تلاش برای احقاق این حق، جلوگیری از انحراف جامعه از جاده حقیقت و افتادن در سراشیبی هلاک، به چشم می‌خورد. پس از رحلت پیامبر(ص)، فاطمه(س) نیز به دفاع از همسرش، امیرمومنان(ع)، در برابر تضییع حقوق ایشان برخاست. در آغازین روزهای پس از سقیفه نیز، با ایراد خطبه‌هایی، تمام تلاش خویش را برای بیان این حقیقت و یادآوری سفارش‌های پیامبر(ص) در مورد حقوق اهل بیت به کار بست.<ref>دانشنامه فاطمی، ج. ۲، ص. ۲۱۷-۲۱۸؛ برگرفته از : بررسی پنج شاخص فرهنگی- اجتماعی عدالت اجتماعی در سیره فاطمی، ۱۳۹۹.</ref> | ||
حضرت فاطمه(س) فعالانه به دفاع از وصی رسول خدا(ص) و افشاگری بر ضد حکومت می‌پرداخت. بنا بر گزارشی، در منابع شیعه و اهل سنت، فاطمه(س) به همراه علی و فرزندانش، شبانه به خانه برخی از صحابه و سابقین در اسلام می‌رفت و آنان را به حمایت از امام علی و احقاق حق او دعوت می‌کرد، زمانی که علی(ع) را به مسجد بردند، حضرت فاطمه(س) در آنجا حاضر شد و تهدید به نفرین کرد و قاطعانه از حق همسرش دفاع کرد. | حضرت فاطمه(س) فعالانه به دفاع از وصی رسول خدا(ص) و افشاگری بر ضد حکومت می‌پرداخت. بنا بر گزارشی، در منابع شیعه و اهل سنت، فاطمه(س) به همراه علی و فرزندانش، شبانه به خانه برخی از صحابه و سابقین در اسلام می‌رفت و آنان را به حمایت از امام علی و احقاق حق او دعوت می‌کرد، زمانی که علی(ع) را به مسجد بردند، حضرت فاطمه(س) در آنجا حاضر شد و تهدید به نفرین کرد و قاطعانه از حق همسرش دفاع کرد.<ref>همان، ج. ۱، ص. ۱۵۸-۱۵۹. </ref> | ||
به همین ترتیب در سیره و گفتار همه امامان بعد از علی(ع) نیز از واقعه غدیر دفاع نموده‌اند و به روشنگری و آگاهی بخشیدن در این راستا اهمیت بسیار داده‌اند، نمونه‌های بسیاری از این روشنگری‌ها از سوی اصحاب پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و به پیروی از ایشان، عالمان و نویسندگان متعهد، در طول تاریخ آورده شده است. | به همین ترتیب در سیره و گفتار همه امامان بعد از علی(ع) نیز از واقعه غدیر دفاع نموده‌اند و به روشنگری و آگاهی بخشیدن در این راستا اهمیت بسیار داده‌اند، نمونه‌های بسیاری از این روشنگری‌ها از سوی اصحاب پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و به پیروی از ایشان، عالمان و نویسندگان متعهد، در طول تاریخ آورده شده است.<ref>ر. ک : اسرار غدیر، ص ۲۵۹- ۳۱۰.</ref> | ||
== منابع: == | == منابع: == | ||