۲۲٬۰۵۷
ویرایش
←تحقيق در ادبيات غدير[12]
| خط ۶۹۳: | خط ۶۹۳: | ||
نداى «بخ بخ لك يا على مولاى» | نداى «بخ بخ لك يا على مولاى» | ||
گواه نص ولايت به محضر | گواه نص ولايت به محضر آورده<ref>نظيرى نيشابورى: ص ۳۸۳.</ref> | ||
ولايت على عليه السلام | |||
همه تفويض كرده امر ولايت | همه تفويض كرده امر ولايت | ||
به | به ابن عم و در معنى برادر<ref>ايرج ميرزا: ص ۴۵.</ref> | ||
نداى | نداى «بخ بخ لك يا على مولاى» | ||
گواه نص ولايت به محضر | گواه نص ولايت به محضر آورده<ref>نظيرى نيشابورى: ص ۳۸۳.</ref> | ||
حجةالوداع | |||
چون كه او برگشت از حجةالوداع | چون كه او برگشت از حجةالوداع | ||
در غدير خم مكان كرد آن | در غدير خم مكان كرد آن مطاع<ref>مظهر العجائب و مظهر الاسرار(عطار) : ص ۹۲.</ref> | ||
امر حق در تعيين جانشينى على عليه السلام طبق آيه تبليغ | |||
چنين روز و چنين عيد | چنين روز و چنين عيد مبارک | ||
كه آمد امر بلغ بر | كه آمد امر بلغ بر پيمبر<ref>ايرج ميرزا: ص ۴۵.</ref> | ||
حق تعالى گفت در خم غدير | حق تعالى گفت در خم غدير | ||
با | با رسول اللَّه ز آيات منير<ref>مظهر العجائب و مظهر الاسرار (عطار) : ص ۲۶.</ref> | ||
در غدير خم خطاب آمد ز حق بر مصطفى | در غدير خم خطاب آمد ز حق بر مصطفى | ||
تا على را او ولى بر مهتر و كهتر | تا على را او ولى بر مهتر و كهتر كند<ref>ملک الشعراء بهار: ص ۳۹.</ref> | ||
در غدير خم يزدان گفت مر پيامبر را | در غدير خم يزدان گفت مر پيامبر را | ||
كز پى كمال دين شو پذيره حيدر | كز پى كمال دين شو پذيره حيدر را<ref>ملک الشعراء بهار: ص ۱۲۴.</ref> | ||
آمرزش گناهان در روز غدير | |||
اگر چه عيد غدير است و هر گنه كه كنند | |||
ببخشد از كرم خويش كردگار قدير<ref>قاآنى: ص ۲۵۹.</ref> | |||
خلافت على عليه السلام شه دين | |||
نخست عيد غدير از خلافت شه دين | |||
دوم جمال ملك شهريار ملک ستان<ref>قاآنى: ص ۶۶۰ .</ref> | |||
خداوندگار و سالار غدير خم | |||
منم به صدق جگرگوشه رسول خدا | |||
منم سليل خداوندگار روز غدير<ref>اديب الممالک فرهانى: ج ۱ ص ۳۰۶.</ref> | |||
خنک اسفند بدى چون جمل عسكر | |||
فروردين همچون سالار غدير خم<ref>اديب الممالك فراهانى: ج ۱ ص ۳۴۵.</ref> | |||
جمله معروف «اللهم وال من والاه» در خطبه رسول خدا درباره حضرت على عليه السلام | |||
مرا به روز غدير آن پريوش دلخواه | مرا به روز غدير آن پريوش دلخواه | ||
چشاند شربتى از جام | چشاند شربتى از جام «وال من والاه»<ref>اديب الممالک فراهانى: ج ۱ ص ۴۲۲.</ref> | ||
دعاى پيامبرعليه السلام براى حضرت على عليه السلام: اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله | |||
آنكه معروف بدو شد به جهان روز غدير | آنكه معروف بدو شد به جهان روز غدير | ||
وز خداوند ظفر خواست پيمبر به | وز خداوند ظفر خواست پيمبر به دعاش<ref>ناصر خسرو: ص ۱۹۲.</ref> | ||
عهد گرفتن پيامبرصلى الله عليه وآله از مردم بر ولايت على عليه السلام در غدير خم | |||
چه گويى به محشر اگر پرسدت | چه گويى به محشر اگر پرسدت | ||
از آن عهد محكم شبر يا | از آن عهد محكم شبر يا شبير؟<ref>ناصر خسرو: ص ۱۹۲.</ref> | ||
ندانم جز اين عيب مرا خويشتن را | ندانم جز اين عيب مرا خويشتن را | ||
كه بر عهد معروف روز | كه بر عهد معروف روز غديرم<ref>ناصر خسرو: ص ۲۸۹.</ref> | ||
عهد غدير خم زن بولهب نداشت | عهد غدير خم زن بولهب نداشت | ||
در گردن شماست شده سخت چون | در گردن شماست شده سخت چون كنب<ref>ناصر خسرو: ص ۱۹۲.</ref> | ||
اين مسئله نشان مى دهد كه شاعران شيعى توجه بيشترى به موضوع غدير دارند و مايلند تمام جوانب آن مورد توجه قرار گيرد. | |||
در حالى كه اهل سنت از پرداختن به غدير و مسائل گوناگون مطرح در آن طفره مى روند، و بنا به تعصبات خشک مذهبى مايل نيستند تمام جوانب مسئله مورد دقت قرار گيرد. | |||
علاوه بر اينها، شاعران شيعى مذهب با مسئله غدير برخوردى عارفانه نيز دارند و اين جهت نيز در شعرشان انعكاس يافته است. | علاوه بر اينها، شاعران شيعى مذهب با مسئله غدير برخوردى عارفانه نيز دارند و اين جهت نيز در شعرشان انعكاس يافته است. | ||
من باب مثال: | |||
بريخت صاف نشاط از خم غدير به جام | |||
صلاى سرخوشى اى صوفيان درد آشام<ref>عمّان سامانى: ص ۱۵۵.</ref> | |||
نشكند باده گلرنگ خمارى كه مراست | نشكند باده گلرنگ خمارى كه مراست | ||
ساقيا جرعه ده از ميكده خم | ساقيا جرعه ده از ميكده خم غديرم<ref>حزين لاهيجى: ص ۹۴.</ref> | ||
مستى مرا نيست به دنبال خمارى | مستى مرا نيست به دنبال خمارى | ||
پيمانه كش ميكده خم غديرم<ref>حزين لاهيجى: ص ۹۸.</ref> | |||
اگر چه عيد است و هر گنه كه كنند | اگر چه عيد است و هر گنه كه كنند | ||
ببخشد از كرم خويش كردگار | ببخشد از كرم خويش كردگار قدير<ref>قاآنى: ص ۲۵۹.</ref> | ||
در ترانه معنى دم ز سر مولا زن | در ترانه معنى دم ز سر مولا زن | ||
وان گه از غدير خم باده تولا | وان گه از غدير خم باده تولا زن<ref>ملك الشعراء بهار: ص ۱۰۸.</ref> | ||
مرا به روز غدير آن پريوش دلخواه | |||
چشاند شربتى از جام «وال من والاه»<ref>اديب الممالک فراهانى: ج ۱ ص ۴۲۲.</ref> | |||
غدير خم رسيد ساقى گلچهره مى بايد | |||
مى ئى كو يادگار از دولت كاوش كى بايد<ref>اديب الممالك فراهانى: ج ۱ ص ۴۶۴.</ref> | |||
نتيجه گيرى | |||
پس از جستجوى اجزا و عناصر واقعه غدير خم مشخص شد كه ۱۶ تن از شاعران كهنِ فارسىگوى - كه شعرشان در درج شعر فارسى آمده - ۴۶ بار به واقعه غدير اشاره دارند. از بين اين شاعران، ۶ نفر سنى و ۱۰ نفر شيعه مذهب هستند. شاعران سنى ۸ بار و شيعيان ۳۵ بار به غدير اشاره شده است. | |||
بيشترين اشارات ابتدا در قرون ۵ و ۶ است، و سپس در قرون ۱۳ و ۱۴ در عصر حاضر. دليل اين امر ظاهراً آن است كه قرون ۵ و ۶ اوج فعاليت اسماعيليان است. به همين جهت اذهان نسبت به موضوع غدير روشن شده بود، و در دوران معاصر (قرون ۱۳ و۱۴) به دليل ارتباطات گسترده و فراگيرى مذهب تشيع است. | |||
شاعران سنى | شاعران سنى تا قرن هفتم به موضوع غدير پرداخته اند، و قرون ۸ و ۹ سكوتى در اين زمينه ديده مىشود. از قرن دهم شاعران شيعه هستند كه به غدير اشاره دارند. دليل آن هم اين است كه آغاز رسميت مذهب تشيع در ايران است و غالب شاعران شيعه هستند. در حالى كه قبل از آن شيعيان در اقليت با اهل سنت است. | ||
شاعران سنى مذهب با اشاره به موضوع غدير بسنده كرده اند، ولى شيعيان معمولاً اشعار مستقلى را تحت عنوان «غديريه» بدان اختصاص داده اند. شيعيان بيشتر غدير را عيد پنداشته و در آن اظهار شادمانى كرده و مى كنند. هر چند اين گرايش ها در شعر شاعران سنى مذهب هم ديده مى شود، و گاه چنان با مسئله غدير برخورد مى كنند كه خواننده به سختى مى پذيرد كه اين شاعر سنى مذهب است. نمونه اعلاى اين اظهار ارادت ها سوزنى سمرقندى است. وى چنان از غدير مى گويد كه به نظر مى آيد شيعه اى باشد كه تقيه كرده است. | |||
علاوه بر آن، شاعران شيعه به موضوعات بيشترى از واقعه غدير اشاره | علاوه بر آن، شاعران شيعه به موضوعات بيشترى از واقعه غدير اشاره مى كنند و سعى دارند زواياى مختلف آن را روشن كنند. در حالى كه شاعران سنى از پرداختن به اجزا و عناصر مختلف آن طفره رفته اند. علاوه بر اين، شيعيان در بسيار موارد با مسئله غدير با عشق و علاقه مواجه شده و برخوردى عارفانه با آن دارند. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||