آيه ۸۲ نساء و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

آيه ۸۲ نساء و غدیر (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۷ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۲:۱۸

۲۱٬۵۶۹ بایت حذف‌شده ، ۷ ژانویه

بدون خلاصۀ ویرایش

Shamloo

دیوان‌سالاران، مدیران

۱۰٬۷۷۴

ویرایش

@@ خط ۴۶: / خط ۴۶: @@
 * پيامبر صلى الله عليه و آله آمده: قرآن با عظمت را مورد تفكر قرار دهيد كه شما را به آنچه هدايت در آن است راهنمايى كرده است.<ref>ارشاد القلوب، ج۱، ص۱۶۳. </ref>
 * [[امام صادق‏ علیه السلام]] ريشه تدبر در قرآن را صدور آن از جانب نور مطلق بيان مى‌كند و مى‌‏فرمايد: خداوند در كلام خود بر خلقش تجلى فرموده، ولى او را نمى‏‌بينند.<ref>بحارالانوار، ج۸۹، ص۱۰۷. </ref> يعنى بايد در جست‌وجوى اين تجليات باشند تا با چشم دل آن را ببينند و اين همان چيزى است كه با تدبر آغاز مى‏‌شود.<ref>غدیر در قرآن، ج۲، ص۴۳۷.</ref>
-==== ب) پرهيز از متشابهات قرآن ====
-اكنون كه بايد در قرآن تدبر و تفكر نماييم دو نقطه صعب ‏العبور پيش روى ما خواهد بود: يكى متشابهات و ديگرى تفسير محكمات:
-===== اول: تفسير متشابهات =====
-درباره متشابهات خودِ قرآن مشكل را حل كرده و دستور پرهيز از اين نقطه ‏ها را داده است. آنجا كه مى‏ فرمايد:
-«كسانى كه در قلوبشان ميل به باطل است از پى متشابهات مى‏ روند تا فتنه بپا كنند و باطن آن آيات را به دست آورند»؛
-يعنى اين در حالى است كه به باطن آيات متشابه دست نمى‏ يابند، چرا كه مى ‏فرمايد:
-{{قرآن|وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلا اللَّه وَ الرَّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ}}. لذا پيامبر صلى الله عليه و آله هم مفهوم آيه را فرموده:{{متن عربی|لا تَتَّبِعُوا مُتَشابِهَهُ}}.
-===== دوم: تفسير محكمات =====
-تفسير محكمات و به عبارت ديگر استخراج باطن قرآن تا آنجا كه بشر تحمل نمايد و ظرفيت داشته باشد در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله با تعبير{{متن عربی|انْظُرُوا الى مُحْكَماتِهِ}} آمده است، كه منظور همان نگاه از روى تدبر و دقت است.
-يعنى در جايى كه نازل كننده قرآن شما را از تدبر در آيات متشابه بر حذر مى ‏دارد، بايد فكر و عقل و دقت خود را در فهم آيات محكم متمركز كنيد، و با صرف آن در آيات متشابه هم نيروى خود را هدر داده ‏ايد و هم به نتيجه‏ اى نمى ‏رسيد.
-===== ج) راه فهم باطن قرآن =====
-عطشى كه با تدبر در قرآن براى درک حقايق آن بوجود مى ‏آيد، آرام نمى‏ گيرد جز با جرعه گوارايى كه از دست مفسِّران حقيقى آن گرفته شود، كه فقط چهارده معصوم‏ عليهم السلام هستند.
-تأكيد خاص مكتب اهل‏ بيت ‏عليهم السلام را در اين باره مورد دقت قرار مى ‏دهيم:
-====== اول: تأويل قرآن فقط در اختيار امامان‏ عليهم السلام ======
-در همين فراز خطبه غدير، پيامبر صلى الله عليه و آله با تأكيدات پشت سر هم در يک جمله، اين انحصار تأويل قرآن براى امامان‏ عليهم السلام را بيان فرموده است.
-تأكيدها چنين است:
-ابتدا قسم ياد مى‏ كند{{متن عربی|فَوَ اللَّه}}، و آنگاه از حرف نفى ابدى استفاده مى ‏كند{{متن عربی|لَنْ يُبَيِّنَ ،لَنْ يُوضِحَ}}، و سپس هر دو جهت باطن و تفسير قرآن را يادآور مى‏ شود{{متن عربی|زَواجِرَهُ ،تَفْسيرَهُ،
-و با اين تأكيدات مى‏ فرمايد: به خدا قسم، هرگز باطن قرآن و تفسير آن را بيان نمى ‏كند مگر على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام.
-در حديثى ديگر پيامبر صلى الله عليه و آله با لسان محبت‏ آميز خود، متمسكين حقيقى به قرآن را چنين معرفى مى‏ فرمايد:
-مى‏ دانيد تمسک كننده حقيقى به قرآن كه به شرف عظيم نايل مى ‏شود كيست؟ كسى است كه تأويل قرآن را از ما اهل‏ بيت يا از واسطه‏ هايى كه سفيران ما به شيعيانمان هستند بگيرد.<ref>بحار الانوار: ج ۸۹ ص ۱۸۴. </ref>
-در حديثى، [[تفسیر آیات در خطابه غدیر|تفسیر]] قرآن به عنوان رسالتى معرفى شده كه توسط اميرالمؤمنين‏ عليه السلام به مردم ابلاغ مى‏ شود.
-پيامبر صلى الله عليه و آله به آن حضرت فرمود: تو رسالت مرا از طرف من ابلاغ می ‏نمايى. عرض كرد: يا رسول ‏اللَّه، مگر شما رسالت را ابلاغ نفرمودى؟
-فرمود: من ابلاغ كردم، ولى منظورم آن است كه بعد از من از تأويل قرآن به مردم ياد مى‏ دهى و خبر مى ‏دهى آنچه را نمى ‏دانند.<ref>بحار الانوار: ج ۸۹ ص ۹۲. </ref>
-اميرالمؤمنين‏ عليه السلام اين رسالت قرآنى را چنين توصيف مى‏ فرمايد: اين قرآن است. از او بخواهيد كه با شما سخن بگويد، ولى هرگز با شما سخن نخواهد گفت، بلكه من بايد به شما خبر دهم.
-اگر درباره قرآن از من سؤال كنيد به شما خبر خواهم داد چون داناترين شما هستم.<ref>بحار الانوار: ج ۸۹ ص ۸۲ . </ref>
-====== دوم: نگرانى از تفسير نادرست قرآن ======
-در كنار آن همه تأكيد بر رسالت قرآنى امت اسلام و نشان دادن باب علمى كه بايد علوم قرآن را از آن سو دريافت كنند، آينده مسلمين در نظر پيامبر صلى الله عليه و آله همچنان نگران كننده است.
-در اين باره دو حديث جلوه‏ هاى مختلف اين نگرانى را نشان مى ‏دهد:
-در حديثى شديدترين موارد ترس پيامبر صلى الله عليه و آله بر امت بعد از خود سه چيز شمرده شده كه يكى از آنها{{متن عربی|تَأْويلُ الْقُرآنِ عَلى غَيْرِ تَأْويلِهِ}}<ref>بحار الانوار: ج ۸۹ ص ۱۰۸ ح ۵ .</ref> است، يعنى: «تفسير قرآن بر خلاف آنچه تفسير حقيقى آن است».
-در حديث ديگرى سوء استفاده دشمنان داخلىِ اسلام از آيات قرآن به نفع خويش، به عنوان يكى از شديدترين موارد ترس از انحراف امت ذكر شده و با تعبير{{متن عربی|جِدالُ مُنافِقٍ بِهِ}}آمده<ref>بحار الانوار: ج ۸۹ ص ۱۰۸ .</ref>، يعنى: منافق بتواند با آيات قرآن در مقابل مسلمانان واقعى بحث كند!!
-====== سوم: احاطه علم ائمه ‏عليهم السلام به قرآن ======
-خداوند به ائمه‏ عليهم السلام علمى عنايت كرده كه تمام جوانب علوم قرآن گوشه‏ اى از آن به حساب مى‏ آيد. اين احاطه علمى درباره قرآن -  كه خود دريايى عميق است -  در كلام امامان ‏عليهم السلام چنين توصيف شده است:
-اميرالمؤمنين ‏عليه السلام مى ‏فرمايد: تأويل هر آيه ‏اى كه بر محمد صلى الله عليه و آله نازل شده...، به املاى پيامبر صلى الله عليه و آله و خط خودم نزد من موجود است.<ref>كتاب سليم: ص ۲۱۱ ح ۱۱.</ref>
-در تفسير همين آيه سوره آل عمران كه {{قرآن|وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلا اللَّه وَ الرَّاسِخُونَ فِى‏ الْعِلْمِ}}:
-«تأويل و تفسير متشابهات قرآن را نمى ‏داند مگر خدا و راسخين در علم»، فرمود: {{متن عربی|نَحْنُ الرّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ وَ نَحْنُ نَعْلَمُ تَأْويلَهُ}}: ماييم راسخان در علم و ما تأويل متشابهات را مى‏ دانيم.<ref>بحار الانوار: ج ۲۳ ص ۱۹۹.</ref>
-اين حديث نيز جلوه ديگرى از وسعت اين درياى علم قرآنى است.
-اميرالمؤمنين‏ عليه السلام كه يک شب تا صبح تفسير نقطه تحت باء بسم ‏اللَّه را فرمود و باز به پايان نرسيد، مى‏ فرمايد:
-{{متن عربی|لَوْ شِئْتُ لاَوْقَرْتُ سَبْعينَ بَعيراً مِنْ تَفْسيرِ فاتِحَةِ الْكِتابِ}}: اگر بخواهم از تفسير سوره فاتحه هفتاد شتر را بار مى ‏كنم.<ref>بحار الانوار: ج ۸۹ ص ۱۰۳ ح ۸۲ .</ref>
-امام صادق‏ عليه السلام جلوه ديگرى از حضور دائمى اين علوم نزد امامان را چنين توصيف فرموده است:
-{{متن عربی|قَدْ وَلَّدَنى رَسُولُ اللَّه وَ انَا اعْلَمُ كِتابَ اللَّه، وَ فيهِ بَدْءُ الْخَلْقِ وَ ما هُوَ كائِنٌ الى يَوْمِ الْقِيامَةِ، وَ فيهِ خَبَرُ السَّماءِ وَ خَبَرُ الارْضِ وَ خَبَرُ الْجَنَّةِ وَ خَبَرُ النّارِ، وَ خَبَرُ ما كانَ وَ خَبَرُ ما هُوَ كائِنٌ؛ اعْلَمُ ذلِكَ كَانَّما انْظُرُ الى كَفّى}}:
-من فرزند پيامبرم، و علم كتابِ خدا نزد من است. در آن است آغاز خلقت و آنچه تا روز قيامت خواهد شد.
-در آن است خبر آسمان و زمين و خبر بهشت و جهنم و خبر آنچه اتفاق افتاده و آنچه به وقوع خواهد پيوست. من اينها را مى‏ دانم همان گونه كه به كف دستم مى‏ نگرم.<ref>بحار الانوار: ج ۸۹ ص ۱۰۱،۹۸.</ref>
-===== د) غدير و سقيفه دو فرهنگ متقابل درباره قرآن =====
-با شهادت پيامبرصلى الله عليه وآله، در همان آغاز راه دو فرهنگ قرآنى در پيشگاه كتاب اللَّه تشكيل يافت، و غدير با سرمايه نامتناهى از قرآن در برابر دستان خالى از قرآنِ [[سقیفه]] قرار گرفت.
-غدير وارث قرآن بود و با تكيه بر قرآن پشتوانه عظيم خود را تابلوى ابدى قرار داده بود، و به همين جهت با معرفى راهنمايان فهم قرآن مردم را بر تعمق و تفكر هر چه بيشتر درباره قرآن ترغيب مى ‏كرد.
-در مقابل سقيفه تشكيل شد كه ضد قرآن بود و خط نفاقش در جاى جاى آن معرفى شده بود، با منع رسمى از فهم معانى قرآن و ضرب و شتم عَلَنى كسانى كه به درک باطن قرآن روى مى ‏آوردند، كليه راه‏ هاى منتهى به قرآن را مسدود كرد؛ و در واقع هدفى جز مسدود كردن پرونده جهانى قرآن نداشت. داستان اين دو فرهنگ متقابل در آغاز راه چنين است:
-وقتى اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در ماجراى سقيفه مردم را به كمک خويش فرا خواند و حتى بر در خانه ‏هايشان رفت ولى با عهدشكنى و بى ‏وفايى آنان رو به رو شد، خانه‏ نشينى اختيار كرد و مشغول جمع قرآن شد، و از خانه خارج نشد تا همه قرآن را آماده كرد.
-وقتى همه قرآن را جمع نمود و نزول آن و تأويلش و ناسخ و منسوخ آن را به دست خود نوشت، همه نوشته ‏ها را در پارچه‏ اى جمع كرد و بر آن مُهر زد، و در حالى كه مردم در مسجد اطراف [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]] بودند آن را به مسجد آورد و با صداى بلند فرمود:
-اى مردم، من از زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله از دنيا رفته...، مشغول جمع قرآن شدم تا همه آن را در اين پارچه جمع نمودم.
-خداوند هيچ آيه اى را بر پيامبرش نازل نكرده مگر آنكه همه را جمع‏ آورى كرده ام، و هيچ آيه ‏اى نيست مگر آنكه پيامبر صلى الله عليه و آله آن را بر من خوانده و تأويل آن را به من آموخته است.
-سپس فرمود: اين قرآن را براى آن آوردم كه فردا نگوييد: ما از اين بى‏ خبر بوديم، و نگوييد: شما را به كتاب خدا از اول تا آخر آن دعوت نكردم.
-عمر در پاسخ به چنين اتمام حجت تمام عيارى گفت: ما با آنچه از قرآن كه در دستمان است از آنچه تو بدان دعوت مى ‏كنى، بى نياز هستيم!! اميرالمؤمنين‏ عليه السلام آن قرآن را -  كه با تفسيرش بود -  برداشت و به خانه بازگشت.<ref>كتاب سليم: ص ۱۴۷. بحار الانوار: ج ۲۸ ص ۲۶۴ - ۲۶۶.</ref>
-آيا مردم از تفسير قرآن براى هميشه محروم شدند؟
-آيا كسى كه بر سر دست پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير به عنوان تنها مفسر آن معرفى شده بود، قرآنِ با تفسير خود را برد و آرزوى استفاده از آن را بر دل‏ ها گذاشت؟
-آيا محتواى پارچه لاک و مهر شده چه بود؟
-در زمان عثمان، روزى طلحه از اميرالمؤمنين ‏عليه السلام درباره همين قرآن همراه تفسيرش پرسيد كه بعد از آن روز آن را چه كردى و به كجا بردى؟ اميرالمؤمنين‏ عليه السلام درباره محتواى آن فرمود:
-هر آيه‏ اى كه خداوند در كتابش بر حضرت محمد صلى الله عليه و آله نازل كرد به املاى آن حضرت و خط خودم نزد من موجود است.
-همچنين تأويل هر آيه‏ اى كه بر محمد صلى الله عليه و آله نازل شده و هر حلال و حرام و هر حد و حكم و هر چيزى كه امت تا روز قيامت بدان احتياج دارند حتى ديه خراش بدن، به املاى پيامبر صلى الله عليه و آله و خط خودم نزد من نوشته شده و موجود است.
-طلحه پرسيد: به من خبر ده درباره آنچه از قرآن و تأويلش و علم حلال و حرام كه در دست توست، آن را به چه كسى مى‏ سپارى و صاحب آن بعد از تو كيست؟
-اميرالمؤمنين ‏عليه السلام درباره حافظان اين امانت الهى فرمود: به آن كسى كه پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داده به او بسپارم. وصى من و صاحب اختيار مردم بعد از من اين پسرم حسن.
-پسرم حسن هنگام مرگ آن را به اين پسرم حسين خواهد سپرد. سپس به فرزندان حسين يكى پس از ديگرى منتقل مى‏ شود تا آخرين آنها كنار حوض كوثر بر پيامبر صلى الله عليه و آله وارد شود.<ref>كتاب سليم: ص ۲۱۱ ح ۱۱.</ref>
-در حديثى هم درباره اينكه چه زمانى به طور كامل به آن قرآن با تفسير عمل خواهد شد فرمود:
-وقتى قائم ما قيام كند آن قرآن را ظاهر مى ‏نمايد و مردم را بر عمل به آن وادار مى‏ كند و سنت طبق آن جارى مى‏ شود.<ref>بحار الانوار: ج ۹۲ ص ۴۲ ح ۲.</ref>
-اين مخالفت اولِ ابوبكر و عمر با تدبر در قرآن و دريافت باطن و تأويل آن بود.
-عمر در مراحل بعد به شدت مردم را از سؤال درباره معانى قرآن منع مى‏ كرد، و هر كس درباره قرآن چيزى مى ‏پرسيد او را مورد ضرب و عقوبت قرار مى‏ داد، تا آنجا كه ابن ‏عباس يک يا دو سال كامل جرئت كوچک ‏ترين گفتگويى درباره قرآن نداشت.<ref>الصراط المستقيم: ج ۳ ص ۱۵.</ref>
-از معروف‏ ترين و شنيدنى ‏ترين داستان ‏هاى اين فصلِ جمود، داستان «ضَبيع» است:
-اين دانشمند عراقى كه رئيس قوم خود نيز بود، هر گاه لشكر مسلمين را مى ‏ديد درباره قرآن سؤالاتى مى‏ كرد.
-او براى طلب علم به مصر آمد و وقتى عمروعاص از سؤالات قرآنى او باخبر شد او را نزد عمر فرستاد.
-او در مدينه درباره مشكلات قرآن و تأويل آنها مثل {{متن عربی|الذَّارِياتِ}} و {{متن عربی|النَّازِعاتِ}} و{{متن عربی|الْمُرْسَلاتِ}}از اصحاب سؤال مى‏ كرد.
-عمر تصميم به مجازات او گرفت به گونه ‏اى كه براى ديگران هم درسى باشد كه درباره قرآن سؤال نكنند. او شلاقى از خوشه خرما درست كرد و آستين‏ ها را بالا زد و آماده شد.
-سپس دستور داد «ضَبيع» را بياورند و با آن شلاق صد ضربه بر او زد، و پس از توقفى دوباره صد ضربه زد و آن قدر اين كار را تكرار كرد كه عمامه از سر «ضبيع» افتاد و كمرش مجروح شد و سرش خون آلود گرديد.
-سپس او را زندانى كرد تا حالش بهتر شد، و بار ديگر او را همان گونه زد و دوباره محبوس كرد تا زخم‏هايش التيام يافت.
-بار سوم كه عمر خواست تازيانه زدن را تكرار كند ضبيع گفت: اگر مى‏ خواهى مرا بكشى به طرز مناسبى به قتل برسان، و اگر منظور تو اين است كه مرض سؤال كردن من از آيات قرآن شفا يابد به خدا قسم شفا يافته ‏ام!!
-بعد از اين گفته عمر او را به بصره تبعيد كرد و به ابوموسى اشعرى(حاكم بصره) نوشت: احدى از مسلمانان حق همنشينى با او را ندارد!!
-اين مسئله براى ضبيع بسيار سخت بود و اين فشارها را براى سؤال از معانى قرآن بايد تحمل مى‏ كرد. ابوموسى براى عمر نوشت: اين مرد واقعاً از كار خود توبه كرده است!!!
-عمر هم به خيال خود اجازه همنشينى مردم با چنين دانشمندى را صادر كرد و گفت: ضبيع به خيال خود در طلب علم بود، ولى در اين كه كدام علم را بايد بياموزد اشتباه رفته بود!!<ref>الغدير:ج ۶ ص ۲۹۰. اثبات الهداة: ج ۲ ص ۳۵۷ ح ۱۵۵. الصراط المستقيم: ج ۳ ص ۱۵. الاعتصام (شاطبى): ج ۱ ص ۸۰ . فتح القدير (شوكانى): ج ۱ ص ۴۰۶. شرح ابن ابى ‏الحديد: ج ۱۲ ص ۱۰۲. المسترشد: ص ۵۴۲ . الفصول العشرة(شيخ مفيد): ص ۹۵.</ref>
-اين نمونه نشانگر جلوه شديد مبارزه با قرآن در ريشه سقيفه بود، كه طبيعتاً بقيه حساب خود را مى‏ کردند و هرگز گِرد چنين سؤالاتى نمى‏ گرديدند.
-اگر چه سقيفه چندان در اين راه موفق نبود و اين استبداد فكرى چندان ادامه نيافت -  يعنى نتوانست ادامه يابد -  ولى محروم كردن مردم از آشنايى با مفسران واقعى قرآن نتايج شوم خود را بر جاى گذاشت و آن خزانه علم را مُهر شده به پشت پرده غيبت برد. با اين زمينه خالى از مفسران حقيقى قرآن، بسيارى از جاهلان و نااهلان دست به كار تفسير قرآن و بيان معانى آن شدند، تا آنجا كه گاهى به عنوان بيان باطن آن عرض اندام مى‏ كردند.
-باز هم لطف خداوند شامل حال شيعيان و مؤمنين حقيقى شد كه ائمه ‏عليهم السلام خزانه‏ داران علم الهى هر از چند گاهى در فرصت‏ هاى مناسب آن پارچه در هم پيچيده مهر شده را باز مى ‏كردند و كلماتى اطمينان دهنده بر قلب ‏ها از آن مى‏ خواندند و دريچه‏ هاى كوچكى از قرآن به روى ما باز مى‏ كردند، كه كتاب حاضر نيز از همان كلمات نورانى بر گرفته است.
 == پانویس ==