۴٬۰۶۴
ویرایش
←«وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّه عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ...»[1]
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
يكى از جلوه هاى قرآنى غدير كه مورد غفلت قرار گرفته، فرازهاى دعا و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدير پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات - به خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است - ناگفته هايى از مسئله غدير به چشم مى خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى شود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است. از جمله اين موارد است: | يكى از جلوه هاى قرآنى غدير كه مورد غفلت قرار گرفته، فرازهاى دعا و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدير پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات - به خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است - ناگفته هايى از مسئله غدير به چشم مى خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى شود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است. از جمله اين موارد است: | ||
{{متن قرآن|وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ، إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ للَّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلاّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ}}: | |||
«بياد آوريد نعمت خدا را بر شما و پيمانى كه از شما گرفته آنگاه كه گفتيد: شنيديم و اطاعت كرديم، و تقوى را به كار بنديد كه خداوند از راز سينه ها آگاه است. اى كسانى كه ايمان آورده ايد به خاطر خدا استوار و بر عدالت شاهد باشيد، و كينه توزى با قومى باعث نشود كه | «بياد آوريد نعمت خدا را بر شما و پيمانى كه از شما گرفته آنگاه كه گفتيد: شنيديم و اطاعت كرديم، و تقوى را به كار بنديد كه خداوند از راز سينه ها آگاه است. اى كسانى كه ايمان آورده ايد به خاطر خدا استوار و بر عدالت شاهد باشيد، و كينه توزى با قومى باعث نشود كه بى عدالتى نماييد. عدل پيشه كنيد كه آن به تقوى نزديكتر است و تقوا پيشه كنيد كه خداوند به آنچه انجام مى دهيد آگاه است.» | ||
{{متن قرآن|وَ كُنَّا نُكَذِّبُ بِيَوْمِ الدِّينِ}}<ref>مدّثر/ ۴۶.</ref>: | |||
«و چنين بوديم كه روز قيامت را تكذيب مى كرديم». | «و چنين بوديم كه روز قيامت را تكذيب مى كرديم». | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
==== متن دعا ==== | ==== متن دعا ==== | ||
امام صادق علیه السلام درباره ملاقات دو مؤمن با ولايت در غدير، دستور داده اند كه وقتى به يكديگر مى رسند چنين بگويند: | |||
الْحَمْدُ للَّهِ الَّذى اكْرَمَنا بِهذَا الْيَوْمِ وَ جَعَلَنا مِنَ الْمُؤْمِنينَ وَ جَعَلَنا مِنَ الْمُوفينَ بِعَهْدِهِ الَّذى عَهِدَهُ الَيْنا وَ ميثاقِهِ الَّذى واثَقَنا بِهِ مِنْ وِلايَةِ وُلاةِ امْرِهِ وَ الْقُوّامِ بِقِسْطِهِ وَ لَمْ يَجْعَلْنا مِنَ الْجاحِدينَ وَ الْمُكَذِّبينَ بِيَوْمِ الّدينِ: | {{متن عربی|الْحَمْدُ للَّهِ الَّذى اكْرَمَنا بِهذَا الْيَوْمِ وَ جَعَلَنا مِنَ الْمُؤْمِنينَ وَ جَعَلَنا مِنَ الْمُوفينَ بِعَهْدِهِ الَّذى عَهِدَهُ الَيْنا وَ ميثاقِهِ الَّذى واثَقَنا بِهِ مِنْ وِلايَةِ وُلاةِ امْرِهِ وَ الْقُوّامِ بِقِسْطِهِ وَ لَمْ يَجْعَلْنا مِنَ الْجاحِدينَ وَ الْمُكَذِّبينَ بِيَوْمِ الّدينِ}}: | ||
سپاس خدايى را كه ما را به اين روز اكرام فرموده و ما را از مؤمنين و وفا كنندگان به پيمانش - كه با ما عهد بسته و ميثاقى كه با ما پيمان بسته - قرار داده، كه آن پيمان صاحب اختيارى واليان امرش و قائمين به عدلش است، و خدا را شكر كه ما را از منكرين و تكذيب كنندگان به روز قيامت قرار نداده است.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص | سپاس خدايى را كه ما را به اين روز اكرام فرموده و ما را از مؤمنين و وفا كنندگان به پيمانش - كه با ما عهد بسته و ميثاقى كه با ما پيمان بسته - قرار داده، كه آن پيمان صاحب اختيارى واليان امرش و قائمين به عدلش است، و خدا را شكر كه ما را از منكرين و تكذيب كنندگان به روز قيامت قرار نداده است.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۱۵؛ الاقبال: ص ۴۷۵.</ref> | ||
==== نتيجه اعتقادى ==== | ==== نتيجه اعتقادى ==== | ||
در اين فراز از دعا دو آيه قرآن تضمين شده است. يكى آيه ميثاق كه فعل آن به خاطر سياق دعا از ضمير خطاب به متكلم برگردانده شده و به جاى | در اين فراز از دعا دو آيه قرآن تضمين شده است. يكى آيه ميثاق كه فعل آن به خاطر سياق دعا از ضمير خطاب به متكلم برگردانده شده و به جاى {{متن قرآن|واثَقَكُمْ}} كلمه {{متن عربی|واثَقَنا}} آمده است. | ||
ديگرى آيه سوره مدثر است كه جمله | ديگرى آيه سوره مدثر است كه جمله {{متن قرآن|كُنَّا نُكَذِّبُ}}به صورت اسم فاعل و كلمه {{متن عربی|الْمُكَذِّبينَ}} آورده شده است. | ||
از اين دعايى كه براى ملاقات برادران مؤمن در روز غدير آموخته اند، دو نكته مهم فرا مى گيريم كه در واقع تفسير دو آيه قرآن است: | از اين دعايى كه براى ملاقات برادران مؤمن در روز غدير آموخته اند، دو نكته مهم فرا مى گيريم كه در واقع تفسير دو آيه قرآن است: | ||
===== نكته اول: واليان امر خدا ===== | ===== نكته اول: واليان امر خدا ===== | ||
پيمانى كه خدا با ما به نام ولايت بسته بايد تفسير شود. در اين دعا با نسبت دادن | پيمانى كه خدا با ما به نام ولايت بسته بايد تفسير شود. در اين دعا با نسبت دادن {{متن عربی|وُلاة امر}} و نيز «قائمين به عدل» به خدا با ضمير «ه» به ما مى فهماند كه اگر ما ولايت را پذيرفته ايم به خاطر آن است كه واليان امر از طرف خداوند تعيين شده اند، و آنكه بتواند عدالت واقعى را بر قرار كند كسى است كه از طرف خدا براى اين كار منصوب شود. | ||
درباره اين آيه دو حديث وارد شده كه عمق مطلب را روشن تر مى نمايد: | درباره اين آيه دو حديث وارد شده كه عمق مطلب را روشن تر مى نمايد: | ||
====== الف) اطاعت اگر چه خوشمان نيايد ====== | ====== الف) اطاعت اگر چه خوشمان نيايد ====== | ||
حذيفة بن يمان | حذيفة بن يمان مى گويد: وقتى آيه{{متن قرآن|النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ}}نازل شد، پرسيدند: يا رسول اللَّه، اين ولايتى كه شما از خود ما بر ما صاحب اختيارتريد، كدام است؟ فرمود: گوش به فرمان بودن و اطاعت در آنچه خوشتان بيايد يا شما را خوش نيايد. | ||
گفتيم: گوش به فرمانيم و اطاعت مى كنيم. اينجا بود كه آيه نازل شد: | گفتيم: گوش به فرمانيم و اطاعت مى كنيم. اينجا بود كه آيه نازل شد: {{متن قرآن|وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِىواثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا}}<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۲۷.</ref> | ||
====== ب) اطاعت ياد نعمت است ====== | ====== ب) اطاعت ياد نعمت است ====== | ||
درباره آيه | درباره آيه {{متن قرآن|وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ...}}فرمود: هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله بر مردم پيمان ولايت را گرفت گفتند: شنيديم و اطاعت مى كنيم، ولى بعد پيمان خود را شكستند.<ref>تفسير القمى: ج ۱ ص ۱۶۳.</ref> | ||
نتيجه اين است كه ما با خداوند متعال پيمان بسته ايم كه فقط منصوب شدگان از طرف او را به صاحب اختيارى خود بپذيريم، و در اين باره از آنچه در توان داريم دريغ نكنيم. | نتيجه اين است كه ما با خداوند متعال پيمان بسته ايم كه فقط منصوب شدگان از طرف او را به صاحب اختيارى خود بپذيريم، و در اين باره از آنچه در توان داريم دريغ نكنيم. | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
اين بدان معنى است كه اگر كسى اين دستور و پيمان الهى را زير پا مى گذارد گويا قبول ندارد كه روزى در پيشگاه الهى بايد پاسخگوى سؤال درباره آن باشد، وگرنه چه پاسخى در برابر سؤال روز قيامت خواهد داشت. | اين بدان معنى است كه اگر كسى اين دستور و پيمان الهى را زير پا مى گذارد گويا قبول ندارد كه روزى در پيشگاه الهى بايد پاسخگوى سؤال درباره آن باشد، وگرنه چه پاسخى در برابر سؤال روز قيامت خواهد داشت. | ||
در عرفات در سفر [[حجةالوداع]]، جبرئيل نازل شد و با اشاره به آيه ۷ سوره مائده | در عرفات در سفر [[حجةالوداع]]، جبرئيل نازل شد و با اشاره به آيه ۷ سوره مائده {{متن قرآن|وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ ميثاقَهُ الَّذى واثَقَكُمْ بِهِ}}- كه در مدينه قبل از سفر نازل شده بود - اين پيام را آورد: | ||
«اى محمد، خداوند عز و جل به تو سلام مى رساند و مى فرمايد: | «اى محمد، خداوند عز و جل به تو سلام مى رساند و مى فرمايد: | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۱۰۶: | ||
او را به عنوان علامت براى مردم به پا دار و عهد و پيمان و بيعت او را تجديد كن، و به آنان ياد آورى كن آنچه از آنان تعهد گرفته ام از بيعتم و پيمانى كه با آنان محكم كرده ام، و عهدى كه با آنان داشته ام درباره ولايت وليم و صاحب اختيار آنان و هر مرد و زن مؤمنى، يعنى على بن ابى طالب». | او را به عنوان علامت براى مردم به پا دار و عهد و پيمان و بيعت او را تجديد كن، و به آنان ياد آورى كن آنچه از آنان تعهد گرفته ام از بيعتم و پيمانى كه با آنان محكم كرده ام، و عهدى كه با آنان داشته ام درباره ولايت وليم و صاحب اختيار آنان و هر مرد و زن مؤمنى، يعنى على بن ابى طالب». | ||
آنگاه خداوند با اشاره به آيه ۳ سوره مائده | آنگاه خداوند با اشاره به آيه ۳ سوره مائده{{متن قرآن|اليَوْمَ اَكْمَلْتُ لَكُمْ}}- كه هنوز نازل نشده بود - ارتباط كمال دين را با ولايت على عليه السلام بيان كرد ... .<ref>بحار الانوار: ج۳۷، ص ۲۰۳،۲۰۲،۱۵۱؛ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۷،۱۷۷،۱۷۶،۵۲،۵۱؛ الاحتجاج: ج ۱ ص ۶۶ .</ref> | ||
هنگامى كه نماز صبح دوشنبه هيجدهم ذى الحجة در مسير بازگشت از حجةالوداع به سوى غدير خم خوانده شد و كاروان به حركت خود به سمت غدير ادامه داد و حدود پنج ساعت ديگر از راه باقى مانده بود، پيامبر صلى الله عليه و آله اميرالمؤمنين عليه السلام را فرا خواند و نزول آيه تبليغ را خبر داد. | هنگامى كه نماز صبح دوشنبه هيجدهم ذى الحجة در مسير بازگشت از حجةالوداع به سوى غدير خم خوانده شد و كاروان به حركت خود به سمت غدير ادامه داد و حدود پنج ساعت ديگر از راه باقى مانده بود، پيامبر صلى الله عليه و آله اميرالمؤمنين عليه السلام را فرا خواند و نزول آيه تبليغ را خبر داد. | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۲: | ||
بقيه مسير با سرعت بيشترى طى شد و پيامبر صلى الله عليه و آله براى اجراى فرمان الهى عجله نشان داد. همزمان آيه ۷ سوره مائده كه در مدينه قبل از سفر حج نازل شده بود تكرار شد: | بقيه مسير با سرعت بيشترى طى شد و پيامبر صلى الله عليه و آله براى اجراى فرمان الهى عجله نشان داد. همزمان آيه ۷ سوره مائده كه در مدينه قبل از سفر حج نازل شده بود تكرار شد: | ||
{{متن قرآن|وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ ميثاقَهُ الَّذى واثَقَكُمْ بِهِ اِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ اَطَعْنا}}: | |||
«به ياد آوريد نعمت خدا را بر شما و پيمانى را كه با شما محكم نمود آنگاه كه گفتيد: پذيرفتيم و اطاعت مى كنيم». اين پيمان اشاره به | «به ياد آوريد نعمت خدا را بر شما و پيمانى را كه با شما محكم نمود آنگاه كه گفتيد: پذيرفتيم و اطاعت مى كنيم». اين پيمان اشاره به {{متن قرآن|سَمِعْنا وَ اَطَعْنا}}بود كه مردم قبل از حركت به سوى مكه در مدينه درباره آيه {{متن قرآن|النَّبِىُّ اَوْلى بِالْمُؤْمِنينَ ...}}گفتند، و اكنون نتايج آن را در غدير با {{متن عربی|مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ}} مى گرفتند.<ref>تفسير برهان: ج ۱ ص ۴۸۸ ح ۲؛ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۱۵.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:قرآن و غدیر]] | [[رده:قرآن و غدیر]] | ||