۲۱٬۸۲۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲: | خط ۲: | ||
پيامبرصلى الله عليه وآله روز شنبه بيست و پنجم ماه ذى قعده سفر [[حجةالوداع]] را شروع نمودند. حضرت [[غسل]] كرده و دو لباس احرام همراه برداشتند با [[معصومین علیهم السلام|اهل بیت علیهم السلام]] و همسران و مسلمانان از [[مدینه]] خارج شدند. | پيامبرصلى الله عليه وآله روز شنبه بيست و پنجم ماه ذى قعده سفر [[حجةالوداع]] را شروع نمودند. حضرت [[غسل]] كرده و دو لباس احرام همراه برداشتند با [[معصومین علیهم السلام|اهل بیت علیهم السلام]] و همسران و مسلمانان از [[مدینه]] خارج شدند. | ||
حضرت روز جمعه با عبور از منزل شانزدهم كه همان«جُحْفه» و «غدير خُم»بود عازم «قُدَيد» شدند. در آنجا پياده ها سختى راه را مطرح كردند و از حضرت مركب هايى براى سوار شدن خواستند. حضرت ضمن اعلام نداشتن سوارى دستور داد براى آسانى سير كمرهاى خود را ببندند و با حركت سريع تر طى طريق را بر خود آسانتر نمايند.<ref>المغازى (واقدى) : ج ۲ ص | حضرت روز جمعه با عبور از منزل شانزدهم كه همان«جُحْفه» و «غدير خُم»بود عازم «قُدَيد» شدند. در آنجا پياده ها سختى راه را مطرح كردند و از حضرت مركب هايى براى سوار شدن خواستند. حضرت ضمن اعلام نداشتن سوارى دستور داد براى آسانى سير كمرهاى خود را ببندند و با حركت سريع تر طى طريق را بر خود آسانتر نمايند.<ref>المغازى (واقدى) : ج ۲ ص ۱۰۹۲ - ۱۰۹۶. وفاء الوفاء: ج ۳ ص ۱۰۱۵،۱۰۱۴. بحار الانوار: ج ۱۰ ص ۴۴۱ و ج ۱۵ ص ۱۶۲.</ref> | ||
== اشكالِ عدم حضور پيامبر صلى الله عليه و آله در جحفه<ref>چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص | == اشكالِ عدم حضور پيامبر صلى الله عليه و آله در جحفه<ref>چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص ۹۸،۹۷. </ref> == | ||
بعضى از [[اهل سنت]]، به اين گونه در صحت [[حدیث غدیر]] تشكيک كرده اند: در حدیث غدیر كه [[زید بن ارقم انصاری|زید بن ارقم]] روايت كرده آمده كه پيامبر صلى الله عليه و آله در روز هجدهم ماه ذى الحجه در جُحفه خطبه خواند، حال آنكه ممكن نيست كسى كه پس از حج از مكه بيرون آمده در اين روز به جُحفه برسد. | بعضى از [[اهل سنت]]، به اين گونه در صحت [[حدیث غدیر]] تشكيک كرده اند: در حدیث غدیر كه [[زید بن ارقم انصاری|زید بن ارقم]] روايت كرده آمده كه پيامبر صلى الله عليه و آله در روز هجدهم ماه ذى الحجه در جُحفه خطبه خواند، حال آنكه ممكن نيست كسى كه پس از حج از مكه بيرون آمده در اين روز به جُحفه برسد. | ||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
حتى اگر بگويند اين كار در زمان كنونى ممكن نيست، در پاسخ خواهيم گفت: اگر سفرهاى مرفّهان يا بيماران و زمين گيران مقصود باشد اعتبارى به آنها نيست، و اگر مقصود اين است كه در سفرهاى عرب چنين امرى ممكن نيست بايد دانست كه [[عرب]] در اين زمان، سواره در چهار روز از مكه به مدينه مى رسد، و مردم مدينه در عصر ما روز پنجم يا چهارم ذى الحجه از مدينه براى سفر حج حركت مى كنند و به موقع به عرفات مى رسند. پيامبر صلى الله عليه و آله هم به روش عرب عمل مى كرد و در اين حج بنا بر روايات مختلف، هفت يا هشت روزه از [[مدینه]] به مكه رسيد.<ref>الروضة النديّة، شرح التحفة العلويّة: ص ۷۸. </ref> | حتى اگر بگويند اين كار در زمان كنونى ممكن نيست، در پاسخ خواهيم گفت: اگر سفرهاى مرفّهان يا بيماران و زمين گيران مقصود باشد اعتبارى به آنها نيست، و اگر مقصود اين است كه در سفرهاى عرب چنين امرى ممكن نيست بايد دانست كه [[عرب]] در اين زمان، سواره در چهار روز از مكه به مدينه مى رسد، و مردم مدينه در عصر ما روز پنجم يا چهارم ذى الحجه از مدينه براى سفر حج حركت مى كنند و به موقع به عرفات مى رسند. پيامبر صلى الله عليه و آله هم به روش عرب عمل مى كرد و در اين حج بنا بر روايات مختلف، هفت يا هشت روزه از [[مدینه]] به مكه رسيد.<ref>الروضة النديّة، شرح التحفة العلويّة: ص ۷۸. </ref> | ||
== جغرافياى جحفه<ref>زلال غدير | == جغرافياى جحفه<ref>زلال غدير (مجموعه مقالات): ش ۱ ص ۶۹ - ۸۹. غدير كجاست؟ : ص ۴۶ - ۴۸. </ref> == | ||
در مورد جغرافياى جحفه چند نكته قابل توجه است: | در مورد جغرافياى جحفه چند نكته قابل توجه است: | ||
'''۱- در كتب تاريخ''' | '''۱- در كتب تاريخ''' | ||
[[ابن جوزى]] فاصله غدير تا جحفه را | [[ابن جوزى]] فاصله غدير تا جحفه را يک مايل قبل گزارش كرده است.<ref>المنتظم: ج ۱ ص ۱۴۶.</ref> اين در حالى است كه سيد بن طاووس مى نويسد: مردم در جحفه توقف نمودند.<ref>اقبال الاعمال: ج ۱ ص ۴۵۵: فخرج رسول اللَّه صلى الله عليه وآله حتى نزل الجحفة. فلما نزل القوم و اخذوا منازلهم، اتاه جبرئيل. </ref> محقق كتاب «الغارات» در معرفى جحفه مى نويسد: جحفه روستاى بزرگى بوده كه در مسير مدينه به مكه واقع است، و فاصله آن از مكه چهار منزل است. | ||
جحفه محل [[ميقات]] اهل مصر و شام بود، اگر به مدينه نروند. فاصله جحفه تا مدينه شش منزل، و فاصله جحفه تا غدير دو مايل است.<ref>الغارات: ج ۲ ص ۵۰۷ ، پاورقى: الجحفة بالضم ثم السكون و الفا. كانت قرية كبيرة ذات منبر على طريق المدينة. من مكة على اربع مراحل، و هى ميقات اهل مصر و الشام، ان لم يمرّوا على المدينة. فان مرّوا بالمدينة فميقاتهم ذوالحليفة. و كان اسمها مهيعة، و انما سمّيت الجحفة لان السيل اجتفّها و حمل اهلها فى بعض الاعوام، و هى الان خراب. و بينها و بين ساحل الجار نحو ثلاث مراحل و بينها و بين اقرن موضع من البحر ستة اميال، و بينها و بين المدينة ستّ مراحل، و بينها و بين غدير خم ميلان.</ref> بر اساس مشاهده هاى اخير و بازديد از مكان غدير، روشن شده است كه فاصله مكه تا جحفه با جاده كنونى حدود ۱۸۰ كيلومتر است.<ref>متن كامل گزارش بازديد از منطقه غدير در فصلنامه علوم حديث: سال سوم شماره ۷ بهار ۷۷ ص ۲۳۲ نوشته محمدحسين فلاحزاده آمده است.</ref> | جحفه محل [[ميقات]] اهل مصر و شام بود، اگر به مدينه نروند. فاصله جحفه تا مدينه شش منزل، و فاصله جحفه تا غدير دو مايل است.<ref>الغارات: ج ۲ ص ۵۰۷ ، پاورقى: الجحفة بالضم ثم السكون و الفا. كانت قرية كبيرة ذات منبر على طريق المدينة. من مكة على اربع مراحل، و هى ميقات اهل مصر و الشام، ان لم يمرّوا على المدينة. فان مرّوا بالمدينة فميقاتهم ذوالحليفة. و كان اسمها مهيعة، و انما سمّيت الجحفة لان السيل اجتفّها و حمل اهلها فى بعض الاعوام، و هى الان خراب. و بينها و بين ساحل الجار نحو ثلاث مراحل و بينها و بين اقرن موضع من البحر ستة اميال، و بينها و بين المدينة ستّ مراحل، و بينها و بين غدير خم ميلان.</ref> بر اساس مشاهده هاى اخير و بازديد از مكان غدير، روشن شده است كه فاصله مكه تا جحفه با جاده كنونى حدود ۱۸۰ كيلومتر است.<ref>متن كامل گزارش بازديد از منطقه غدير در فصلنامه علوم حديث: سال سوم شماره ۷ بهار ۷۷ ص ۲۳۲ نوشته محمدحسين فلاحزاده آمده است.</ref> | ||
خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
بكرى فاصله را سه مايل تعيين كرده، و از زمخشرى از قول قائلى نقل كرده كه فاصله دو مايل است، و اشاره به ضعف اين قول نموده است <ref>معجم ما استُعجم: ج ۲ ص ۳۶۸.</ref>[[حموى]] فاصله را دو مايل تعيين كرده است. <ref>معجم البلدان: ج ۴ ص ۱۸۸.</ref> [[فيروزآبادى]] فاصله را سه مايل تعيين كرده است. <ref>قاموس: ماده «خم».</ref> | بكرى فاصله را سه مايل تعيين كرده، و از زمخشرى از قول قائلى نقل كرده كه فاصله دو مايل است، و اشاره به ضعف اين قول نموده است <ref>معجم ما استُعجم: ج ۲ ص ۳۶۸.</ref>[[حموى]] فاصله را دو مايل تعيين كرده است. <ref>معجم البلدان: ج ۴ ص ۱۸۸.</ref> [[فيروزآبادى]] فاصله را سه مايل تعيين كرده است. <ref>قاموس: ماده «خم».</ref> | ||
[[نصر و عرّام]] فاصله را | [[نصر و عرّام]] فاصله را يک مايل گفته اند.<ref>تاج العروس: ماده «خم». معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹.</ref> اين اختلاف فاصله از يک مايل تا سه مايل به خاطر جاده هاى مختلفى است كه بين غدير و جحفه وجود دارد، به خصوص آنكه وادى جحفه بعد از غدير رفته رفته پهن تر مى شود تا به جحفه و بعد از آن به دريا مى سد. ممكن است در موردى از كنار كوه ها اندازه گيرى شده باشد كه نزديكتر است و يك مايل گفته شده، و در موردى از وسط وادى طى طريق شده و دو مايل گفته شده، و در موردى از حاشيه وادى اندازه گيرى شده و سه مايل تعيين شده است. | ||
== كارشكنى علنى منافقين در جحفه<ref>ژرفاى غدير: ص ۱۴۱. </ref> == | == كارشكنى علنى منافقين در جحفه<ref>ژرفاى غدير: ص ۱۴۱. </ref> == | ||
خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
ولى پيامبرصلى الله عليه وآله با رسيدن به منطقه غدير فرمان توقف كاروان را داد، و دستور داد آنان كه پيشتر رفته اند بازگردانده شوند و آنان را كه پشت سر هستند از ادامه راه مانع شوند تا برنامه خود درباره معرفى على عليه السلام را به انجام رساند. آنگاه از سمت راست جاده به سمت درختان غدير مسير خود را تغيير دادند. در اين مورد به خصوص سراغ ابوبكر و عمر فرستادند تا آنان را بازگردانند، و پس از آمدنشان آنان را به سختى مورد [[مؤاخذه]] قرار دادند. | ولى پيامبرصلى الله عليه وآله با رسيدن به منطقه غدير فرمان توقف كاروان را داد، و دستور داد آنان كه پيشتر رفته اند بازگردانده شوند و آنان را كه پشت سر هستند از ادامه راه مانع شوند تا برنامه خود درباره معرفى على عليه السلام را به انجام رساند. آنگاه از سمت راست جاده به سمت درختان غدير مسير خود را تغيير دادند. در اين مورد به خصوص سراغ ابوبكر و عمر فرستادند تا آنان را بازگردانند، و پس از آمدنشان آنان را به سختى مورد [[مؤاخذه]] قرار دادند. | ||
آنان كه پيشتر رفته بودند بازگشتند و تا آخرين نفرات قافله خود را رساندند، و در منطقه غدير توقف كردند و پياده شدند.<ref>بحار الانوار: ج ۲۸ ص ۹۹ و ج ۳۷ ص ۲۰۴. </ref>اين گونه بود كه اولين نقشه منافقين با آنكه اجرا شد ولى فوراً به امر پيامبرصلى الله عليه وآله [[خنثى]] شد، و در تعطيل كردن اصل برنامه شكست خوردند. | آنان كه پيشتر رفته بودند بازگشتند و تا آخرين نفرات قافله خود را رساندند، و در منطقه غدير توقف كردند و پياده شدند.<ref>بحار الانوار: ج ۲۸ ص ۹۹ و ج ۳۷ ص ۲۰۴. </ref> اين گونه بود كه اولين نقشه منافقين با آنكه اجرا شد ولى فوراً به امر پيامبرصلى الله عليه وآله [[خنثى]] شد، و در تعطيل كردن اصل برنامه شكست خوردند. | ||
== منزلى در بازگشت از غدير<ref>واقعه قرآنى غدير: ص ۱۵۷. </ref> == | == منزلى در بازگشت از غدير<ref>واقعه قرآنى غدير: ص ۱۵۷. </ref> == | ||
پس از پايان مراسم غدير و با بستن بار شتران، كاروان عظيم مسلمانان آماده حركت و بازگشت از غدير مى شدند. اهل مكه و يمن و قبايلى كه منطقه آنان در جنوب غدير خم واقع شده بودند، از راهى كه آمده بودند باز مى گشتند و به محل سكونت خود مى رفتند. | |||
بقيه كاروان نيز به همراه پيامبرصلى الله عليه وآله به سوى مدينه حركت مى كردند تا در بين راه هر يک از قبايل به شهر و ديار خود بروند. | بقيه كاروان نيز به همراه پيامبرصلى الله عليه وآله به سوى مدينه حركت مى كردند تا در بين راه هر يک از قبايل به شهر و ديار خود بروند. | ||
خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
نام «جُحفه» را براى غدير از باب نامگذارى جزء به اسم كل آورده اند چرا كه وادى خم جزئى از وادى بزرگ جحفه است. | نام «جُحفه» را براى غدير از باب نامگذارى جزء به اسم كل آورده اند چرا كه وادى خم جزئى از وادى بزرگ جحفه است. | ||
در حديث [[ | در حديث [[عایشه بنت سعد]] آمده است: «از پيامبر صلى الله عليه و آله شنيدم كه در روز جحفه مى فرمود ...». <ref>المراجعات: ص ۲۱۹، از خصائص نسائى</ref> در حديث ديگرى مى گويد:«در روز جحفه از پيامبر صلى الله عليه و آله شنيدم كه دست على عليه السلام را گرفته مى فرمود...».<ref>سيره ابن كثير: ج ۴ ص ۴۲۳. </ref> | ||
== نزول آيه تبليغ در جحفه<ref>غدير در قرآن: ج ۱ ص | == نزول آيه تبليغ در جحفه<ref>غدير در قرآن: ج ۱ ص ۹۰ - ۹۳. واقعه قرآنى غدير: ص ۶۹ . </ref> == | ||
از جمله مشهورترين آيات غدير آيه اى است كه پس از اتمام مراسم حج و در مسير مكه به سوى غدير بر پيامبرصلى الله عليه وآله نازل شد: | از جمله مشهورترين آيات غدير آيه اى است كه پس از اتمام مراسم حج و در مسير مكه به سوى غدير بر پيامبرصلى الله عليه وآله نازل شد: | ||
خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
در مورد محل نزول اين آيه چند قول آمده كه يكى از آنها جحفه است: | در مورد محل نزول اين آيه چند قول آمده كه يكى از آنها جحفه است: | ||
'''الف | '''الف)''' قالَ حُذَيْفَةُ: فَلَمّا كانَتِ اللَّيْلَةُ الرّابِعَةُ (بَعْدَ الْخُرُوجِ مِنْ مَكَّةَ) هَبَطَ جَبْرَئيلُ فى آخِرِ اللَّيْلِ فَقَرَأَ عَلَيْهِ:«يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ ...»: | ||
حذيفه مى گويد: وقتى شب چهارم از روز خروج از مكه (روز چهاردهم) شد، جبرئيل آخر شب نازل شد و اين آيه را بر پيامبرصلى الله عليه وآله خواند.<ref>بحار الانوار: ج ۲۸ ص ۹۸. ارشاد القلوب: ج ۲ ص ۱۳۵ - ۱۱۲.</ref> | حذيفه مى گويد: وقتى شب چهارم از روز خروج از مكه (روز چهاردهم) شد، جبرئيل آخر شب نازل شد و اين آيه را بر پيامبرصلى الله عليه وآله خواند.<ref>بحار الانوار: ج ۲۸ ص ۹۸. ارشاد القلوب: ج ۲ ص ۱۳۵ - ۱۱۲.</ref> | ||
'''ب | '''ب)''' قالَ الْباقِرُ عليه السلام: فَلَمّا بَلَغَ غَديرَ خُمٍّ قَبْلَ الْجُحْفَةِ بِثَلاثَةِ امْيالٍ، اتاهُ جَبْرَئيلُ عَلى خَمْسِ ساعاتٍ مَضَتْ مِنَ النَّهارِ، فَقالَ: يا مُحَمَّدُ! انَّ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ يُقْرِؤُكَ السَّلامُ وَ يَقُولُ لَكَ: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ...»: | ||
امام باقرعليه السلام مى فرمايد: وقتى پيامبرصلى الله عليه وآله به غدير خم رسيد - كه در سه مايلى جحفه قرار دارد - جبرئيل پنج ساعت از روز گذشته نزد او آمد و گفت: اى محمد! خداوند عزوجل به تو سلام مى رساند و به تو مى گويد: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ ...».<ref>عوالم العلوم: ج | امام باقرعليه السلام مى فرمايد: وقتى پيامبرصلى الله عليه وآله به غدير خم رسيد - كه در سه مايلى جحفه قرار دارد - جبرئيل پنج ساعت از روز گذشته نزد او آمد و گفت: اى محمد! خداوند عزوجل به تو سلام مى رساند و به تو مى گويد: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ ...».<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۷۷. بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۷۱ ح ۵۱ . الاحتجاج: ج ۱ ص ۶۶ .عوالم العلوم: ج ۳ / ۱۵ ص ۱۷۷. بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۷۱ ح ۵۱ . الاحتجاج: ج ۱ ص ۶۶ .</ref> | ||
'''ج | '''ج)''' عَنْ زَيْدِ بْنِ ارْقَمَ: لَمّا نَزَلْنا بِالْجُحْفَةِ راجِعينَ وَ ضَرَبْنا اخْبِيَتَنا نَزَلَ جَبْرَئيلُ بِهذِهِ الْآيَةِ: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ...»: | ||
[[زید بن ارقم انصاری|زید بن ارقم]] مى گويد: وقتى در جُحفه پياده شديم و خيمه ها را بر پا كرديم، جبرئيل اين آيه را نازل كرد: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ...». <ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۵۱ ح ۳۷. عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۵۱ - ۵۲. تفسير العياشى: ج ۲ ص ۹۷ ح ۸۹ .</ref> | |||
لازم به ذكر است كه روايت امام | لازم به ذكر است كه روايت [[امام باقر علیه السلام]] بر [[روایت]] حذيفه و زيد بن ارقم و روايتى از ابن عباس ترجيح دارد، چرا كه اولاً از مقام عصمت صادر شده است، و ثانياً روايات سه نفر مذكور حالت كلى گويى از نظر زمان و مكان دارد و اجمالاً روز هيجدهم يا منطقه جحفه يا اواخر شب را ذكر كرده اند، ولى امام عليه السلام با دقت و ظرافت كامل پنج ساعت از روز گذشته را تعيين مى فرمايد؛ در حالى كه چنين دقت زمانى در ذكر قضاياى تاريخى در آن عصر موسوم نبوده است، و حضرت به خاطر عنايت فوق العاده اين گونه زمان دقيق آن را بيان نموده است. | ||
جا دارد در اينجا اشاره شود: پس از نزول آيه تبليغ و آيه ۷سوره مائده اندكى قبل از رسيدن به غدير، منافقين كه در نقشه اول خود براى جدا شدن از كاروان شكست خورده بودند، به فكر نقشه اى ديگر افتادند. ابوبكر و عمر و گروهى از همدستانشان با رسيدن به «كُراعُ الْغُمَيم»- كه غدير در آن واقع شده - بر سرعت خود افزودند و پيشاپيش قافله حركت كردند و از غدير عبور كردند و تا نزديكى | جا دارد در اينجا اشاره شود: پس از نزول آيه تبليغ و آيه ۷سوره مائده اندكى قبل از رسيدن به غدير، منافقين كه در نقشه اول خود براى جدا شدن از كاروان شكست خورده بودند، به فكر نقشه اى ديگر افتادند. ابوبكر و عمر و گروهى از همدستانشان با رسيدن به «كُراعُ الْغُمَيم»- كه غدير در آن واقع شده - بر سرعت خود افزودند و پيشاپيش قافله حركت كردند و از غدير عبور كردند و تا نزديكى هاى «جُحْفه» پيش رفتند!! | ||
هدف از اين كار آن بود كه دنباله قافله را هم به دنبال خود بكشانند و وقتى عده اى از آن جمعيت عظيم از غدير عبور كردند ديگر بازگرداندن شتران با بارهاى سنگين كار ساده اى نخواهد بود. اينجاست كه عملاً برنامه منتفى خواهد شد و پيامبرصلى الله عليه وآله نيز ترجيح خواهد داد در پى قافله راه را ادامه دهد!<ref>بحار الانوار: ج ۲۸ ص ۹۹ و ج ۳۷ ص ۲۰۴.</ref> | هدف از اين كار آن بود كه دنباله قافله را هم به دنبال خود بكشانند و وقتى عده اى از آن جمعيت عظيم از غدير عبور كردند ديگر بازگرداندن شتران با بارهاى سنگين كار ساده اى نخواهد بود. اينجاست كه عملاً برنامه منتفى خواهد شد و پيامبرصلى الله عليه وآله نيز ترجيح خواهد داد در پى قافله راه را ادامه دهد!<ref>بحار الانوار: ج ۲۸ ص ۹۹ و ج ۳۷ ص ۲۰۴.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == |