۲۱٬۹۷۲
ویرایش
←پانویس
(←پانویس) |
(←پانویس) |
||
| خط ۱۹۱: | خط ۱۹۱: | ||
براى توضيح بيشتر مراجعه شود به عنوان: شعر / كتابنامه شعر غدير. | براى توضيح بيشتر مراجعه شود به عنوان: شعر / كتابنامه شعر غدير. | ||
'''تبليغ غدير با تدوين ديوان بزرگ غدير'''<ref>سخنرانى استثنائى غدير: ص ۱۲۷ ۱۰۷.</ref> | |||
عظمت غدير اقتضا مى كند به بلنداى آن برنامه ريزى داشته باشيم، و گمان نكنيم پيامى با آن عظمت را در گونه هاى كم ابهت تبليغ مى توان جلوه گر ساخت. احترام به مقام با عظمت غدير به ما فرمان مى دهد كه آن را در جذابترين و ارزشمندترين گونه هاى رسانه اى جلوه گر سازيم، و هر گونه تبليغى در رابطه با غدير را لايق شأن آن و به عظمت ساحت مقدس اولين مبلِّغ آن يعنى پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله به انجام رسانيم. | |||
يكى از اين راهكارهاى تبليغ غدير، تدوين ديوان بزرگ غدير است: | |||
اگر در غدير شعر زيبايى درباره واقعه سروده شد، اين سرآغازى بود براى ديوان بزرگ غدير كه در طول چهارده قرن براى آن خطابه عظيم سروده شده است. | |||
اكنون آنچه بر دوش ما سنگينى مى كند و هنوز جاى آن خالى است، سرودن شعرهايى با مضامين بلند و كنايات و استعارات سنگين ادبى است، كه در شعر غدير هنوز راهى طولانى در پيش دارد. | |||
'''تبليغ غدير با شعر'''<ref>غدير در آئينه كتاب: ص ۳۵ ۳۱ ۳۰ ۱۳ ۱۲.</ref> | |||
مسير فرهنگى و تبليغى غدير در طول چهارده قرن چند مرحله را طى كرده كه اولين مرحله روايت سينه به سينه آن است. | |||
در طول قرن اول هجرى كه تدوين معارف اسلام ممنوعيت رسمى داشت و اگر هم كتابى نوشته مى شد مخفيانه بود و يا اگر كتابى مجوز پيدا مى كرد فقط اراجيف غاصبين خلافت بود، در چنان جوى بهترين كتاب براى غدير سينه هاى امين و حافظه هاى قوى افراد بود كه به مثابه كتاب عمل كرد؛ و به خوبى توانست اين راه صد ساله را بپيمايد و اين وديعه آل محمدعليهم السلام را در خود حفظ كند. | |||
از جمله شعر شاعران نقش مهمى در حفظ غدير در طول تاريخ ظلمانى داشته است، چه آنكه قالب شعر محفوظتر است و مردم علاقه خاصى به آن دارند. | |||
از ساعتى كه خطبه پيامبرصلى الله عليه وآله پايان يافت حسان بن ثابت اولين شعر را در حضور آن حضرت سرود، و دليل روشنى شد تا شاعران و اديبان در طول چهارده قرن در قالب شعر - كه در هر جامعه اى تبليغ نافذى است - غدير را حفظ كنند و پيام آن را به راحتى به نسل هاى بعد برسانند. | |||
اين شكل فرهنگى غدير را در قرن اول حفظ كرد، و البته اين طرق در قرن هاى بعد نيز ادامه يافت. | |||
و لذا يكى از موضوعاتى كه در تأليف يا ساير فعاليتهاى فرهنگى غدير بسيار اهميت داشته شعر غدير بوده است. | |||
در مورد غدير شعرهاى بسيارى توسط شاعران عرب و فارس يا اردو زبان از شيعه و يا مذاهب ديگر سروده شده است. اين اشعار - كه در اصطلاح «غديريه» ناميده مى شوند - بسيار مورد توجه بوده و كتابهاى مستقلى براى جمع آورى اين اشعار در هر زبانى تأليف شده است. | |||
به بيان ديگر: يكى از گرايش هاى تحقيقى در مورد غدير و از انواع راهكارها و تحقيقاتى كه محققان از طريق آنها در آستان غدير خدمت نموده اند و يا جا دارد كه خدمت نمايند ادبيات است. | |||
ادبيات، تأليفاتى هستند كه به گردآورى اشعار نغز درباره غدير از شعراى مختلف پرداخته اند. در نثر فارسى و عربى هم - بخصوص در سالهاى اخير - شاهد آثار زيبايى هستيم كه به حق عظمت غدير را همچون زلالى از خمخانه غدير و كوثر ولايت در قلب خوانندگان جاى مى دهد. | |||
همچنين مراجعه شود به عنوان: تبليغ / مراحل چهارگانه تبليغ غدير در تاريخ. | |||
== تحقيق در ادبيات غدير<ref>چهارده قرن با غدير: ص ۱۵۷ - ۱۵۳.</ref> == | |||
از جمله موضوعاتى كه درباره غدير بايد مورد تحقيق و تأليف قرارگيرد و هنوز جاى آنها خالى است تحقيق در مورد شعر و ادبيات غدير است. | |||
شعرهاى بسيارى، چه از شاعران عرب يا فارسى يا اردو، و چه شعراى شيعه و يا مذاهب ديگر درباره غدير سروده شده است. اين اشعار كه به اصطلاح «غديريه» ناميده مى شوند بسيار مورد توجه بوده و كتاب هاى مستقلى براى جمع آورى اين اشعار تأليف شده است. | |||
جلوه ديگر ادبى انتخاب نام هاى زيبا و پرمحتوايى است كه به تنهايى يک دنيا معناى اعتقادى به همراه دارد و وقايع غدير را تداعى مى كند و روح شنونده را به حقيقت غدير نزديک مى نمايد. | |||
'''تحليل شعرِ غدير'''<ref>ژرفاى غدير: ص ۷۸. بحار الانوار: ج ۲۱ ص ۳۸۸ و ج ۳۷ ص ۱۹۵ ۱۶۶ ۱۱۲. عوالم العلوم: ج ۳ / ۱۵ ص ۲۰۱ ۱۴۴ ۹۸ ۴۱. كفاية الطالب: ص ۶۴ . كتاب سليم: ص ۸۲۸ .</ref> | |||
سرودن شعر با اجازه رسمى پيامبرصلى الله عليه وآله نيز از مسايل عجيب غدير بود. سابقه مخالفت پيامبرصلى الله عليه وآله با شعر بر همگان روشن بود.اگر هم در مواردى برخورد مثبتى از حضرت ديده مى شد اجازه قرائت شعرهاى مثبت قديمى در حضور حضرت بود. | |||
مردم براى اولين بار مى ديدند يك شاعر زبردستِ عرب يعنى حسان بن ثابت كه در واقعه غدير حضور دارد در همانجا و درباره همان واقعه شعرى سروده، و با سوابقى كه از برخورد پيامبرصلى الله عليه وآله با شعر دارد گويا به خود اجازه نمى دهد كار خود را ابراز كند. | |||
عاقبت تصميم مى گيرد از حضرت در اين باره اجازه بخواهد و گويا باور ندارد به او چنين اجازه اى داده شود. | |||
در برخورد با اين استيذان، عكس العملى از پيامبرصلى الله عليه وآله ديده شد كه براى همه تعجب آور بود. آن حضرت نه تنها اجازه دادند، بلكه به عنوان تشويق فرمودند: «بخوان به بركت خداوند» ! و خود نيز شخصاً براى استماع آن حاضر شدند! | |||
بازتاب اين مسئله به قدرى عجيب بود كه از يك سو حسان راضى نشد شعر را به صورت عادى بخواند، بلكه خود را به مكان بلندى رساند و براى خواندن اشعارش بر فراز آن قرار گرفت. از سوى ديگر براى آنكه مردم مطمئن باشند اين برخورد مثبت با شعرِ مربوط به اهلبيت عليهم السلام، از طرف شخص پيامبرصلى الله عليه وآله است حسان اعلام كرد: «اى مردم، سخن مرا به گواهى پيامبر گوش دهيد» ! مردم كه خود را با مسئله اى تازه روبرو مى ديدند به سوى حسان ازدحام كردند و گردن مى كشيدند تا اين اقدام بديع را تماشا كنند. | |||
براى آنكه مردم باور كنند در دين ما چنين اشعارى از منزلت خاصى برخوردار است، حضرت در پايان شعر حسان تصريح كردند كه در اين اشعار روح القدس مؤيد تو بوده و در واقع خداوند پشتيبان توست.<ref>بحار الانوار: ج ۲۱ ص ۳۸۶ ح ۱۰.</ref> | |||
'''جلوه هاى غدير در شعر فارسى كهن'''<ref>زلال غدير (مجموعه مقالات) : ش ۲ ص ۱۱۶ - ۹۷.</ref> | |||
مسئله غدير خم يک واقعيت حساس در تاريخ اسلام است و عموم مسلمان - اعم از شيعه و سنى - آن را قبول دارند، و در بيان انديشه هاى خود به آن اشاره مى كنند. | |||
در اينجا جلوه هاى گوناگون غدير را در شعر فارسى بررسى مى كنيم، و اينكه آيا در كدام ادوار غدير نمود بيشترى در شعر فارسى داشته است؟ آيا فقط شاعران شيعه بدان اشاره نموده اند، يا شاعران سنى هم به آن اشاره كرده اند؟ چه مباحثى از اين واقعه نمود بيشترى دارد؟ | |||
'''مقدمه''' | |||
براى اين كار بايد تمام اشعار فارسى بررسى مى شد كه خارج از حوصله اين نوشتار بود. بنابراين، با ملاحظه و بررسى بيش از يك ميليون بيت شعر از ۱۰۱ شاعر در نرمافزار «درج ۳» - كه تقريباً دورنمايى از شعر فارسى را ترسيم مى كرد - اجزا و عناصر غدير جستجو شد. در نتيجه مشخص شد كه اهل سنت بيشتر تا قرن هفتم به مسئله غدير پرداخته اند، و از قرن دهم به بعد شاعران شيعه به غدير اشاره نموده اند. البته ناصر خسرو در قرن پنجم يک استثناست. | |||
شايد دليل اشاره بيشتر اهل سنت اين است كه غالب شاعران پارسىگوى تا قبل از عهد صفوى سنى مذهب و شاعران شيعه در اقليت بودند. ديگر اين كه شاعران سنى از لحاظ بسامد كمتر هستند؛ تقريباً ۶ در مقابل ۱۰. علاوه بر آن، بسامد و تعداد اشاره شاعران شيعه - ۳۵ بار - نسبت به شاعران سنى - ۸ بار -بيشتر است. | |||
همچنين شاعران شيعه بيشتر اشعار مستقلى به غدير اختصاص داده و آن را عيد پنداشته و اظهار شادمانى نموده اند. همچنين جنبه هاى گوناگون مسئله غدير در شعر شاعران شيعه نمود يافته، و در بيشتر موارد در صدد احتجاج و اثبات اهميت موضوع بر آمده اند. در حالى كه اهل سنت ضمن مسلّم شمردن اصل موضوع، آن را يك امر ساده و كم اهميت تلقى كرده و از كنار آن گذاشته اند!البته گاه اشاره اهل سنت به موضوع چنان است كه خواننده در سنى بودن شاعر شک مى كند. | |||
در اينجا مى خواهيم نمودها و جلوه هاى گوناگون غدير در شعر فارسى را بررسى كنيم، و اينكه در كدام ادوار از تاريخ ادبى ايران اين واقعه نمود بيشترى داشته است. اينكه از بين شاعران كدام دسته از شاعران - شيعه يا سنى - به اين مسئله اشاره نموده اند؟ چه مسائل و مباحثى از اين واقعه در شعر فارسى نمود بيشترى دارد؟ و نوع نگاه شاعران شيعى و سنى بدان چگونه است؟ | |||
'''الف. شرح روش تحقيق''' | |||
براى اين كار يا بايد اشعار فارسى مى شد، كه كارى شاقّ و خارج از حوصله اين نوشتار و تقريباً غيرممكن بود. يا اينكه شعر تعدادى از شعرا در دوره اى خاص و محدود بررسى مى شد، كه باز هم بسيار و نارسا بود. براى اين كار از نرم افزار «درج ۳» استفاده شد، كه حدود يک ميليون بيت شعر فارسى از حدود ۱۰۱ شاعر در ادوار مختلف در بر مىگرفت، و تا حدود زيادى بيانگر نمودهاى مختلف غدير در شعر و ادبيات فارسى بود. | |||
براى رسيدن به اين مقصود، اجزا و عناصر مختلف، آيات، احاديث پيرامون غدير خم خود تركيب «غديرخم» در اين مجموعه جستجو شد. كلماتى مثل مولى، غدير، خم، غدير خم، كنت، اكملت، اتممت، اتمام، اكمال، و غيره. بدين ترتيب اهم موارد اشاره به موضوع غدير خم استخراج شد. | |||
البته بايد توجه داشت وقتى هر كدام از اين كلمات جستجو گردد، كلمه در تمام معانى آن استخراج مى شود؛ يعنى وقتى واژه «خم» جستجو شود، اين واژه در تمامى معانى آن - يعنى كوزه بزرگ، خميدگى (خَم) و غيره - يافت مى شود. به اين دليل در هر جستجو ممكن صدها مورد و بيت استخراج شود كه به مقصود ما از جستجو ربط نداشته باشد. | |||
براى رفع مشكل، با مطالعه همه آنها، ابيات مربوط به غدير خم جدا گرديد و ما بقى كنار گذاشته شد. مثلاً وقتى واژه «غدير» جستجو شد، حدود ۱۲۸ مورد از اين كلمه پيدا شد كه در بيشتر موارد غدير به معنى «بركه» و «آبگير» بود و ربطى به واقعه غدير خم نداشت، و فقط چندين مورد محدود آن مربوط به موضوع تحقيق بود. يا كلمه «خم» ۲۰۱۵۱ مورد پيدا شد، كه معدودى از آنها مربوط به موضوع تحقيق بود و در بيشتر موارد به معانى كوزه بزرگ، خميدگى و غيره بود. | |||
'''ب. پيشينه تحقيق''' | |||
راجع به واقعه غدير خم آثار زيادى نگاشته شده است، كه اينجا نيازى به ذكر آنها نيست. راجع به انعكاس و بازتاب واقعه غدير در شعر و ادبيات، بهترين اثر كتاب «الغدير»اثر شيخ عبدالحسين فرزند شيخ احمد امينى معروف به علامه امينى در ۲۰ جلد به زبان عربى است، تمامى جلدهاى اين كتاب به زبان فارسى ترجمه شده است. موضوع عمده كتاب واقعه غدير خم به روايت اهل تسنن است كه در محل خود مفصل توضيح داده شده است. آنچه در اينجا مهم است اينكه در «الغدير» اشعار شاعران مختلف عرب زبان را در ادوار مختلف درباره موضوع غدير ذكر مى كند. | |||
ولى در كتاب «الغدير»فقط به شعر و ادبيات عرب پرداخته شده، و گويا نگارنده در مورد غدير و بازتاب و انعكاس آن در شعر و ادبيات فارسى به اثر خاص و مستقلى برخورد نكرده است. | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||