۴٬۰۶۴
ویرایش
آیه ۷ مائده و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها
←«وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّه عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ...»[1]
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '<references />' به '{{پانویس}}') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== «وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّه عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ...»<ref>مائده / | == «وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّه عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ...»<ref>مائده / ۸،۷؛ غدير در قرآن: ج ۱ ص ۳۵ و ج ۳ ص ۳۸۹ - ۳۹۱؛ واقعه قرآنى غدير: ص ۶۹،۲۶،۱۱.</ref> == | ||
يكى از آياتى كه در [[مدینه]] و پيش از سفر [[حجةالوداع]] بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد اين آيه بود: | يكى از آياتى كه در [[مدینه]] و پيش از سفر [[حجةالوداع]] بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد اين آيه بود: | ||
{{متن قرآن|وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّه عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اتَّقُوا اللَّه إِنَّ اللَّه عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ}}: | |||
«به ياد آوريد نعمت خدا را بر شما و پيمانى كه از شما گرفت آنگاه كه گفتيد: شنيديم و اطاعت نموديم و تقواى خدا را پيشه كنيد كه خدا به آنچه در سينه هاست آگاه است». | «به ياد آوريد نعمت خدا را بر شما و پيمانى كه از شما گرفت آنگاه كه گفتيد: شنيديم و اطاعت نموديم و تقواى خدا را پيشه كنيد كه خدا به آنچه در سينه هاست آگاه است». | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
=== موقعيت تاريخى === | === موقعيت تاريخى === | ||
پس از نزول آيه | پس از نزول آيه {{متن قرآن|النَّبِىُّ اَوْلى بِالْمُؤْمِنينَ...}} در مسير پيامبر صلى الله عليه و آله به سوى غدير و با اين اقرار كه مردم در برابر مقام «اولى به نفس بودن پيامبرصلى الله عليه و آله» نمودند، آيه اى ديگر به عنوان سند و شاهدى از اين اعتراف نازل شد: | ||
{{متن قرآن|وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ ميثاقَهُ الَّذى واثَقَكُمْ بِهِ اِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ اَطَعْنا وَ اتَّقُوا اللَّهِ اِنَّ اللَّهَ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ}}: | |||
«نعمت خدا بر شما و پيمان او را به ياد آوريد كه با شما ميثاق بست، آنگاه كه گفتيد: شنيديم و اطاعت كرديم، و تقواى خدا را پيشه كنيد كه خداوند به باطن قلب ها آگاه است»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص | «نعمت خدا بر شما و پيمان او را به ياد آوريد كه با شما ميثاق بست، آنگاه كه گفتيد: شنيديم و اطاعت كرديم، و تقواى خدا را پيشه كنيد كه خداوند به باطن قلب ها آگاه است»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۷،۲۹۶؛ الاقبال: ص ۴۵۹،۴۵۳.</ref> | ||
توضيح اينكه: در پىِ نزول آيه | توضيح اينكه: در پىِ نزول آيه {{متن قرآن|النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ}}در مدينه و سؤال مردم از معناى آن و پاسخ پيامبر صلى الله عليه و آله كه «سمع و طاعت مطلق» است، مردم بر اين ولايت اقرار كردند و پيمان بستند كه وفادار بمانند، و اين عهد را با جمله {{متن قرآن|سَمِعْنا وَ أَطَعْنا}}اعلان كردند. متعاقب اين پيمان آيه نازل شد كه اين عهد و پيمان را به ياد داشته باشيد، چرا كه زمينه هاى مختلفى براى شكستن آن در پيش بود. | ||
حذيفه يمانى پس از آنكه نزول آيه | حذيفه يمانى پس از آنكه نزول آيه {{متن قرآن|النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ...}}را در مدينه به عنوان مقدمه اى بر سفر غدير ذكر مى كند، در دنباله ماجرا با ذكر ارتباط محتواى آيه با غدير تصريح به نزول آن در آغاز اين داستان پر ماجرا مى نمايد: | ||
گفتند: يا رسول اللَّه! اين كدام ولايت است كه شما در آن بر ما از خودمان سزاوارتريد؟ حضرت فرمود: سمع و طاعت در آنچه دوست بداريد يا خوش نداريد. ما هم گفتيم: | گفتند: يا رسول اللَّه! اين كدام ولايت است كه شما در آن بر ما از خودمان سزاوارتريد؟ حضرت فرمود: سمع و طاعت در آنچه دوست بداريد يا خوش نداريد. ما هم گفتيم:{{متن قرآن|سَمِعْنا وَ اطَعْنا}} اينجا بود كه خداوند اين آيه را نازل كرد: | ||
{{متن قرآن|وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَمِيثَاقَهُ الَّذِي وَاثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا}}: «بياد آوريد نعمت خدا را بر شما، و پيمانى كه با شما بست آنگاه كه گفتيد: شنيديم و اطاعت كرديم».<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۶. الاقبال: ص۴۵۳ - ۴۵۹.</ref> | |||
در روايات ديگرى نزولِ اين آيه پس از نزولِ آيه | در روايات ديگرى نزولِ اين آيه پس از نزولِ آيه {{متن قرآن|يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ...}}در بازگشت از مكه به غدير ذكر شده است. عبارت چنين است:{{متن عربی|فَاَنْزَلَ}}:{{متن قرآن|يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ...}} {{متن عربی|ثُمَّ اَنْزَلَ}}: {{متن قرآن|اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّه عَلَيْكُمْ ...}}<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۱۵ ح ۱۵۱.</ref>؛ كه به هر حال اصل نزول آيه در موسم غدير مسلّم است. | ||
=== تحليل اعتقادى === | === تحليل اعتقادى === | ||
نزول اين آيه در چنين موقعيتى، با هدفِ خاطر نشان ساختن پيمان هاى بعدى بر سر همين مسئله ولايت صورت گرفت؛ چرا كه در حديثى | نزول اين آيه در چنين موقعيتى، با هدفِ خاطر نشان ساختن پيمان هاى بعدى بر سر همين مسئله ولايت صورت گرفت؛ چرا كه در حديثى امام محمد باقر علیه السلام درباره همين آيه شريفه می فرمايد: ميثاق و پيمان (كه در آيه ذكر شده) آن چيزى است كه خداوند در حجةالوداع بيان كرد ... ، كه نصب اميرالمؤمنين عليه السلام به عنوان امام همه خلق است.<ref>فقه القرآن: ج ۲ ص ۲۸۴؛ مستدرك الوسائل: ج ۱۷ ص ۶۱ ح ۱۳.</ref> | ||
در حديث ديگرى در [[مفسّرین|تفسیر]] همين آيه شريفه مى فرمايد: آنگاه كه پيامبر صلى الله عليه و آله پيمان ولايت را از مردم گرفت گفتند: سَمِعْنا وَ اطَعْنا، ولى سپس پيمان خداوند را شكستند.<ref>بحار الانوار: ج ۲۳ ص ۳۷۰ ح | در حديث ديگرى در [[مفسّرین|تفسیر]] همين آيه شريفه مى فرمايد: آنگاه كه پيامبر صلى الله عليه و آله پيمان ولايت را از مردم گرفت گفتند: سَمِعْنا وَ اطَعْنا، ولى سپس پيمان خداوند را شكستند.<ref>بحار الانوار: ج ۲۳ ص ۳۷۰ ح ۴۶؛ تفسير القمى: ج ۱ ص ۳۶۷.</ref> | ||
اينك با مرورى بر پيمان بستن هاى متعدد مردم در مقاطع مختلف غدير در مى يابيم كه ميثاق واحدى در جلوه هاى مختلف بر حسب مسير واقعه بوده، كه هر يک ديگرى را مؤكدتر مى كند و نزول آيه در شأن همه اين موارد مى تواند باشد: | اينك با مرورى بر پيمان بستن هاى متعدد مردم در مقاطع مختلف غدير در مى يابيم كه ميثاق واحدى در جلوه هاى مختلف بر حسب مسير واقعه بوده، كه هر يک ديگرى را مؤكدتر مى كند و نزول آيه در شأن همه اين موارد مى تواند باشد: | ||
بار اول در مدينه براى ولايت پيامبر صلى الله عليه و آله | بار اول در مدينه براى ولايت پيامبر صلى الله عليه و آله {{متن قرآن|سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا}} گفتند. | ||
بار دوم در اواخر خطابه غدير بود كه حضرت از مردم اقرار لسانى گرفت و صراحتاً كلمه عهد و پيمان را به ميان آورد و بدين صورت پيمان دوم به انجام رسيد، آنجا كه فرمود: | بار دوم در اواخر خطابه غدير بود كه حضرت از مردم اقرار لسانى گرفت و صراحتاً كلمه عهد و پيمان را به ميان آورد و بدين صورت پيمان دوم به انجام رسيد، آنجا كه فرمود: | ||
فَقُولُوا بِأجْمَعِكُمْ: انّا سامِعُونَ مُطيعُونَ...، لا نَرْجِعُ عَنِ الْعَهْدِ وَ لا نَنْقُضُ الْميثاقَ... . فَالْعَهْدُ وَ الْميثاقُ لَهُمْ مَأْخُوذٌ مِنّا مِنْ قُلُوبِنا وَ أنُفِسنا وَ ألْسِنَتِنا وَ ضَمائِرِنا وَ أيْدينا...، لا نَبْتَغى بِذلِكَ بَدَلاً وَ لا يَرَى اللَّه مِنْ انْفُسِنا حِوَلاً<ref>اسرار غدير: ص ۱۵۸،۱۵۷ بخش ۱۱.</ref>: | {{متن عربی|فَقُولُوا بِأجْمَعِكُمْ: انّا سامِعُونَ مُطيعُونَ...، لا نَرْجِعُ عَنِ الْعَهْدِ وَ لا نَنْقُضُ الْميثاقَ... . فَالْعَهْدُ وَ الْميثاقُ لَهُمْ مَأْخُوذٌ مِنّا مِنْ قُلُوبِنا وَ أنُفِسنا وَ ألْسِنَتِنا وَ ضَمائِرِنا وَ أيْدينا...، لا نَبْتَغى بِذلِكَ بَدَلاً وَ لا يَرَى اللَّه مِنْ انْفُسِنا حِوَلاً}}<ref>اسرار غدير: ص ۱۵۸،۱۵۷ بخش ۱۱.</ref>: | ||
پس همگى چنين بگوييد: ما شنيديم و اطاعت مى كنيم...، از اين قول بر نمى گرديم و پيمان را نمى شكنيم... . پس براى آنان عهد و پيمان از ما گرفته شد، از قلب هايمان و جان هايمان و زبان هايمان و ضمائرمان و دست هايمان...، هرگز در پى تغيير اين عهد نيستيم و خداوند در اين باره از نفس هايمان دگرگونى نبيند. | پس همگى چنين بگوييد: ما شنيديم و اطاعت مى كنيم...، از اين قول بر نمى گرديم و پيمان را نمى شكنيم... . پس براى آنان عهد و پيمان از ما گرفته شد، از قلب هايمان و جان هايمان و زبان هايمان و ضمائرمان و دست هايمان...، هرگز در پى تغيير اين عهد نيستيم و خداوند در اين باره از نفس هايمان دگرگونى نبيند. | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
بار سوم با پايان يافتنِ خطبه، مردم به طرف منبر پيامبر صلى الله عليه و آله جلو آمدند و صداى مردم بلند شد: | بار سوم با پايان يافتنِ خطبه، مردم به طرف منبر پيامبر صلى الله عليه و آله جلو آمدند و صداى مردم بلند شد: | ||
نَعَمْ، نَعَمْ! سَمِعْنا وَ أطَعْنا امْرَ اللَّه وَ امْرَ رَسُولِهِ بِقُلُوبِنا وَ انْفُسِنا وَ الْسِنَتِنا وَ | {{متن عربی|نَعَمْ، نَعَمْ! سَمِعْنا وَ أطَعْنا امْرَ اللَّه وَ امْرَ رَسُولِهِ بِقُلُوبِنا وَ انْفُسِنا وَ الْسِنَتِنا وَ ايْدينا }}: آرى، آرى! شنيديم و اطاعت مى كنيم امر خدا و رسولش را با قلب ها و جان ها و زبان ها و دستانمان.<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۲۱۷ ح ۱۳۳.</ref> | ||
بار چهارم بيعت رسمى بود كه هم با پيامبر صلى الله عليه وآله و هم با اميرالمؤمنين عليه السلام رسماً دست بيعت دادند و اين ميثاق الهى را به محكم ترين شكل ممكن نشان دادند. | بار چهارم بيعت رسمى بود كه هم با پيامبر صلى الله عليه وآله و هم با اميرالمؤمنين عليه السلام رسماً دست بيعت دادند و اين ميثاق الهى را به محكم ترين شكل ممكن نشان دادند. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
مى بينيم هيچ پيمانى چنين مراحل بهم پيوسته و محكمى نداشته، و هيچ پيمان مستحكمى اين گونه زير پا گذاشته نشده است. پس جا دارد خداوند آن را به رخ مردم بكشد و يادآور شود كه: | مى بينيم هيچ پيمانى چنين مراحل بهم پيوسته و محكمى نداشته، و هيچ پيمان مستحكمى اين گونه زير پا گذاشته نشده است. پس جا دارد خداوند آن را به رخ مردم بكشد و يادآور شود كه: | ||
{{متن قرآن|وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّه عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا}}، و از مردم بخواهد كه در اين باره از خدا بترسند كه خدا از نيت قلب ها آگاه است: {{متن قرآن|وَ اتَّقُوا اللَّه إِنَّ اللَّه عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ}} | |||
يكى از جلوه هاى قرآنى غدير كه مورد غفلت قرار گرفته، فرازهاى دعا و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدير پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات - به خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است - ناگفته هايى از مسئله غدير به چشم مى خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى شود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است. از جمله اين موارد است: | يكى از جلوه هاى قرآنى غدير كه مورد غفلت قرار گرفته، فرازهاى دعا و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدير پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات - به خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است - ناگفته هايى از مسئله غدير به چشم مى خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى شود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است. از جمله اين موارد است: | ||