پرش به محتوا

آيه ۳ مائده و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۸: خط ۸:
اين آيه از دو بُعد قابل بررسى است:
اين آيه از دو بُعد قابل بررسى است:


'''۱. موقعيت تاريخى'''
=== موقعيت تاريخى ===
 
پايان سخنرانى غدير و استقرار كامل مسئله امامت، مقطعى بود كه توانست همه خيال‏ هاى منافقين و نقشه ‏هاى آنان را خنثى نمايد. وحشت شياطين و منافقين از همين اعلان رسمى بود و به صور مختلف در برابر آن سنگ اندازى مى ‏كردند.
پايان سخنرانى غدير و استقرار كامل مسئله امامت، مقطعى بود كه توانست همه خيال‏ هاى منافقين و نقشه ‏هاى آنان را خنثى نمايد. وحشت شياطين و منافقين از همين اعلان رسمى بود و به صور مختلف در برابر آن سنگ اندازى مى ‏كردند.


اكنون كه «ولايت» اعلام شد، گرد نااميدى هم بر چهره آنان نمودار گشت و آب سردى بر دستانشان ريخته شد. در چنين موقعيتى بود كه خدا هم يأس آنان را اعلام كرد. متن حديثى كه اين شكست منافقين و نزول آيه را بيان مى ‏كند چنين است:
اكنون كه «ولايت» اعلام شد، گرد نااميدى هم بر چهره آنان نمودار گشت و آب سردى بر دستانشان ريخته شد. در چنين موقعيتى بود كه خدا هم يأس آنان را اعلام كرد. متن حديثى كه اين شكست منافقين و نزول آيه را بيان مى ‏كند چنين است:


پيامبر صلى الله عليه و آله از مدتى قبل وفات خود را خبر مى ‏داد و مى ‏فرمود: «نزديک شده كه از ميان شما غروب كنم». منافقين با شنيدن اين خبر مى ‏گفتند: «اگر محمد بميرد دين او را خراب مى ‏كنيم». هنگامى كه برنامه غدير انجام گرفت گفتند: نقشه و حيله ما باطل شد! اينجا بود كه اين آيه نازل شد: «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ...»: «امروز كسانى كه كافر شدند از تخريب دين شما نااميد شدند...».<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۶۳ ح ۲۴۰. مناقب ابن شهرآشوب: ج ۲ ص ۲۴۱. بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۳۴.</ref>
پيامبر صلى الله عليه و آله از مدتى قبل وفات خود را خبر مى ‏داد و مى ‏فرمود: «نزديک شده كه از ميان شما غروب كنم». منافقين با شنيدن اين خبر مى ‏گفتند:


ابوسعيد خدرى كه از حاضرين واقعه غدير بوده، ضمن نقل وقايع آن روز مى‏ گويد: فَلَمْ نَنْصَرِفْ حَتّى نَزَلَتْ: «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ ...»: از برنامه غدير فراغت نيافته بوديم كه اين آيه نازل شد.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۳۰۳. الاقبال: ج ۲ ص ۲۴۸.</ref>
«اگر محمد بميرد دين او را خراب مى ‏كنيم». هنگامى كه برنامه غدير انجام گرفت گفتند: نقشه و حيله ما باطل شد! اينجا بود كه اين آيه نازل شد:


'''۲. موقعيت قرآنى'''
«الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ...»: «امروز كسانى كه كافر شدند از تخريب دين شما نااميد شدند...».<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۶۳ ح ۲۴۰. مناقب ابن شهرآشوب: ج ۲ ص ۲۴۱. بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۳۴.</ref>


ابوسعيد خدرى كه از حاضرين واقعه غدير بوده، ضمن نقل وقايع آن روز مى‏ گويد: فَلَمْ نَنْصَرِفْ حَتّى نَزَلَتْ:
«الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ ...»: از برنامه غدير فراغت نيافته بوديم كه اين آيه نازل شد.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۳۰۳. الاقبال: ج ۲ ص ۲۴۸.</ref>
=== موقعيت قرآنى ===
از نكات قابل توجه در اين آيه موقعيت قرآنى آن است كه با آيه «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...» در يک آيه واقع شده، و هر دو فراز آيه در مورد اعلان ولايت در غدير نازل گرديده است. در روايتى امام ‏عليه السلام درباره آيه «الْيَوْمَ يَئِسَ...» مى ‏فرمايد: اين آيه هنگامى بود كه ولايت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام نازل شد»؛<ref>تفسير القمى: ج ۱ ص ۱۶۲. تفسير نور الثقلين: ج ۱ ص ۵۸۷ ح ۲۳.</ref> يعنى مسئله اعلام ولايت پايان يافت و آيه «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ...» نازل شد.
از نكات قابل توجه در اين آيه موقعيت قرآنى آن است كه با آيه «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...» در يک آيه واقع شده، و هر دو فراز آيه در مورد اعلان ولايت در غدير نازل گرديده است. در روايتى امام ‏عليه السلام درباره آيه «الْيَوْمَ يَئِسَ...» مى ‏فرمايد: اين آيه هنگامى بود كه ولايت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام نازل شد»؛<ref>تفسير القمى: ج ۱ ص ۱۶۲. تفسير نور الثقلين: ج ۱ ص ۵۸۷ ح ۲۳.</ref> يعنى مسئله اعلام ولايت پايان يافت و آيه «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ...» نازل شد.


خط ۲۶: خط ۳۰:
درباره آيه «الْيَوْمَ يَئِسَ» هم روايتى وارد شده كه «عيدٌ لِلْمُؤْمِنينَ»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۱۵ ح ۱۵۱.</ref>، و اين دو عيد به يک نقطه باز مى ‏گردد. يعنى با اعلان ولايت در غدير هم دين كامل شد و هم دشمنان مأيوس شدند؛ و كلمه «الْيَوْمَ» در آيه به يک روز باز مى ‏گردد و آن روز غدير است، به خصوص آنكه هر دو در يک جمله واقع شده ‏اند.
درباره آيه «الْيَوْمَ يَئِسَ» هم روايتى وارد شده كه «عيدٌ لِلْمُؤْمِنينَ»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۱۵ ح ۱۵۱.</ref>، و اين دو عيد به يک نقطه باز مى ‏گردد. يعنى با اعلان ولايت در غدير هم دين كامل شد و هم دشمنان مأيوس شدند؛ و كلمه «الْيَوْمَ» در آيه به يک روز باز مى ‏گردد و آن روز غدير است، به خصوص آنكه هر دو در يک جمله واقع شده ‏اند.


'''۳. تحليل اعتقادى'''
=== تحليل اعتقادى ===
 
در مورد اين آيه دو تحليل اعتقادى مى ‏توان بيان نمود:
در مورد اين آيه دو تحليل اعتقادى مى ‏توان بيان نمود:


'''تحليل اول:'''
==== تحليل اول ====
 
آنچه درباره اين آيه بايد مورد دقت قرار گيرد كلمات حساسى است كه در آن به كار رفته است: «الْيَوْمَ»، «يَئِسَ»، «الَّذِينَ كَفَرُوا»، «مِنْ دِينِكُمْ»، «فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ».
آنچه درباره اين آيه بايد مورد دقت قرار گيرد كلمات حساسى است كه در آن به كار رفته است: «الْيَوْمَ»، «يَئِسَ»، «الَّذِينَ كَفَرُوا»، «مِنْ دِينِكُمْ»، «فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ».


با توجه به روايات ذكر شده به تبيين اين كلمات مى ‏پردازيم:
با توجه به روايات ذكر شده به تبيين اين كلمات مى ‏پردازيم:


'''الف) «الْيَوْمَ»'''
===== الف) «الْيَوْمَ» =====
 
از رواياتى كه نقل شد نزول آيه در غدير دقيقاً پس از اعلان ولايت معلوم گرديد. بنابراين منظور از «الْيَوْمَ» به معناى «امروز» همان روز هيجدهم ذى ‏الحجه سال دهم هجرى است. شاخص كننده آن روز در ميان روزهاى ديگر هم جز اعلام ولايت دوازده امام‏ عليهم السلام تا روز قيامت چيز ديگرى نيست، و آنچه در دنباله آيه آمده به خاطر همين جهت است.
از رواياتى كه نقل شد نزول آيه در غدير دقيقاً پس از اعلان ولايت معلوم گرديد. بنابراين منظور از «الْيَوْمَ» به معناى «امروز» همان روز هيجدهم ذى ‏الحجه سال دهم هجرى است. شاخص كننده آن روز در ميان روزهاى ديگر هم جز اعلام ولايت دوازده امام‏ عليهم السلام تا روز قيامت چيز ديگرى نيست، و آنچه در دنباله آيه آمده به خاطر همين جهت است.


'''ب) «الَّذِينَ كَفَرُوا»'''
===== ب) «الَّذِينَ كَفَرُوا» =====
 
اطلاق كلمه «الَّذِينَ كَفَرُوا» شامل همه كافران مى‏ شود با اين تفاوت كه هر كدام بيشتر در صدد نابودى و تخريب اسلام بودند بيشتر نااميد شدند. با توجه به اين نكته كافران هنگام اعلان ولايت در غدير قابل تقسيم به سه دسته بودند كه به ترتيب شدت آنان در موضع گيرى ضد اسلام چنين معرفى مى ‏شوند:
اطلاق كلمه «الَّذِينَ كَفَرُوا» شامل همه كافران مى‏ شود با اين تفاوت كه هر كدام بيشتر در صدد نابودى و تخريب اسلام بودند بيشتر نااميد شدند. با توجه به اين نكته كافران هنگام اعلان ولايت در غدير قابل تقسيم به سه دسته بودند كه به ترتيب شدت آنان در موضع گيرى ضد اسلام چنين معرفى مى ‏شوند:


خط ۵۲: خط ۵۲:
با دقت در اين سه گروهى كه به عنوان كفّار مطرح بودند، بدون شک همه آنان از ظهور اسلام با خبر بودند، و تمام توجهشان به روزگار بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله بود؛ و گويا انتظار داشتند كه مانند هر دين و مذهب و گروهى كه ظهور مى‏ كند و بقاى آن در گرو تعيين راه آينده آن است، ببينند اسلام براى آينده بلند مدت خود چه برنامه‏ اى دارد، و ضامن بقاى آن بعد از آوردنده آن يعنى پيامبر صلى الله عليه و آله چيست؟ با اطلاع از اين نقطه بود كه مى‏ توانستند نقشه‏ ها و حيله‏ هاى دقيقى براى نابودى و تخريب اين دين نوپا آماده كنند.
با دقت در اين سه گروهى كه به عنوان كفّار مطرح بودند، بدون شک همه آنان از ظهور اسلام با خبر بودند، و تمام توجهشان به روزگار بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله بود؛ و گويا انتظار داشتند كه مانند هر دين و مذهب و گروهى كه ظهور مى‏ كند و بقاى آن در گرو تعيين راه آينده آن است، ببينند اسلام براى آينده بلند مدت خود چه برنامه‏ اى دارد، و ضامن بقاى آن بعد از آوردنده آن يعنى پيامبر صلى الله عليه و آله چيست؟ با اطلاع از اين نقطه بود كه مى‏ توانستند نقشه‏ ها و حيله‏ هاى دقيقى براى نابودى و تخريب اين دين نوپا آماده كنند.


'''ج) «يَئِسَ...مِنْ دِينِكُمْ»'''
===== ج) «يَئِسَ...مِنْ دِينِكُمْ» =====
 
كلمه «يئس» از يک سو مطلق است و جهت يأس آن ذكر نشده است. بنابراين معناى آن نااميدى دشمنان اسلام از همه جهات است و گويا با اعلام ولايت در غدير همه راه‏ها را بر خود بسته ديدند و از هر نقشه و حيله ‏اى مأيوس شدند. از سوى ديگر مورد آن مشخص شده است كه از چه چيزى مأيوس شدند و آن «دين مسلمانان» است كه با عبارت «مِنْ دِينِكُمْ» آمده است.
كلمه «يئس» از يک سو مطلق است و جهت يأس آن ذكر نشده است. بنابراين معناى آن نااميدى دشمنان اسلام از همه جهات است و گويا با اعلام ولايت در غدير همه راه‏ها را بر خود بسته ديدند و از هر نقشه و حيله ‏اى مأيوس شدند. از سوى ديگر مورد آن مشخص شده است كه از چه چيزى مأيوس شدند و آن «دين مسلمانان» است كه با عبارت «مِنْ دِينِكُمْ» آمده است.


اگر اطلاق در «يَئِسَ» را با اطلاق «الَّذِينَ كَفَرُوا» ضميمه كنيم در مى‏يابيم كه واقعه غدير با آن عظمت كه در سه روز انجام گرفت، همه كافران را -  با هر نقشه و حيله‏اى كه ممكن بود از هر كدام صادر شود -  نااميد كرد.
اگر اطلاق در «يَئِسَ» را با اطلاق «الَّذِينَ كَفَرُوا» ضميمه كنيم در مى‏يابيم كه واقعه غدير با آن عظمت كه در سه روز انجام گرفت، همه كافران را -  با هر نقشه و حيله‏اى كه ممكن بود از هر كدام صادر شود -  نااميد كرد.


'''تحليل دوم:'''
==== تحليل دوم ====
 
اكنون بايد اسرار اين نااميدى كافران بيان شود و حساس ‏ترين نقطه غدير كه باعث اين نااميدى شده روشن گردد:
اكنون بايد اسرار اين نااميدى كافران بيان شود و حساس ‏ترين نقطه غدير كه باعث اين نااميدى شده روشن گردد:


'''الف) محور اصلى نااميدى دشمنان'''
===== الف) محور اصلى نااميدى دشمنان =====
 
محور اصلى غدير كه باعث نااميدى همه دشمنان اسلام شد اعلام ولايت مطلقه دوازده امام معصوم‏ عليهم السلام از اولين روز رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله تا آخرين روز دنيا بود. اين كوتاه ‏ترين جمله ‏اى است كه درباره رمز غدير مى‏توان به كار برد، و بلندترين برنامه ‏اى است كه در تمام جوامع بشرى براى آينده ملتى پيش‏ بينى شده است.
محور اصلى غدير كه باعث نااميدى همه دشمنان اسلام شد اعلام ولايت مطلقه دوازده امام معصوم‏ عليهم السلام از اولين روز رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله تا آخرين روز دنيا بود. اين كوتاه ‏ترين جمله ‏اى است كه درباره رمز غدير مى‏توان به كار برد، و بلندترين برنامه ‏اى است كه در تمام جوامع بشرى براى آينده ملتى پيش‏ بينى شده است.


خط ۷۰: خط ۶۷:
به عبارت ديگر جانشين تمام عيارى به جاى پيامبر صلى الله عليه و آله قرار مى ‏گيرد در حدى كه گويا او تا آخرين روز دنيا همچنان زنده و همراه مردم است.
به عبارت ديگر جانشين تمام عيارى به جاى پيامبر صلى الله عليه و آله قرار مى ‏گيرد در حدى كه گويا او تا آخرين روز دنيا همچنان زنده و همراه مردم است.


'''ب) چهار ركن اعلان خلافت'''
===== ب) چهار ركن اعلان خلافت =====
 
آنچه هيچ يک از كفار و دشمنان درباره آينده اسلام انتظارش را نداشتند و احتمالش را هم نمى ‏دادند ولايتى بود كه وسعتش صاحب اختيارى مطلق انسان‏ ها بود، به ضميمه عصمت كه هيچ احتمال خطايى در آن راه ندارد و بشر را از پيمودن راه اشتباه مصون مى‏ دارد.
آنچه هيچ يک از كفار و دشمنان درباره آينده اسلام انتظارش را نداشتند و احتمالش را هم نمى ‏دادند ولايتى بود كه وسعتش صاحب اختيارى مطلق انسان‏ ها بود، به ضميمه عصمت كه هيچ احتمال خطايى در آن راه ندارد و بشر را از پيمودن راه اشتباه مصون مى‏ دارد.


خط ۷۸: خط ۷۴:
ركن ديگر آن است كه اين راه تا پايان آن -  كه آخرين روز دنياست -  پيش‏بينى شده كه دوازده امام ‏عليهم السلام يكى پس از ديگرى حضور داشته باشند و اجازه خلأ در اين زمينه ندهند، اگر چه عمر يكى از آنان بسيار طولانى باشد، و اين روند تا قيام قيامت ادامه يابد.
ركن ديگر آن است كه اين راه تا پايان آن -  كه آخرين روز دنياست -  پيش‏بينى شده كه دوازده امام ‏عليهم السلام يكى پس از ديگرى حضور داشته باشند و اجازه خلأ در اين زمينه ندهند، اگر چه عمر يكى از آنان بسيار طولانى باشد، و اين روند تا قيام قيامت ادامه يابد.


'''ج) يأس كفار در همه انواع كفر'''
===== ج) يأس كفار در همه انواع كفر =====
 
با اعلان چنين ولايتى بود كه ساير ملل جهان، دين اسلام را در پيشرفته‏ ترين نوع آينده نگرى يافتند، و در مقايسه با آنچه در مخيله خود پرورده بودند خود را بسيار ناچيز ديدند. يهود و نصارى نيز گذشته از انطباق اوصاف پيامبر صلى الله عليه و آله بر آنچه در كتاب‏ هايشان آمده بود، با تعيين جانشينان آن حضرت اين تطبيق را بيشتر دريافتند چرا كه حتى نام ايشان در تورات و انجيل آمده بود؛ و با وجود آنان شخص پيامبر صلى الله عليه و آله را در برابر خود حاضر مى‏ ديدند.
با اعلان چنين ولايتى بود كه ساير ملل جهان، دين اسلام را در پيشرفته‏ ترين نوع آينده نگرى يافتند، و در مقايسه با آنچه در مخيله خود پرورده بودند خود را بسيار ناچيز ديدند. يهود و نصارى نيز گذشته از انطباق اوصاف پيامبر صلى الله عليه و آله بر آنچه در كتاب‏ هايشان آمده بود، با تعيين جانشينان آن حضرت اين تطبيق را بيشتر دريافتند چرا كه حتى نام ايشان در تورات و انجيل آمده بود؛ و با وجود آنان شخص پيامبر صلى الله عليه و آله را در برابر خود حاضر مى‏ ديدند.


خط ۸۶: خط ۸۱:
اما با منصوب شدن فردى قدرتمند چون على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام و سپردن تمام شئون پيامبر صلى الله عليه و آله به او، آنان نيز نقشه‏ هاى خود را بر آب ديدند و فهميدند كه به آسانى نمى ‏توانند به اهداف خود دست يابند و لذا جمله «بَطَلَ كَيْدُنا» را بر زبان آوردند كه ذكر خواهد شد.<ref>براى توضيح بيشتر مراجعه شود به عنوان: غدير در قرآن: ج ۳ ص ۶۲ .</ref>
اما با منصوب شدن فردى قدرتمند چون على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام و سپردن تمام شئون پيامبر صلى الله عليه و آله به او، آنان نيز نقشه‏ هاى خود را بر آب ديدند و فهميدند كه به آسانى نمى ‏توانند به اهداف خود دست يابند و لذا جمله «بَطَلَ كَيْدُنا» را بر زبان آوردند كه ذكر خواهد شد.<ref>براى توضيح بيشتر مراجعه شود به عنوان: غدير در قرآن: ج ۳ ص ۶۲ .</ref>


'''د) يأس ابليس و شياطين'''
===== د) يأس ابليس و شياطين =====
 
اين يأس و نااميدى دشمنان اسلام تا آنجا پيش رفت كه ابليس و شياطين -  كه پايه گذاران كفرو نفاق در جهانند -  اهميت و ارزش اعلان چنين ولايتى در غدير را دريافتند، و در بين خود از اين شكست فرياد بر آوردند.
اين يأس و نااميدى دشمنان اسلام تا آنجا پيش رفت كه ابليس و شياطين -  كه پايه گذاران كفرو نفاق در جهانند -  اهميت و ارزش اعلان چنين ولايتى در غدير را دريافتند، و در بين خود از اين شكست فرياد بر آوردند.


اصحاب ابليس به او گفتند: اين امت مورد رحمت قرار گرفتند و از گمراهى محفوظ شدند و ديگر نه ما را و نه تو را بر آنان راهى نيست، چرا كه امام و پناه خود بعد از پيامبرشان را شناختند.<ref>كتاب سليم: ص ۵۷۹ . الكافى (روضه): ج ۸ ص ۳۴۳ ح ۵۴۱ .</ref>
اصحاب ابليس به او گفتند: اين امت مورد رحمت قرار گرفتند و از گمراهى محفوظ شدند و ديگر نه ما را و نه تو را بر آنان راهى نيست، چرا كه امام و پناه خود بعد از پيامبرشان را شناختند.<ref>كتاب سليم: ص ۵۷۹ . الكافى (روضه): ج ۸ ص ۳۴۳ ح ۵۴۱ .</ref>


ابليس به آنان گفت: اين پيامبر كارى كرد كه اگر به نتيجه برسد هرگز معصيت خدا انجام نخواهد گرفت.<ref>الكافى (روضه): ج ۸ ص ۳۴۴ ح ۵۴۲ .</ref> اين گونه كه او سخن گفت، برنامه مستحكمى را پيش‏ بينى كرد كه هر كدام از جانشينانش از دنيا برود ديگرى جاى او را خواهد گرفت.<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۶۸،۱۲۰. عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۳۵،۱۲۵.</ref>
ابليس به آنان گفت: اين پيامبر كارى كرد كه اگر به نتيجه برسد هرگز معصيت خدا انجام نخواهد گرفت.<ref>الكافى (روضه): ج ۸ ص ۳۴۴ ح ۵۴۲ .</ref>
 
اين گونه كه او سخن گفت، برنامه مستحكمى را پيش‏ بينى كرد كه هر كدام از جانشينانش از دنيا برود ديگرى جاى او را خواهد گرفت.<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۶۸،۱۲۰. عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۳۵،۱۲۵.</ref>


مى‏ بينيم كه ابليس و شياطين كه انواع راه‏هاى گمراهى مردم را تجربه كرده‏ اند، چگونه از اهميت برنامه پيامبر صلى الله عليه و آله آگاهند و در صورت اجراى آن خود را شكست خورده مى‏ يابند.
مى‏ بينيم كه ابليس و شياطين كه انواع راه‏هاى گمراهى مردم را تجربه كرده‏ اند، چگونه از اهميت برنامه پيامبر صلى الله عليه و آله آگاهند و در صورت اجراى آن خود را شكست خورده مى‏ يابند.


'''هـ) اگر مأيوس شدند پس چرا سقيفه؟!'''
===== هـ) اگر مأيوس شدند پس چرا سقيفه؟! =====
 
آخرين نكته ‏اى كه درباره آيه «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا...» بايد خاطر نشان سازيم پاسخ به اين سؤال است كه اگر همه دشمنان اسلام از همه جهت مأيوس شدند، پس آنچه در روزهاى بعد از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله مى بينيم و انحراف اكثريت مسلمانان در بلند مدت زمان مشاهده مى‏ شود، چگونه قابل تحليل است؟
آخرين نكته ‏اى كه درباره آيه «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا...» بايد خاطر نشان سازيم پاسخ به اين سؤال است كه اگر همه دشمنان اسلام از همه جهت مأيوس شدند، پس آنچه در روزهاى بعد از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله مى بينيم و انحراف اكثريت مسلمانان در بلند مدت زمان مشاهده مى‏ شود، چگونه قابل تحليل است؟


خط ۱۲۰: خط ۱۱۵:
سَمِعْتُ رَسُولَ ‏اللَّه‏ صلى الله عليه و آله يَقُولُ: انَّ عَلَيْكَ وَ عَلى صاحِبِكَ الَّذى بايَعْتَهُ مِثْلَ ذُنُوبِ جَميعِ امَّتِهِ الى يَوْمِ الْقِيامَةِ وَ مِثْلَ عَذابِهِمْ جَميعاً: از پيامبر صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى‏ فرمود: مثل گناه همه امت تا روز قيامت و نيز مثل عذاب همه آنان بر تو و رفيقت خواهد بود كه با او بيعت كردى.<ref>كتاب سليم: ص ۱۶۰ ح ۴.</ref>
سَمِعْتُ رَسُولَ ‏اللَّه‏ صلى الله عليه و آله يَقُولُ: انَّ عَلَيْكَ وَ عَلى صاحِبِكَ الَّذى بايَعْتَهُ مِثْلَ ذُنُوبِ جَميعِ امَّتِهِ الى يَوْمِ الْقِيامَةِ وَ مِثْلَ عَذابِهِمْ جَميعاً: از پيامبر صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى‏ فرمود: مثل گناه همه امت تا روز قيامت و نيز مثل عذاب همه آنان بر تو و رفيقت خواهد بود كه با او بيعت كردى.<ref>كتاب سليم: ص ۱۶۰ ح ۴.</ref>


تدبّر در قرآن ما را در رسيدن به پاسخ صحيح كمک مى ‏كند. شكى نيست كه اميد لازمه يأس است؛ يعنى بايد اميدى باشد تا بر اثر وقوع امرى تبديل به يأس گردد. لذا براى درک حقيقت، بايد ديد از نظر قرآن اميد مخالفان براى نفوذ در دين نسبت به چه موضوعى بوده است؟
تدبّر در قرآن ما را در رسيدن به پاسخ صحيح كمک مى ‏كند. شكى نيست كه اميد لازمه يأس است؛ يعنى بايد اميدى باشد تا بر اثر وقوع امرى تبديل به يأس گردد.
 
لذا براى درک حقيقت، بايد ديد از نظر قرآن اميد مخالفان براى نفوذ در دين نسبت به چه موضوعى بوده است؟
 
قرآن در بخشى از آيتى مى‏ فرمايد: «نتربّص به ريب المنون»<ref>طور /  ۳۰.</ref>:


قرآن در بخشى از آيتى مى‏ فرمايد: «نتربّص به ريب المنون»<ref>طور /  ۳۰.</ref>: در كمين و منتظر مرگ او هستيم. بر اين اساس روشن مى‏ شود اميد مخالفان اسلام معطوف به بعد از شهادت رسول اكرم ‏صلى الله عليه و آله بوده است.
در كمين و منتظر مرگ او هستيم. بر اين اساس روشن مى‏ شود اميد مخالفان اسلام معطوف به بعد از شهادت رسول اكرم ‏صلى الله عليه و آله بوده است.


با شهادت آن حضرت جايگاه رهبرى الهى مسلمين خالى مى‏ شود و رخنه‏ اى در دين ايجاد مى‏ گردد، كه اگر تدبيرى در جهت رفع و دفع اين ثلمه انديشيده نشود، رياست طلبان با نفوذ در رهبرى يا به دست گرفتن سكّان آن، زمينه ‏اى براى نفوذ در دين ايجاد مى ‏كنند.
با شهادت آن حضرت جايگاه رهبرى الهى مسلمين خالى مى‏ شود و رخنه‏ اى در دين ايجاد مى‏ گردد، كه اگر تدبيرى در جهت رفع و دفع اين ثلمه انديشيده نشود، رياست طلبان با نفوذ در رهبرى يا به دست گرفتن سكّان آن، زمينه ‏اى براى نفوذ در دين ايجاد مى ‏كنند.