آیه ۱۶۷ بقره و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۰: خط ۲۰:
اين آيات ۱۰۴ آيه هستند که در ۳۹ مورد نازل شده‌اند؛ از جمله این آیات آیه ۱۶۷ سوره بقره است: {{قرآن|وَ قالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا كَذلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَيْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجِينَ مِنَ النَّارِ|ترجمه=كسانى كه پيرو شده بودند گفتند: اى كاش براى ما بازگشتى بود تا از آنان بيزارى مى‌جستيم همان‌گونه كه از ما بيزارى جستند. اين‌گونه خداوند اعمال آنان را نشانشان مى‌دهد تا بر ايشان حسرت باشد و آنان از آتش خارج‌شدنى نيستند}}.
اين آيات ۱۰۴ آيه هستند که در ۳۹ مورد نازل شده‌اند؛ از جمله این آیات آیه ۱۶۷ سوره بقره است: {{قرآن|وَ قالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا كَذلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَيْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجِينَ مِنَ النَّارِ|ترجمه=كسانى كه پيرو شده بودند گفتند: اى كاش براى ما بازگشتى بود تا از آنان بيزارى مى‌جستيم همان‌گونه كه از ما بيزارى جستند. اين‌گونه خداوند اعمال آنان را نشانشان مى‌دهد تا بر ايشان حسرت باشد و آنان از آتش خارج‌شدنى نيستند}}.


=== موقعيت قرآنى‌ ===
== موقعيت تاریخی نزول ==
اصحاب صحيفه در حجة الوداع پيمان نامه خود را امضا كردند و كار خود را آغاز نمودند. اين وِزر و بال عظيم كه در نامه اعمال خود گذاشتند براى ابوبكر كمتر از سه سال و براى عمر كمتر از پانزده سال روز شمار لذت دنيا داشت، و با پايان آن حسرت و ندامت آغاز شد. اين حسرت و ندامت دامنگير تمام پيروان آنان نيز هست هنگامى كه مرگ به سراغ آنان آيد.
موقعیت تاریخی نزول آیه ۱۶۷ سوره بقره چنین ترسیم شده است: اصحاب [[صحیفه ملعونه اول|صحيفه ملعونه]] در [[حجةالوداع|حجة‌الوداع]] پيمان‌نامه علیه غدیر امضا نمودند. اين سرکشی در مقبل حکم خداوند در نامه عمل آنان ثبت شد و نتوانست برای آنان بهره دنیوی داشته باشد: برای [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبكر]] كمتر از سه سال حکومت و براى عمر كمتر از دوازده سال. با پايان این حکومت دنیایی کوتاه حسرت و ندامت آغاز شد. اين حسرت و ندامت دامن‌گير تمام پيروان آنان نيز هست هنگامى كه مرگ به سراغ آنان آيد.


امام باقر عليه السلام نزول اين آيه را درباره اصحاب صحيفه چنين بيان مى‌فرمايد:«كَذلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَيْهِمْ»: «اين گونه خداوند اعمال آنان را نشانشان مى‌دهد تا بر آنان حسرت باشد»، هنگام مرگ است كه با چشم خود آنچه از عذاب برايشان آماده شده ببينند، و اينان اصحاب صحيفه‌اى هستند كه درباره مخالفت با على عليه السلام نوشتند، «وَ ما هُمْ بِخارِجِينَ مِنَ النَّارِ»: «و آنان از آتش خارج شدنى نيستند».<ref>بحار الانوار: ج ۲۸ ص ۱۱۶، ج ۳۱ ص ۶۳۷. مناقب ابن شهر آشوب: ج ۳ ص ۲۱۲.</ref>نيمه اول آيه و نيز آيه قبل اين پشيمانى را به خوبى ترسيم كرده است، آنجا كه مى‌فرمايد: «إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ.وَ قالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا»: «آنگاه كه تابع شدگان از تابع شوندگان بيزارى مى‌جويند و عذاب را مى‌بينند و راه‌ها بر آنان بسته مى‌شود، و كسانى كه تابع شدند مى‌گويند: اى كاش براى ما بازگشتى بود تا از آنان بيزاى بجوييم همان گونه كه از ما بيزار شدند».
[[امام باقر عليه السلام]] شأن نزول اين آيه درباره اصحاب صحيفه را چنين بيان کرده است: «اين‌گونه خداوند اعمال آنان را نشانشان مى‌دهد تا بر آنان حسرت باشد»، هنگام مرگ است كه با چشم خود آنچه از عذاب برايشان آماده شده ببينند و اينان اصحاب صحيفه‌اى هستند كه درباره مخالفت با على عليه السلام نوشتند. «و آنان از آتش خارج شدنى نيستند».<ref>مناقب آل ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۲-۲۱۳؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۱۱۶؛ بحارالانوار، ج۳۱، ص۶۳۷.</ref>


با توجه به اينكه قسمت اخير آيه (كَذلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ ...) طبق حديث مربوط به اصحاب صحيفه است قسمت اول آن و نيز آيه قبلى به آن مربوط خواهد بود، چرا كه ضماير در «يُرِيهِمُ» و «أَعْمالَهُمْ» و «عَلَيْهِمْ» به «الَّذِينَ اتَّبَعُوا» باز مى‌گردد، و كلمه «كَذلِكَ» اين ارتباط را قطعى مى‌نمايد.
نيمه اول این آيه و نيز آيه قبل (آیه ۱۶۶ بقره) هم اين پشيمانى را به‌خوبى ترسيم كرده است، آنجا كه در آیه ۱۶۶ مى‌فرمايد:  «آنگاه كه تابع‌شدگان از تابع‌شوندگان بيزارى مى‌جويند و عذاب را مى‌بينند و راه‌ها بر آنان بسته مى‌شود، و كسانى كه تابع شدند مى‌گويند: اى كاش براى ما بازگشتى بود تا از آنان بيزاى بجوييم همان‌گونه كه از ما بيزار شدند». از نظر سیاق آیه ۱۶۶ این آیه هم مربوط به اصحاب سقیفه خواهد بود.<ref>غدیر در قرآن، ج۱، ص۲۹۰-۲۹۱.</ref>


=== تحليل اعتقادى‌ ===
== تحليل اعتقادى‌ آیه ==
از ارتباط اين آيات با اصحاب صحيفه ملعونه سه نكته مهم استفاده مى‌شود كه روايات مفصلى هم درباره آنها وارد شده است: بيزارى اصحاب صحيفه از يكديگر هنگام مرگ و در قيامت و حسرتشان بر گذشته سياه خود.
از ارتباط اين آيات با اصحاب صحيفه ملعونه سه نكته مهم استفاده مى‌شود كه روايات مفصلى هم درباره آنها وارد شده است: بيزارى اصحاب صحيفه از يكديگر هنگام مرگ و در قيامت و حسرتشان بر گذشته سياه خود.


خط ۵۱: خط ۵۱:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* '''بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار'''؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
* '''غدیر در قرآن، قرآن در غدیر'''؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
* '''غدیر در قرآن، قرآن در غدیر'''؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
* '''مناقب آل ابی‌طالب'''؛ محمد بن علی بن شهرآشوب مازندرانی، تحقیق: محمدحسین آشتیانی و سید هاشم رسولی محلاتی، قم: مؤسسه انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق.
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}
[[رده:قرآن و غدیر]]
[[رده:قرآن و غدیر]]